جزایر استراتژیک ایران زیر ذره بین تاریخ

جزایر سه گانه ایرانی در خلیج فارس، به ویژه در نزدیکی تنگه هرمز، از جمله نقاط استراتژیک و حیاتی در منطقه به شمار می روند که در طول تاریخ همواره تحت حاکمیت و مالکیت ایران بوده اند. این جزایر علاوه بر موقعیت جغرافیایی حساس خود، از منظر ژئوپلیتیک و اقتصادی نقش اساسی در امنیت منطقه و امنیت انرژی جهانی دارند.

به گزارش تین نیوز به نقل از اقتصادسرآمد، اهمیت این جزایر نه تنها به دلیل موقعیت جغرافیایی شان در کنار یکی از مهم ترین مسیرهای دریایی جهان، بلکه به دلیل توانایی ایران در کنترل مسیرهای صادرات نفت و گاز، نظارت بر ترافیک دریایی و استفاده از آن ها به عنوان پایگاه های نظامی، امری غیرقابل انکار است.

 

جزایر سه گانه ی «ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک» که در تنگه هرمز واقع شده اند، به عنوان یکی از نقاط استراتژیک در خلیج فارس از اهمیت ویژه ای برخوردارند. این جزایر نه تنها در تأمین امنیت دریانوردی و نفتی منطقه، نقش حیاتی دارند، بلکه موقعیت ژئوپلیتیکی آن ها به ایران این امکان را می دهد که کنترل کاملی بر این مسیر حیاتی داشته باشد. در کنار اهمیت نظامی و اقتصادی این جزایر، اعتراف تاریخی انگلستان به مالکیت ایران بر این جزایر در اوایل قرن بیستم، پایه گذار تثبیت حقوقی و حاکمیتی ایران بر آن ها شده است.

 

در این گزارش به بررسی تاریخچه ی دقیق جزایر سه گانه و اهمیت استراتژیک آن ها از منظر ژئوپلیتیک پرداخته خواهد شد.

تاریخچه جزایر سه گانه ایرانی
 

 

دوره هخامنشیان (۵۵۰ - ۳۳۰ پیش از میلاد): جزایر سه گانه در دوران هخامنشیان بخشی از قلمرو امپراتوری ایران بودند. گزارش های مورخان یونانی همچون هرودوت به تأسیس و تأمین امنیت مسیرهای تجاری در خلیج فارس اشاره دارند که جزایر سه گانه بخشی از این مناطق بوده اند. در این زمان، در جزایر استفاده های تجاری و دریایی به ویژه برای کشتیرانی و تجارت وجود داشت.

 

دوره ساسانیان (۲۲۴ - ۶۵۱ میلادی): در دوران ساسانیان، ایران کنترل بر جزایر خلیج فارس، به ویژه جزایر سه گانه را حفظ کرد. منابع تاریخی از جمله آثار ابن حوقل و یاقوت حموی به حاکمیت ایران بر این جزایر در دوران ساسانیان اشاره دارند.

۲) دوران اسلامی و حکومت های ایرانی

 

خلافت عباسیان (۷۵۰ - ۱۲۵۸ میلادی): در دوران عباسیان، ایران همچنان بر جزایر خلیج فارس تسلط داشت. گزارشی از ابن خردادبه جغرافی دان ایرانی بیان می کند که جزایر سه گانه تحت حاکمیت ایران قرار داشتند و در این دوران جزایر به عنوان پایگاه های تجاری و دریایی در خلیج فارس شناخته می شدند.

 

آل بویه و سلجوقیان (۹۳۶ - ۱۱۹۴ میلادی): در دوران آل بویه و سپس سلجوقیان، جزایر همچنان در کنترل ایران بودند و از آن ها به عنوان نقاط استراتژیک برای تجارت و امنیت استفاده می شد.

۳) دوران استعمار و رقابت های بین المللی

 

استعمار پرتغال و بریتانیا (قرن ۱۶ تا ۱۹ میلادی): پرتغالی ها در قرن ۱۶ میلادی در تلاش بودند که بر جزایر خلیج فارس تسلط یابند که در سال ۱۵۰۷ میلادی وارد خلیج فارس شدند، اما با پایان سلطه پرتغالی ها در اوایل قرن ۱۷ (۱۶۲۲ میلادی) از سوی شاه عباس اول صفوی، بریتانیا پس از ۱۱۷ سال به عنوان قدرت غالب در منطقه درآمد.

 

توافق نامه های ایران و بریتانیا (۱۹۰۳ - ۱۹۱۹): در سال ۱۹۰۳ سفیر وقت بریتانیا در تهران به ارائه ی نقشه ی جامعی اقدام کرد که بر اساس آن جزایر سه گانه جزو قلمرو ایران بودند، پس از جنگ جهانی اول این نقشه به عنوان سند مهمی مانع تسلط بریتانیا بر جزایر ایرانی شد.
 

