سال 1263 مجلس «وکلای تجار» به عنوان اولین نهاد حامی تجار ایران شکل گرفت. این نهاد بعدها به اتاق بازرگانی تغییر نام داد. مورخان تاریخ اقتصاد ایران اعتقاد دارند، پایه تمامی فعالیتهای صنفی و تخصصی بخش بازرگانی کشور از همین نهاد شکل گرفته است.
این نهاد مدرن اقتصادی توسط حاج محمد حسین امین الضرب بنیانگذاری شد و تا سال 1305 نیز با همین نام به کار ادامه میداد. در 16 مهرماه همین سال، این نهاد به «اتاق تجارت تهران» تغییر نام داد و برای اولین بار در فهرست تشکل های، وزارت بازرگانی به ثبت رسید.در این دوره حاج امین اصفهانی ریاست اتاق تجارت تهران را برعهده داشت و حاج میرزا ابوطالب اسلامیه، میرزا عبدالحسین نیکپور، فقیه التجار، آقا میرزا علی محلوجی و آقا شیخ حسین حریری هیات نمایندگان آن را تشکیل دادند. تا سال 1311 ریاست اتاق همچنان برعهده حاج امین اصفهانی بود. در انتخابات بعدی اتاق، حاج حسین مهدوی ریاست اتاق را به عهده گرفت. اما حضور حاج حسین مهدوی یکسال بیشتر دوام نداشت و سپس عبدالحسین نیکپور از سال 1313 تا سال 1335 به ریاست اتاق تجار انتخاب شد. در دوران ریاست نیکپور، اتاق تجار بار دیگر نام خود را تغییر داد و براساس عرف بین المللی، عنوان «اتاق بازرگانی» برای آن انتخاب شد.
اتاق بازرگانی تنها به پشتیبانی از بدنه تجاری کشور می پرداخت و برهمین اساس از مدتی قبل صنایع کشور نیز اقدام به تاسیس نهادی به نام اتاق صنایع و معادن کردند. سال 1336 پیش نویس طرح این اتاق جدید، چندین بار تقدیم مجلس شد، اما سناتور نیکپور به عنوان رئیس اتاق بازرگانی که تشکیل این اتاق را عامل تضعیف کننده نهاد متبوع خود می دانست با آن به مخالفت پرداخت.
با این حال سال 1340 تعدادی از صاحبان صنایع، دولت را زیر فشار قرار دادند تا نسبت به تشکیل اتاق صنایع و معادن اقدام کند. سرانجام در آبان ماه 1341 اتاق صنایع و معادن با عضویت هیات نمایندگی مرکب از 30 نفر از کارخانه داران و معدن داران کشور تشکیل شد. با این وجود قانون اتاق صنایع و معادن در سال 1343 به تصویب رسمی مجلس رسید.
اسفندماه سال 1348 تصمیم گرفته شد تا دو اتاق به دلیل جلوگیری از موازی کاریهای بیشتر باهم ادغام شوند. در قانون ادغام اتاقها، هیات نمایندگان اتاق ایران 72 نفر پیش بینی شده بود که 35 نفر نماینده شعبه تهران، 20نفر نماینده شعبه های شهرستانی و 17 نفر نماینده اتحادیه سندیکاهای تولیدکنندگان و صادرکنندگان و وارد کنند گان وابسته به اتاق بودند. اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران تا روزهای ابتدایی انقلاب با همین روال به کار خود ادامه میداد و نقش موثری نیز در فرآیندهای تصویب و اجرای قوانین و حتی تدوین برنامه های توسعهای داشت.
با پیروزی انقلاب، اتاق ایران نیز به عنوان نهادی مطرح شد که نیاز به تغییرات گسترده در هیات حاکمه آن وجود داشت. سال 1357 بلافاصله پس از پیروزی انقلاب هیاتی به فرمان حضرت امام (ره) اداره امور اتاق ایران را در دست گرفتند. این هیات عبارت بودند از: حاج آقا طرخانی ، آقای مهندس سید علینقی خاموشی، آقای اسدالله عسگراولادی ، آقای میرمحمد صادقی، آقای میرفندرسکی، آقای محمدعلی نوید و آقای ابوالفضل احمدی.
در اولین انتخاباتی که پس از ماموریت کمیته منتخب امام در اتاق صورت گرفت، سید علی نقی خاموشی به سمت ریاست اتاق ایران و ریاست اتاق تهران انتخاب شد.
