استاد ارتباطات از وضعیت امروز رسانههای تخصصی گفت؛
◄ دشوارترین شکنجه این بود که ما / هر یک به درون خویش تبعید شدیم
رئیس انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات در سالگرد تأسیس تیننیوز و هفتهنامه حملونقل اظهار داشت: نیازمند این هستیم که چهار ضلع یک مربع به هم نزدیک شوند؛ رسانههای تخصصی، نهادهای رسمی و حاکمیتی، مهمترین آنها نهادهای مدنی و شبکههای اجتماعی و در کنار همه اینها بخش خصوصی.
به گزارش خبرنگار تیننیوز، روز شنبه هشتمین سالگرد تأسیس تیننیوز و دومین سالگرد هفتهنامه حملونقل در حالی در اتاق بازرگانی تهران برگزار شد که در این نشست عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، حسین انتظامی، معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مسعود ذهبیون، مدیرمسئول تیننیوز و حملونقل و نیز هادی خانیکی، استاد ارتباطات به سخنرانی پرداختند.
در این گردهمایی بسیاری از مدیران عامل و فعالان حوزههای ریلی، دریایی، هوایی و جادهای نیز حضور داشتند. هادی خانیکی به عنوان آخرین سخنران این نشست در ابتدای سخنان خود با اشاره به اینکه برای من توفیق است که خدمت دوستان عزیز تیننیوز و هفتهنامه تخصصی حملونقل باشم و سالگرد تأسیس آنها را از نزدیک تبریک بگویم اظهار داشت: مطبوعات تخصصی زمینههایی را دارا هستند که بسیار توانسته است فعالیتهای آنها را مساعد کرده و محدودیتهایی نیز دارند که فعالیت آنها را با دشواری روبرو میکند.
جایی که کار این نشریات مساعد میشود این است که با گروههای نخبه و مخاطبان متخصص سروکار دارند و زبان آنها تخصصی است و همین تخصصی بودن زبان آنها نوعی امنیت برایشان به وجود میآورد که حرف آنها بهتر فهمیده میشود و کمتر در معرض مخاطراتی قرار میگیرند که نشریات عمومی با آن مواجه هستند اما در کنار این موارد با یکسری مخاطرات مواجه میشوند.
از جمله این مخاطرات میتوان به این موارد اشاره کرد: از چه طریقی این رسانهها قصد تأثیرگذاری دارند؟ در رقابت با شبکه وسیع و جدید مجازی و گروههای اجتماعی و رسانههای نو چطور میتوانند برای خود مخاطبانی داشته باشند و اقتصاد آنها از چه طریق تأمین میشود؟
بیان مسئله در زمینه رسانههای تخصصی
وی در ابتدای سخنان خود گفت: این نشست به شکل نمادین معرف گفتوگو بین اجزایی از حوزه حملونقل است. به عنوان یک معلم ارتباطات اولین بار است که این توفیق را دارم که در اتاق بازرگانی حضور داشته باشم و درباره ضرورت و اهمیت رسانه صحبت کنم. باعث افتخار است که در کنار عزیزانی همچون دکتر آخوندی و مهندس ذهبیون در خصوص اهمیت رسانه صحبت کنم.
خانیکی در ادامه اظهار داشت: من سخنران پایانی هستم و باید نکاتی را به صورت فشرده بیان کنم. ماکس وبر مقالهای با عنوان جامعهشناسی مطبوعات دارد که به نظر من موضوع گفتوگوی امشب ما میتواند باشد. در آن مقاله از تغییری نهادی در انگلستان سخن گفته میشود تا وضعیت مطبوعات بررسی شود. آن تغییر این بود که یک زمانی در انگلستان زمانی که میخواستند تغییرات سهام بورس را منعکس کنند سعی میکردند که پشت شیشههای اتاقهای اعلام نرخ آنها را کدر کنند تا کسی از بیرون نفهمد که بورس چه تغییراتی داشته است. ماکس وبر در این مقاله اشاره
میکند که امروزه خبرنگاران انگلیسی را از پارلمان انگلستان بیرون میکنند به این دلیل که خبرهای آنها را منعکس نکردهاند.
