مونتاژکاران چینی باعث حذف تولیدکنندگان خودرو می شوند؟

به گزارش تین نیوز به نقل از تجارت نیوز، وزارت صمت حدود دو هفته پیش آمار تجمیعی تولید خودرو را منتشر کرد که باز هم طبق پیش بینی ها، برخلاف هدف گذاری این وزارت خانه بود.

بر همین اساس تولید کل خودرو در سال 1402 به رقمی بالغ بر یک میلیون و 338 هزار و 856 دستگاه رسید که از این میان، ایران خودرو با تولید 516 هزار و 710 دستگاه در مقام اول و سایپا با تولید 364 هزار و 139 دستگاه در مقام دوم قرار می گیرد. این آمار از کسری حدود 261 هزار دستگاه یا به عبارتی 19 درصدی از وعده حداقل تولید (یک میلیون و 600 هزار دستگاه) در سال 1402 خبر می دهد. این میزان از تولید حدود 10 هزار دستگاه کمتر از تولید کل خودرو در سال 1401 بود که عملاً بر خلاف شعار سال «مهار تورم و رشد تولید» بود.

اما نکته عجیب نهفته شده در این آمار، میزان تولید خودرو به تفکیک هر شرکت خودروساز است. 

نابودی صنعت خودروسازی کلید می خورد؟

با مقایسه آمار تولید خودرو به تفکیک هر شرکت می توان متوجه شد که دو شرکت ایران خودرو و سایپا با بیشترین تیراژ تولید، سال گذشته نسبت به 1401 با کاهش تولید روبه رو شدند. این در حالی است که شرکت های خصوصی که غالباً هم مونتاژکار هستند نسبت به 1401 رشد تولید داشتند.

شاید بسیاری از افراد بر این باور باشند که دولت توانست در سال گذشته انحصار بازار خودرو و سال ها یکه تازی ایران خودرو و سایپا را بشکند و این، آغازی است برای رسیدن به یک بازار خودرو آزاد و رقابتی، اما چنین نیست.

برای اینکه یک صنعت در کشوری شکل بگیرد و به مرحله تولید و بهره برداری برسد، نیازمند سرمایه گذاری های کلان و حمایت دولتی است. این مرحله در صنعت خودروسازی ایران انجام گرفته و دو شرکت ایران خودرو و سایپا توانستند با داخلی سازی قطعات یدکی مورد نیاز، اقدام به تولید خودروهای داخلی کنند، اما خود این موضوع به تنهایی قابل قبول نبوده و قطعه سازان این شرکت ها باید بتوانند به عمق داخلی سازی 100 درصد خودروهای ایرانی برسند.

از سوی دیگر اما شرکت های خصوصی که سرمایه بسیار محدودتری نسبت به خودروسازان مذکور دارند، اغلب توان سرمایه گذاری در بخش قطعه سازی و تولید خودروهای داخلی را ندارند و بنابراین به مونتاژکاری مشغول هستند. محصولات این شرکت ها غالباً از داخلی سازی کمتر از 20 درصد بهره می برند و برای استفاده از معافیت های مالیاتی، معمولاً از ترفندهایی مانند تولید کوتاه مدت هر خودرو استفاده می کنند.

همین موضوع باعث می شود که اکثر محصولات چینی بازار در حد چند سال روی خط تولید باقی بمانند و پس از تیراژ محدود با یک مدل دیگر جایگزین شوند. در نتیجه اغلب خودروهای مونتاژی بازار با مشکل کمبود قطعه روبه رو می شوند که در صورت پیدا شدن قطعه مورد نظر، با قیمت های نجومی به دست مصرف کننده می رسند.

بنابراین با ادامه این روند می توان روز به روز شاهد قدرت گرفتن مونتاژکاران چینی و نابودی چرخه تولید و زنجیره تأمین شرکت های خودروساز داخلی شد.

رقابت غیرعادلانه، عامل افت تولید ایران خودرو و سایپا

هرچند نمی توان مقصر وضعیت فعلی صنعت خودرو را تماماً به دوش دولت انداخت، زیرا چندین دهه انحصار بازار خودرو کاملاً در دستان دو شرکت ایران خودرو و سایپا بود و این دو شرکت با سرمایه عظیمی که طی چند دهه اخیر جذب کردند، می توانستند محصولات به روز و رقابت پذیر در سطح جهانی تولید کنند. اما دخالت دولت در این دو شرکت و تعیین سقف قیمتی برای آن ها باعث شد تا ضمن ضررده شدن ایران خودرو و سایپا، روزبه روز از کیفیت و امکانات خودروها کاسته شود و هر دو طرف قضیه، یعنی هم مصرف کننده و هم تولیدکننده از وضعیت ناراضی باشند.

در اغلب صنایع سطح جهان، دخالت دولت باید در حد نظارت و توصیه به شرکت ها باشد و در صورتی که بخواهد برای محصولات آن ها تعیین قیمت کرده و یا هیئت مدیره شرکت را به دست بگیرد، هدف شرکت از سوددهی به موارد دیگر میل می کند، این موضوع را می توان در اغلب شرکت های دولتی متوجه شد که غالباً سودده نیستند.

در نهایت دولت باید با واگذاری کامل ایران خودرو و سایپا به بخش خصوصی، از دخالت در این شرکت ها خودداری کند و اجازه رقابت سالم با دیگر شرکت های خصوصی را به آن ها بدهد. از سوی دیگر واردات خودرو در مقیاس گسترده، حتی با چنین تعرفه های بالا هم می تواند بازار خودرو را به سمت یک بازار کاملاً رقابتی سوق دهد و نارضایتی تولیدکننده و مصرف کننده را برطرف کند.