پیشینه
تجار و بازرگانان ایرانی در طول تاریخ چند هزارساله ایران همیشه نقشــی کلیدی در اقتصاد و سیاست گذاری های کشــور بازی کرده اند و این حضور به خصوص در 200 سال گذشته (از دوره قاجار) و با افزایش مبادلات اقتصادی با دیگر کشورها پررنگتر شده است. در این بین تهران به عنوان پایتخت کشور در دو قرن گذشته همیشه قلب تپنده اقتصاد ایران و مرکز اصلی حضور فعالان اقتصادی و مطالبه گری آن ها برای بهبود و توسعه بوده است و اتاق تهران هم به عنوان قدیمی ترین تشکل بخش خصوصی در همین راستا شکل گرفت. محمدحسن امین الضرب که از معتمدترین و بانفوذترین تاجر دوران قاجار بود به نمایندگی از دیگر تجار، طی نامه ای انتقادی به ناصرالدین شاه از او خواست تا شرایط را برای فعالیت های بازرگانان و فعالان اقتصادی فراهم کند و شاه هم در پاسخ به این شکواییه فرمان تشکیل «مجلس وکلای تجار» را صادر کرد. مجلس وکلای تجار در 14 مرداد 1263 هجری شمسی نخستین جلسه خود را با حضور تجار و بازرگانان در تهران تشکیل داد و ریاست آن را حاج محمد حسن امین الضرب برعهده گرفت. همچنین او به همراه تعدادی از تجار دیگر اتحادیه تجار تهران را نیز تشکیل داد. البته مجلس وکلای تجار و اتحادیه تجارت تهران در سال های مشروطه، جنگ جهانی اول و کودتای 1299 که به پایان سلطنت قاجار و شروع حکومت پهلوی منجر شد؛ دست خوش تحولات بسیار و منحل شدند تا اینکه با تلاش بازرگانان و فعالان اقتصادی بار دیگر تشکل بخش خصوصی تاسیس شد و این بار نام آن «اتاق تجارت تهران» گذاشته شد و ریاستش تا 6 سال برعهده حاح محمد حسین امین اضرب (فرزند حاج محمد حسن امین الضرب) بود. همزمان با این تحول در چند شهر دیگر ایران هم اتاق تجارت شکل گرفت.
در این بین نخستین قانون اتاق های تجارت در ایران در در 5 فصل و 35 ماده در سال 1309 به تصویب رسید؛ قانونی که در سال 1320 با پیوستن اتحادیه بازرگانان و اتحادیه اصناف به اتاق های تجارت و تشکیل «اتاق بازرگانی تهران» به قانون «قانون اتاق های بازرگانی» تغییر کرد. در کنار این نهاد در سال 1341 اتاق صنایع و معادن شکل گرفت و در نهایت در سال 1348 با تصویب مجلس اتاق بازرگانی و اتاق صنایع و معادن با هم ادغام شدند و اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تاسیس شدند. همچنین باتوجه به اهمیت جایگاه بخش کشاورزی در تولید و اقتصاد ایران در سال 1390 حوزه کشاورزی هم به فعالیت اتاق ها اضافه و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی شکل گرفتند. در سال 1402 تعداد اعضای اتاق تهران به بیش 33 هزار عضو دارنده کارت بازرگانی و کارت عضویت) رسید و اتاق بازرگانی تهران بزرگترین اتاق بارزگانی، صنایع، معادن و کشاورزی در ایران محسوب می شود.
اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران
اتاق تهران قدیمیترین و بزرگترین نهاد و تشکل بخش خصوصی در ایران محسوب می شود اتاق تهران در سال 1402 به سابقهای 140 ساله رسید. اتاق تهران که بخش مهمی از نبض اقتصاد کشور در آن جریان دارد به عنوان اصلیترین پارلمان بخش خصوصی در ایران شناخته می شود. همچنین اصلیترین شرکت های بازرگانی، صنعتی، کشاورزی و معدنی ایران از مجموعه های بزرگ فولادسازی، پتروشیمی،خودروسازی، بانک ها و شرکت های سرمایه گذاری گرفته تا مجموعه های دانش بنیان و استارت آپی، کارخانه ها صنایع غذایی، نساجی، فرش و... عضو اتاق تهران هستند. علاوه بر این تعداد زیادی از تشکل های و اتحادیه بخش خصوصی نیز عضو اتاق تهران بوده و همکاری و هم افزایی گسترده ای با اتاق تهران دارند.