 

دوره ی قاجار (۱۷۸۹ - ۱۹۲۵ میلادی): ایران در دوران قاجار بر جزایر سه گانه تسلط داشت. در سال ۱۸۸۷ میلادی، بریتانیا بر ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه فشار آورد تا جزایر ایرانی را بفروشند یا اجاره دهند، اما موفق نشد تا این که با فشار بر شیوخ محلی به اهتزار پرچم امارت های راس الخلیفه و الشارجه اقدام کردند.دوره پهلوی (۱۹۲۵ - ۱۹۷۹ میلادی): در سال ۱۹۷۱ میلادی، ایران پس از توافق با شیوخ قواسمی و اعزام نیروهای نظامی به جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک، حاکمیت خود را بر این جزایر مستقر کرد. در این سال با خروج بریتانیا از منطقه، ایران به طور رسمی کنترل خود را بر جزایر سه گانه برقرار ساخت.

اهمیت استراتژیک جزایر سه گانه از منظر موقعیت ژئوپلیتیک
 

 

جزایر سه گانه ی ایران در نزدیکی تنگه هرمز، یکی از مهم ترین و پرترددترین گذرگاه های آبی جهان قرار دارند. تنگه هرمز که راه ارتباطی دریای عمان به خلیج فارس است، روزانه از آن حدود ۱۷ میلیون بشکه نفت و میلیون ها تن گاز طبیعی عبور می کند. بنابراین تسلط ایران بر این جزایر به ویژه در این منطقه حیاتی، قدرت این کشور را برای نظارت و کنترل جریان های نفتی و دریایی در خلیج فارس به شدت تقویت می کند.

۲) حضور نظامی و امنیتی

 

جزایر سه گانه به عنوان پایگاه های نظامی برای ایران در منطقه خلیج فارس عمل می کنند. این جزایر امکان استقرار نیروهای دریایی، هوایی و زمینی را به ایران می دهند و به ویژه در صورت بروز تهدیدات امنیتی در منطقه، ایران قادر است از آن ها برای دفاع از حاکمیت خود و انجام عملیات های نظامی استفاده کند.

۳) اهمیت اقتصادی و انرژی

 

جزایر سه گانه ی ایران در مسیرهای حیاتی ترانزیت نفت و گاز قرار دارند. تنگه هرمز که در نزدیکی این جزایر قرار دارد، به عنوان مهم ترین شریان صادرات انرژی از خلیج فارس به بازارهای جهانی شناخته می شود. تسلط بر این جزایر به ایران این امکان را می دهد که نظارت و مدیریت بهتری بر تجارت انرژی و ذخایر نفت و گاز داشته باشد.

ادعاهای باطل شیوخ حاشیه خلیج فارس بر حاکمیت جزایر سه گانه

 

 

حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه «تُنب بزرگ، تُنب کوچک و ابوموسی» بر اساس مستندات تاریخی و حقوقی اثبات شده است. در اسناد مختلف تاریخی از جمله توافق نامه های ایران و بریتانیا در سال های ۱۹۰۳ و ۱۹۱۹، به وضوح حاکمیت ایران بر این جزایر تأکید شده است. همچنین در سال ۱۹۷۱ ایران به طور رسمی نیروهای نظامی خود را به این جزایر اعزام کرد و حاکمیت خود را بر آن ها تثبیت کرد.
 

 

با این حال امارات متحده عربی از زمان تأسیس خود در سال ۱۹۷۱ ادعای مالکیت بر جزایر سه گانه را مطرح کرده است. این کشور هر ساله در مجامع بین المللی و در چارچوب نشست های مجمع عمومی سازمان ملل به این ادعاها پرداخته است، اما ایران با استناد به مستندات تاریخی و نقشه ها، تأکید می کند که جزایر سه گانه همیشه بخشی از خاک ایران بوده و این موضوع نه تنها در سطح ملی بلکه در سطوح بین المللی به رسمیت شناخته شده است.

۳) توافق های بین المللی و حقوقی

 

ایران از قوانین و مقررات بین المللی برای تأکید بر حاکمیت خود بر جزایر سه گانه استفاده کرده است. به ویژه کنوانسیون حقوق دریاها (UNCLOS) که در سال ۱۹۸۲ توسط سازمان ملل متحد تصویب شد، به وضوح به حقوق کشورها در کنترل مناطق دریایی و جزایر تحت حاکمیت خود اشاره دارد. بر اساس این کنوانسیون، ایران حق دارد که جزایر سه گانه را تحت کنترل خود نگه دارد و از آن ها به عنوان بخشی از آب های سرزمینی خود استفاده کند. علاوه بر این، ایران همواره بر اساس توافق نامه های تاریخی و بین المللی که از سوی کشورهای مختلف از جمله بریتانیا در دوره های مختلف تأیید شده است، مالکیت خود را بر این جزایر مطرح کرده و ادعاهای سایر کشورها را رد کرده است.