وی در ادامه تشریح کرد: وقتی به صحبتهای جنابان خوانساری، انتظامی، ذهبیون و آخوندی گوش میکردم میدیدم که اگر ما خواسته باشیم حرفی بزنیم در درجه اول این است که چرا رسانهها به طور عام و بعد مطبوعات به طور خاص و بعد مطبوعات تخصصی به طور ویژه مهم هستند و این مطبوعات با چه مشکلاتی مواجه هستند؟
مزایا و معایب رسانههای تخصصی
این مدرس ارتباطات با اشاره به اینکه مطبوعات تخصصی زمینههایی را دارا هستند که بسیار توانسته است فعالیتهای آنها را مساعد کرده و محدودیتهایی نیز دارند که فعالیت آنها را با دشواری روبرو میکند، گفت: جایی که کار این نشریات مساعد میشود این است که با گروههای نخبه و مخاطبان متخصص سروکار دارند و زبان آنها تخصصی است و همین تخصصی بودن زبان آنها نوعی امنیت برایشان به وجود میآورد که حرف آنها بهتر فهمیده میشود و کمتر در معرض مخاطراتی قرار میگیرند که نشریات عمومی با آن مواجه هستند.
وی در ادامه افزود: اما در کنار این موارد با یکسری مخاطرات مواجه میشوند. در اینجا به برخی از آن مخاطرات اشاره میکنم. از چه طریقی این رسانهها قصد تأثیرگذاری دارند؟ در رقابت با شبکه وسیع و جدید مجازی و گروههای اجتماعی و رسانههای نو چطور میتوانند برای خود مخاطبانی داشته باشند و اقتصاد آنها از چه طریق تأمین میشود؟
خانیکی در ادامه خاطرنشان کرد: یک پاسخ به این سؤال این است که کار آنها به اندازهای کیفیت خواهند داشت که حلقهای از مخاطبان پیدا میکنند که همان تعیین کننده بازار آنها نیز میشود. در حوزه حملونقل یکی از تخصصیترین نشریات در دهههای اول بعد از انقلاب همان صنعت حملونقل بود که روزنامهنگاران متخصص و برجسته را به گونهای دور هم جمع کرده بود که غیرمتخصصان حملونقل نیز آن مجله را میخواندند. شکل دوم این موضوع این است که نشریه وابسته به بازار مخاطبانی که عمدتاً در شبکههای دولتی قرار دارند شود و آنها تأمین کننده اقتصاد این
نشریات تخصصی باشند.
اشکال گوناگون اقتصادی در رسانههای تخصصی
خانیکی در خصوص انواع مختلف گردش اقتصاد در رسانههای تخصصی اظهار داشت: در شکل اول آن که بسیار بحث ضروری و خوبی است و شاید در نکاتی که آقای آخوندی هم اشاره میکردند میشد این الگو و مدل را انتخاب کرد که خود نشریات تأمین کنند بازار و مشتریان خودشان باشند اما به نظر من هنوز وضعیت نشریات تخصصی متأسفانه به گونهای نیست که بتوانند از الگوی اول تبعیت بکنند بنابراین بیشتر به سراغ الگوی دوم میروند. الگوی دوم این است که ذینفعان خودشان را از حوزه دولت و دستگاههای رسمی انتخاب کنند. این ذینفعان به آنها مطلب بدهند، از آنها خبر بخرند، آنها به
نشریات آگهی بدهند و به گونه غیر رسمی نشریات را مورد حمایت قرار دهند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه گفت: انتخاب الگوی دوم یکسری مشکلات را به دنبال خواهد داشت. نخست اینکه نگاه شرکتها و مؤسسات به نشریات فرق خواهد کرد و این سؤال پیش میآید که این دستگاهها نقدپذیر خواهند بود یا نه؟ آیا این دستگاهها نگاه وبری را میپذیرند که نشریات تخصصی در همه فرآیندهای تصمیمگیری آنها حضور داشته باشند و از تصمیمات آنها آگاه باشند. اگر نگاه دستگاهها نگاه سنتی به روابط عمومی و تبلیغات باشد این مشکل برای نشریات تخصصی به وجود خواهد آمد.