اتاق تهران بهدلیل فعالیتهای گسترده و خدمات متنوعی که به اعضا و فعالان و تشکلهای بخش خصوصی ارائه می دهد در ماه جولای 2021 (مرداد 1400) از سوی اتاق بازرگانی بین الملل (ICC) به عنوان فعال ترین اتاق بازرگانی دنیا انتخاب و معرفی شد. همچنین اتاق تهران در سال جاری میلادی در کمیسیون حقوق تجارت بین الملل سازمان ملل متحد (آنسیترال) صاحب کرسی شد. اتاق تهران درسال جاری در رقابت با اتاق های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کل کشور هم به عنوان اتاق برتر انتخاب شد.
کمیسیون های تخصصی و مشورتی
معاونت امور کمیسیونها و هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران در راستای اهداف و وظایف واگذار شده، همواره تلاش نموده است تا با همکاری اعضا، کارشناسان، مشاوران و توان کارشناسی تشکلهای حرفهای حاضر در کمیسیونها، در چارچوب رویکردها و استراتژیهای کلان اتاق، اهداف و برنامههای خود را در دو حوزه کمیسیونهای تخصصی و هیئت نمایندگان، تنظیم و اجرا نماید.
کمیسیونهای تخصصی به عنوان یکی از مهمترین ارکان و بازوی مشورتی در حوزههای مختلف، تلاش برای بهبود محیط کسب و کار و کمک به روانسازی روند رفع مشکلات اعضای اتاق و ایجاد زمینه رشد و توسعه بنگاههای اقتصادی با شناسایی و ارائه راهکارهای متناسب میباشد.
هیئت نمایندگان نیز، با عضویت 40 نماینده بخش خصوصی از چهار گروه بازرگانی، صنعت، معدن و کشاورزی در هیئت نمایندگان اتاق تهران و همچنین حضور 20 نماینده دولتی در پارلمان بخش خصوصی، ظرفیت مناسب و کم نظیری را برای ارائه مشاوره به قوای سه گانه به منظور تسهیل فضای کسب وکار ایجاد کردهاست.
بر این اساس، اعضای هیئت نمایندگان اتاق تهران،در جلساتی که به طور منظم و ماهانه برگزار میشود، مسائل مهم حوزه کسب وکار را مورد واکاوی قرار داده و ضمن ارائه راهکارهای عملی و مبتنی بر اصول علمی اقتصاد، تصمیمات لازم را برای حل مسایل بخشخصوصی اتخاذ میکنند. این راهکارها البته حاصل جلسات اعضای هیئت نمایندگان، نمایندگان تشکلها و نمایندگان دولتی در قالب کمیسیونهای تخصصی به عنوان بازوهای فکری اتاق تهران است. کمیسیون های اتاق تهران به صورت تخصصی، بررسی و رفع مسائل و موانع پیش روی فعالان اقتصادی را مورد پیگیری قرار میدهند. علاقهمندان برای ارتباط با معاونت امور کمیسیونها و هیئت نمایندگان اتاق تهران می توانند از طریق پرتال خدماتی اتاق تهران اقدام کرده یا از طریق شماره تماس 1866 با این واحد تماس برقرار کنند.
کارت بازرگانی و کارت عضویت
فعالان اقتصادی و بخش خصوصی که شرکت ثبت شده دارند می توانند طبق قانون و با ارائه مدارک لازم کارت بازرگانی و کارت عضویت اتاق تهران را دریافت کنند.
کارت بازرگانی: یکی از اصلی ترین وظایف اتاق تهران اعطای کارت بازرگانی برای انجام امور تجارت خارجی به فعالان اقتصادی است و افراد و شرکت ها در تهران با داشتن کارت بازرگانی می توانند در حوزه تجارت خارجی فعالیت کنند. افراد متقاضی دریافت کارت بازرگانی باید مدارک لازم را در سامانه تجارت که زیر مجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت است بارگذاری کنند و بعد از تایید مراحل نهایی صدور و تمدید کارت بازرگانی از سوی اتاق تهران صورت میگیرد.
