◄ مجوز واردات لوکوموتیو برای 15 سال و گلایه ریاست مجلس از راه‌ آهن

- رئیس مجلس از سرعت بسیار اندک سیر قطارهای باری کشور به عنوان یکی از بزرگترین مشکلات این شیوه حمل ونقل یاد کرده است (تین نیوز / کد خبر نیوز / کد خبر 263554).  اخیرا سخنگوی کمیسیون تلفیق مجلس نیز به لغو ممنوعیت واردات لوکوموتیو اشاره کرد (رسانه های 13 مهر) که به نظر می رسد بر اساس پیشنهاد لایحه برنامه هفتم برای خرید 550 لوکوموتیو بوده است (تین نیوز / کد خبر 257970).

- باید اذعان نمود سرعت پایین قطارهای باری علاوه بر مشکلات ظرفیت خطوط، بهره وری شبکه، ضعف برنامه ریزی و نظارت بر سیر قطارها ...، به کمبود لوکوموتیو (آماده به کاری، تین نیوز / کد خبر 254806) و کیفیت آنها نیز وابسته است (قابلیت اعتماد، تین نیوز / کد خبر 246471).

- سال 1381 ورود لوکوموتیوهای باری مسافری 4200 اسب آلستوم (AD43) با واردات 20 دستگاه به صورت کاملا ساخته شده از فرانسه (CBU) آغاز شد، این لوکوموتیوها به دلیل قابلیت دور بالاتر ترکشن موتورهای AC که برای اولین بار در ناوگان ایران به کار می رفت، علاوه بر کشش و چسبندگی بالاتر، قابلیت سرعت بالا تا 150 کیلومتر بر ساعت را نیز داشتند (تین نیوز / کد خبر 90443).

- هرچند این لوکوموتیوها به دلیل تراکشن موتورهای AC برای هر دو کاربرد باری و مسافری مناسب بود ولی با تغییر مدیران و کارشناسان پروژه، لوکوموتیوها به دو گروه باری (70 دستگاه، سرعت 110) و مسافری (30 دستگاه، سرعت 150) تفکیک شدند.

- موتور لوکوموتیوها (RK215) ساخت روستون انگلستان (بعدا MAN) با 1000 دور و 4200 اسب بخار قدرت، در شرکت دسا (دیزل سنگین ایران) مونتاژ و تست و با وجود اهداف، توافقات و هزینه انتقال فناوری به گلوگاه اصلی لوکوموتیوها بدل شدند.

- پس از برنامه خصوصی سازی (با الگوی تفکیک عمودی و امکان خرید ناوگان)، چند شرکت برای خرید لوکوموتیوهای دست دوم GT26 (با توان کششی 3000 اسب و نیروی کشش 245 کیلونیوتن) از کره جنوبی اقدام نمودند و چند شرکت هم برای خرید لوکوموتیوهای چینی (با توان 5000 اسب و کشش 340 کیلونیوتن) و پس از آن لوکوموتیوهای 4000 اسب چینی اقدام کردند.   

- شرکت های لوکوموتیوساز نیز از سال 97 ساخت و تحویل چند نوع لوکوموتیو باری 6 محوره را بر پایه نمونه لوکوموتیوهای GT26 ساخت شرکت EMD (قبلا متعلق به شرکت GM) آغاز نمودند، اجزای اصلی این لوکوموتیوها به ویژه موتور به صورت کارکرده از ناوگان کره جنوبی و ... تامین می گردید. (ضعف این لوکوموتیوها: به کارگیری موتور کارکرده، قدیمی بودن فناوری موتور، نسبت قیمت بر کشش بالا، هزینه نگهداری نسبی بالا، مصرف ویژه سوخت بالا، کشش اعزام پایین، و فقدان قابلیت صادرات).

- ورود این لوکوموتیوها به ناوگان ریلی از سال 1397 با تحویل 6 دستگاه آغاز شد و تعداد ناوگان که در نیمه اسفند 1400 به 26 دستگاه با آماده به کاری 73 درصد رسید، در نیمه آبان سال جاری به تعداد 61 دستگاه افزایش ولی آماده بکاری به 56 درصد کاهش یافت. با وجود عمر پایین سه ساله، آماده به کاری این ناوگان در مقایسه با نسبت 62 درصد لوکوموتیوهای 30 ساله C30-7 راه آهن بسیار پایین است (تعداد کل مدل GT26 در کشور حدود 400 دستگاه و تعداد 60 دستگاه انواع GE و نوع C30-7 تنها 37 دستگاه است).

- این امر در کنار قابلیت اعتماد پایین و کارایی کمتر آنها نسبت به انواع لوکوموتیو چینی (کشش دو لوکوموتیو چینی با سه لوکوموتیو داخلی برابری می نماید) سبب کاهش انگیزه شرکت ها برای سفارش و خرید این لوکوموتیوها و افزایش تمایل به خرید از چین شد. موتور این لوکوموتیوها با قدمت فناوری بیش از 50 ساله سبب تشدید ضعف ها شده و بعلاوه، ژنراتور این لوکوموتیوها در مقایسه با نوع C30-7 جریان کمی داشته و عامل کشش پایین می شود (نوع آمپر بالا وجود دارد و قابل ساخت داخل است).

- از سوی دیگر بررسی ها و ریشه یابی مشکلات متعدد لوکوموتیوهای مسافری زیمنس مبین چند عامل اساسی بود که اولین آنها ضعف طراحی لوکوموتیو به ویژه سیستم خنک کاری، تنظیمات پرمخاطره و ضعف سیستم کنترل و حفاظت موتور، فقدان پایش، ضعف سامانه و مستندات نگهداری و تعمیر ... بوده که برخی در دوره گارانتی لوکوموتیو برطرف و بسیاری همچنان پابرجاست.

- با مصوبه مجلس برای واردات 15 ساله و نیاز چندصد لوکوموتیو باری، باید ضمن آسیب شناسی لوکوموتیوهای ساخت داخل (نگهداری و ارتقا، تین نیوز / کد خبر 252337)، ناکارآمدی نگهداری ریشه یابی شود (پایش دهه هفتاد، تین نیوز / کد خبر 243629) و مصوبه نیز برای رسیدن به فناوری بالغ اصلاح گردد (برای رشد و بالندگی لوکوموتیوسازی، چرخه بلوغ پیشنهاد می شود، ص 17 کتاب نقشه راه).    

 * کارشناس حمل و نقل