ساماندهی ترافیک شهر تهران/ بخش چهارم و پایانی
◄ عوامل کالبدی ایجاد اختلال در ترافیک شهر تهران
با اینکه سال هاست که بر مقوله هوشمندسازی کل شهر تهران و خصوصاً کنترل ترافیک آن ادعا می شود، لیکن هنوز راهی طولانی تا به انجام رسانیدن آن وجود دارد.
این بخش به عنوان آخرین بخش از سلسله یادداشت های ساماندهی ترافیک، به معرفی عوامل کالبدی ایجاد اختلال در ترافیک شهری می پردازد. وجود بسیاری از عوامل کالبدی نابسامان و عدم توجه به ساماندهی و برطرف نمودن آن عوامل کالبدی، باعث طولانی تر شدن اختلالات ترافیکی در سطح شهر تهران خواهد شد و انتظار می رود مسئولان و متولیان مربوطه برای روان سازی ترافیک شهری، در این زمینه نیت و سرعت عملی بیشتری به خرج دهند. به طور کلی می توان گفت در کنار عوامل انسانی (ذکر شده در بخش دوم)، عوامل کالبدی از تأثیرگذارترین عوامل در اختلالات ترافیکی به حساب می آید.
برخی از مهم ترین عوامل کالبدی شامل موارد زیر است:
۱- استاندارد نبودن طراحی و اجرای بسیاری از معابر سواره از جمله عدم رعایت سلسله مراتب شبکه های دسترسی (با توجه به قدمت بیش از ۱۰۰ سال برخی از معابر مرکزی شهر تهران)، کم عرض بودن معابر، سرسام آور بودن هزینه های تعریض معابر، اختصاص بخشی از عرض معابر به کانال های شبکه زهکشی سطحی (جمع آوری و هدایت آب باران) و...
۲- نامناسب بودن کف سازی معابر سواره و وجود حفره ها و گودال های فراوان در آسفالت خیابان ها و حتی بزرگ راه ها.
۳- ناهموار بودن سطح آسفالت بسیاری از چهارراه ها به گونه ای که با وجود دست اندازهای فراوان در تقاطع ها، حرکت خودروها بسیار کند شده و با توجه به زمان سبز و قرمز شدن چراغ راهنمائی چهار راه ها، حجم کمتری از خودروها فرصت استفاده از زمان چراغ سبز را پیدا می کنند.
۴- وجود سرعت گیرهای فراوان که برخی از آن ها از استاندارد لازم نیز برخوردار نیستند علاوه بر کندی ترافیک و همچنین آسیب رسانی به خودروها، گاهی عامل تصادف نیز هستند.
۵- کمبود و نبود سیستم های کنترل هوشمند، با اینکه سال هاست که بر مقوله هوشمندسازی کل شهر تهران و خصوصاً کنترل ترافیک آن ادعا می شود، لیکن هنوز راهی طولانی تا به انجام رسانیدن آن وجود دارد.
۶- ناقص و ناکامل بودن خط کشی معابر، شاید از نظر خیلی ها طرح این موضوع عجیب به نظر آید لیکن بی توجهی به خط کشی کامل و درست مطابق استانداردهای جهانی در تمامی شهرهای ایران کاملاً مشهود است. در شهرهای کوچک و بزرگ کشورهای توسعه یافته از انواع خطوط گرافیکی که معنا و مفهوم مشخصی داشته و رعایت معنای آن توسط رانندگان نیز الزامی است، استفاده زیادی به عمل می آید. خصوصاً خطوطی که به تعیین مسیر خودروها از چند ده متر جلوتر از تقاطع ها تاکید دارد و تخطی از آن جریمه های سنگینی در پی دارد. در ایران ما تقریبا دو نوع خط داریم: خط ممتد و خط منقطع، که البته بیشتر رانندگان معنا و مفهوم همین دو نوع خط کشی خیابان ها و جاده ها نیز رعایت نمی کنند!
۷- شیبدار بودن بسیاری از معابر با توجه به ساختار کالبدی زمین و محیط کوهپایه ای تهران که گاهی درصد شیب خیابان ها بیش از ۱۰ درصد بوده و مشکل آفرین است. این عامل در کنار تنگ بودن خیابان های پر تردد خصوصاً در مناطق شمالی شهر مزید بر علت شده است.
۸- افراط در استفاده از پل های هوائی و زیرگذرها بدون رعایت تناسبات عرضی و طولی خیابان و ساختمان های پیرامون آن، (اخیراً با توجه به این مسئله پل هوائی گیشا را که چهار باند رفت و برگشت داشت برداشتند و به جای آن زیرگذر و تونلی با شش باند رفت و برگشت ساختند بدون اینکه محوطه معبر اصلی آن تعریض شود و بار ترافیکی شدید آن در حال حاضر نیز نشان می دهد که آن تغییرات پر هزینه اثربخش نبوده است). تقریباً احداث تمامی پل های هوائی و زیرگذرهای موجود در شهر تهران همراه با طراحی شهری قبلی نبوده است و به وضع موجود خیابان هائی با عرض مشخص بدون تعریض شدن افزوده شدند. پل های هوائی مانند پل کریمخان، پل حافظ و از همه طویل تر پل صدر و همچنین زیرگذرهائی مانند میدان حسن آباد بدون تعریض عرض معبر و صرفاً برای ایجاد تقاطع غیر همسطح ساخته شدند، پس انتظار حل مسائلی مانند بالا رفتن ظرفیت حجم تردد از آن ها چندان معقول به نظر نمی رسد.
۹- بستن بسیاری از تقاطع های هم سطح و احداث دور برگردان ها در چند صد متری آن ها چه در خیابان ها (مانند خیابان ملاصدرا) و چه در بزرگراه ها (مانند بزرگره چمران) در سال های نه چندان دور دهه ۸۰ شمسی که عمدتاً نیز بدون پشتوانه تحقیقی و تفکر علمی صورت گرفت، خود عاملی برای طی مسافت بیشتر، مصرف بنزین بیشتر، طولانی تر شدن زمان حرکت، سردر گمی رانندگان نا آشنا به مسیر و بالاخره عدم دستیابی به نتیجه دلخواه و حتی بالعکس شده است.گاهی در برخی از بزرگراه ها اگر راننده ای به اشتباه نتوانست در مسیر مورد نظر خود حرکت کند، مجبور خواهد شد بیش از چهار کیلومتر مسافت اضافی تا دور برگردان بعدی طی کند!
پرداختن به مسئله عوامل سنگینی ترافیک تهران و دادن راه حل، بسیار بزرگ تر از آن است که در این چهار بخش به آن اشاره شد. علیرغم طرح های پژوهشی، فعالیت ها و اقدامات صورت گرفته ارزشمند توسط شهرداری و متولیان امر در خصوص حل معظلات ترافیکی، هر روز شاهد افزایش ترددها و کند شدن ها و بند آمدن ترددهای شهری هستیم که بیانگر عدم توفیق در دستیابی به اهداف منظور در آن طرح ها بوده است. حتی مسئله مرگباری نظیر شیوع ویروس کووید ۱۹ و محدودیت های تردد ناشی از آن نیز چاره ساز نبوده است.
از نظر نگارنده، حل این مسئله نیازمند: اولاً داشتن نیت واقعی متولیان امر است نه ظاهری، و ثانیاً برخورد علمی با آن است نه احساسی! اگر نیت واقعی داشته باشند، حل مسئله را نیز قطعاً به کسانی خواهد سپرد که در این زمینه علم کافی داشته باشند. به امید آن روز.
* عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمیکند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.