کارت عضویت اتاق تهران: اتاق تهران در سال های گذشته تلاش کرده تا با ارائه خدمات بیشتر و تسهیل شرایط؛ فعالان اقتصادی و بخش خصوصی بیشتری را تشویق به عضویت (حقیقی یا حقوقی) در بزرگترین پارلمان بخش خصوصی ایران کند. معاونت توسعه اتاق تهران که مسئولیت صدور و تمدید کارت بازرگانی را هم برعهده دارد با تسهیل شرایط عضویت، این امکان را برای تمام فعالان اقتصادی، صاحبان کسبوکارهای کوچک، متوسط و بزرگ، استارتآپها و شرکتهای دانشبنیان، حتی کسبوکارهای خانگی و همه علاقمندان به دریافت خدمات اتاق فراهم آورده که بتوانند با ارائه مدارک لازم عضو اتاق تهران شوند. افراد متقاضی باید مدارک موردنیاز را در سامانه یکپارچه هوشمند کارت عضویت اتاقهای بازرگانی به آدرس https://cscs.chambertrust.ir/ بارگذاری کنند. همچنین افراد می توانند از طریق شماره تلفن 1866 و گفت و گو با کارشناسان اتاق تهران برای عضویت راهنمایی و مشاور دریافت کنند.
صدور گواهی مبدأ
گواهي مبدأ، سندي بین المللی است که به درخواست صادرکننده يا نماينده قانوني او براي تعيين مبدأ يک کالاي صادراتي در بیشتر کشورهای جهان از سوی اتاق های بازرگانی صادر می شود و اتاق تهران هم این مسئولیت را برعهده دارد. از نظر استانداردهاي گمرکي، تشخيص مبدأ يک کالاي صادراتي فرآيندي پيچيده بوده و پايه اساسي براي تعيين تعرفه ها و ساير شاخص هاي مهم تجارت فرامرزي به شمار مي رود.
خدمات واحد گواهي مبدأ اتاق تهران شامل: صدور گواهي مبدأ و فرم A ، تاييديه امضاي اسناد تجاري از جمله فاکتور فروش، سياهه تجاري، قراردادهاي بين المللي، گواهي بهداشت، گواهي قرنطينه نباتي، گواهي بازرسي، گواهي مصرف کننده نهايي (End-User) و ...، استعلام گواهي هاي مبدأ خارجي به درخواست بازرگان، پاسخ به استعلام هاي صورت گرفته از گمرکات و اتاق هاي بازرگاني ديگر کشورها در خصوص گواهي هاي مبدأ صادرشده در اتاق هاي بازرگاني تهران و شهرستان ها، آموزش و مشاوره اتاق هاي بازرگاني شهرستان ها به منظور ايجاد وحدت رويه در نحوه انجام کار و مشاوره به فعالان اقتصادی در خصوص نحوه صدور گواهي مبدأ، تاييد اسناد تجاري و کليه فرآيندهاي مرتبط با صادرات کالا می شود.
پنجره واحد فیزیکی شروع کسبوکار
اتاق تهران در سال های گذشته در جهت توسعه کسب و کارها در ایران و تسهیل فرآیندها و رفع موانع پیش روی راه اندازی کسب و کارها تعاملات گسترده ای را با دولت، قوه قضاییه و مجلس شورای اسلامی برقرار کرده است. یکی از بزرگترین و مهم ترین دستاوردهای همکاری اتاق تهران با دولت و قوه قضاییه در زمینه رفع موانع پیش روی کسب و کارها ایجاد و راهاندازی «پنجره واحد فیزیکی شروع کسبوکار» است. این واحد از دهم خرداد 1399 کار خود را در ساختمان اتاق تهران آغاز کرد و در آن نمایندگانی از سازمان امور مالیاتی، سازمان تأمین اجتماعی، شرکت ملی پست، روزنامه رسمی، سازمان ثبت احوال، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و در رأس آن اداره ثبت شرکتها حضور دارند و به طور مستقیم و فیزیکی به متقاضیان ثبت شرکت، خدمت ارائه میکنند. هماکنون تمام مراحل ثبت و تأسیس شرکت با «مسئولیت محدود» و «سهامی خاص» و «ثبت برند» در کمترین زمان ممکن در پنجره واحد انجام میشود. پیش از این متقاضیان برای ثبت شرکت ها باید به نهادها و سازمان های مختلف مراجعه می کردند. اتاق تهران قصد دارد با تعامل و هماهنگی با نهادهای مسئول در ادامه خدماتی دیگری مانند «ثبت علائم»، «ثبت تغییرات»، «ثبت شرکتهای سهامی عام» و «22 مجوز شروع کسبوکار» را هم در واحد « پنجره واحد فیزیکی شروع کسبوکار» فعال کند.
انواع خدمات مشاوره
اتاق تهران با دو هدف «تلاش درجهت رفع موانع کسبوکار» و «بسترسازی، بهبود و تسهیلگری فعالیت های اقتصادی» معاونت کسبوکار را ایجاد کرد و با بهره گرفتن از کارشناسان خبر در حوزه های مختلف همچون مالیات، تامین اجتماعی، مسائل حقوقی و... بهطور روزانه به اعضای اتاق، انجمنها و تشکلها، فعالان و دارندگان بنگاههای اقتصادی و کسبوکارها مشاوره ارائه می دهد. اتاق تهران هم اکنون انواع خدمات مشاوره در زمینه های «امور بانکی»،«دعاوی حقوقی بانکی»، «مدیریت مالی»، «امور مالیاتی»، «بیمه و تأمین اجتماعی»، «مقررات محیط زیست»، «قانون کار»، «امور گمرکی»، «صادرات و واردات»،«اصلاح ساختار مالی» و «ورشکستگی و انحلال بنگاه» را به اعضا ارائه میدهد. اعضا اتاق تهران می توانند به صورت حضوری، به صورت آنلاین (مراجعه به بخش خدمات مشاوره در وب سایت اتاق تهران) یا به صورت تلفنی (تماس با سامنه 1866 ) از خدمات مشاوره بهره برده و چالش هایشان را با کارشناسان کارآزموده هر بخش در میان بگذارند
پژوهشهای اقتصادی
آمارها، داده ها و تحلیل های دقیق اقتصادی، اجتماعی، بین المللی و... همیشه نقش کلیدی برای کسب و کارها و فعالان اقتصادی دارند و در واقع می توانند مسیر حرکت فعالان بخش خصوصی را روشن کنند؛ در این بین هر چقدر فعالان اقتصادی به داده ها و تحلیل های دقیق تر و کلیدی تری دسترسی داشته باشند می توانند برای کسب و کارهایشان تصمیمات بهتر و منطقی تری بگیرند. معاونت بررسیهای اقتصادی اتاق تهران با انتشار گزارش های کاربردی و دقیق که با استفاده از دادهها و اطلاعات منابع معتبر رسمی داخلی و بین المللی تهیه می شوند تلاش می کند این نقش را برای فعالان اقتصادی و اعضا اتاق تهران بازی کند و چشم اندازها را روشن و تا حد ممکن پیش بینی پذیر کند. این معاونت اتاق تهران به منظور افزایش آگاهی فعالان بخش خصوصی از آخرین تحولات ایران و جهان در زمینه های گوناگون اقتصادی از جمله وضعیت بازار پولی و بانکی، وضعیت تجارت خارجی، عملکرد بودجه و رویدادهای حوزه صنعت، معدن، کشاورزی و خدمات به طور مستمر اقدام به انتشار گزارشهای اقتصادی به زبان فارسی و انگلیسی، گزارشهای چندرسانهای و پژوهشهای اقتصادی میکند.
معاونت اقتصادی اتاق تهران همچنین در صورت درخواست صاحبان کسبوکار، آماده ارائه مشاوره آمار، اطلاعات اقتصادی و تجاری و مشاوره حوزه واردات و صادرات به آن ها است. علاوه بر این ها این معاونت اتاق تهران با حمایت از پایان نامههای دانشجویی در سال های گذشته تلاش کرده است جوانان نخبه کشور را به فراگیری علم و ریشه یابی چالش ها در زمینه های مرتبط و کاربردی با نیازهای بخش خصوصی تشویق کند.
خانه تشکلها
اتاق تهران در سال های گذشته تلاش کرده علاوه بر اینکه پارلمان بزرگ بخش خصوصی است به تشکل، تشکل های بخش خصوصی و خانه تشکل های اقتصادی هم بدل شود و با این هدف اقدام به ایجاد «خانه تشکلهاي اقتصادي اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزي تهران» کرده است. این خانه در واقع فضایی برای تعامل بیشتر اتاق تهران با تشکل های بخش خصوصی و ایجاد فضایی برای همکاری و هم فکری بیشتر تشکل های اقتصادی با یکدیگر است. خانه تشکل ها در اتاق تهران در واقع با هدف حمایت از تشکلهاي اقتصادي بخش خصوصی، توسعه و تقویت این نهادها، در اختیار قرار دادن عادلانه امکانات و فرصتها و ارتقا بهرهوري آن ها و اتاق تهران و همچنین همکاري هرچه بیشتر آن ها شکل گرفته است. گروه ها و فعالان اقتصادی میتوانند تشکل حوزه خود را با دامنه فعالیت استانی در اتاق تهران به ثبت برسانند و از خدمات و حمایت های اتاق تهران مانند ارائه فضایی برای دفتر اداری در خانه تشکلها برای دو سال، رزرو سالن برای برگزاری جلسات، همایش ها و دورههای آموزشی و ... بهره مند شوند.