وی در ادامه افزود: من جاهای دیگری نیز به این نکته اشاره کردهام که حتی زمانی که ما بحث سواد رسانهای را در ایران مطرح میکنیم منظور ما از سواد رسانهای این است که قدرت فهم مخاطبان از اقدامات درست ما بالا برود نه اینکه قدرت نقد یا فهم انتقادی مخاطبان از فعالیتهای ما شکل بگیرد. به زبان طنز میتوان گفت تصوری که از رسانهها در کشور ما وجود دارد این است که آنها با بوق هستند یا خاکشیر. بوق هستند یعنی اینکه تبلیغات ما را بر عهده بگیرند و خاکشیر هستند به این معنی که هر جایی که ضعفی در فرآیندهای تصمیمگیری ما وجود دارد مانند خاکشیر که به درد هر
بیماری میخورد بگوییم که رسانهها وظایف خود را انجام ندادند در حالی که چنین نیست.
حملونقل نزدیکترین مفاهیم در حوزه صنعت را با ارتباطات دارد
خانیکی با اشاره به اینکه اگر معتقد به این هستیم که میخواهیم به پارادایم جدیدی وارد شویم یکی از اجزای پارادایم جدید رسانه است، گفت: شاید جمع شدن ما کنار هم نزدیکترین مفهوم به این موضوع باشد. در تعریف کلاسیک از ارتباطات آن را شامل 3 بخش میدانند. ارتباطات شامل انتقال پیام، کالا و انسان است؛ یعنی جابهجایی این موارد ارتباطات میشود؛ بنابراین نزدیکترین حوزه از صنعت که میتوان به ارتباطات نزدیک دانست حملونقل است. چه حملونقل انسان و چه حملونقل کالا ولی آیا واقعیت مسئله و تجربه تین نیوز و حملونقل این موضوع را به راحتی تأیید میکند که
در مواجهه این خبرگزاری و نشریه با بخشهای حملونقل کشور فهم متقابل یا به قوا دکتر آخوندی اجماع بین الاذهانی وجود دارد بین بخش فناورانه یا سختافزاری حملونقل و بخش نرمافزاری آن که رسانه باشد؟
وی همچنین اظهار داشت: البته این موضوع را هم خاطرنشان کنم که منظور من این نیست که موجود بیگناه و پاکی به نام رسانه و روزنامهنگار در مقابل یک سیستم گناهکار و ناتوانی به نام نهادهای رسمی و حاکمیتی. معتقدم اگر ضعفی وجود دارد در دو طرف است و اگر قوتی هست در دو طرف است اما چیزی که حاصل جمع نشستی این چنینی بین اهالی رسانه و اهالی صنعت شده است این است که روشهای کلاسیک و سنتی دیگر جوابگو نیست.
نزدیک شدن چهار ضلع رسانههای تخصصی، نهادهای رسمی، نهادهای مدنی و بخش خصوصی به هم
این استاد ارتباطات در ادامه با بیان اینکه همانطور که مهندس ذهبیون اشاره کردند ما نیازمند این هستیم که چهار ضلع به هم نزدیک شوند، گفت: رسانههای تخصصی، نهادهای رسمی و حاکمیتی، مهمترین آنها نهادهای مدنی و شبکههای اجتماعی و در کنار همه اینها بخش خصوصی. چه زمانی ما در پی این بودهایم که اگر رسانهها نباشند تصمیمی که در بخش دولتی، خصوصی و مدنی گرفته میشود تصمیم ابتر و ناقصی خواهد بود و چه زمانی نسبت برابری بین نهادهای مدنی، دولتی، بخش خصوصی و رسانهها تعریف کردهایم؟ چه زمانی نقش هر کدام را به دیگری فرافکنی نکردهایم؟ هر زمانی به
این نقطه رسیدیم که من فکر میکنم رسیدهایم و نشستهای این چنینی شاید گواهی بر ضرورت این کار باشد که در کنار هم بنشینیم و با درک تازهای از رسانه در بخش خصوصی، با درک تازهای از رسانه در بخش دولتی، با درک تازهای از رسانه در بخش مدنی و متقابلاً با درک تازهای از دولت، بخش خصوصی و نهادهای مدنی در رسانه شاهد باشیم تا دوگانههای سنتی قدیمی را بشکنیم و به موضوعاتی برسیم که در یک سطح خرد برای آنها نتیجهگیری کنیم.
وی در ادامه افزود: یک زمانی به واسطه حضور در دولت اصلاحات و نیز در دولت تدبیر و امید ما یک روزی از سوی اتاق بازرگانی مشهد به نشستی دعوت شدیم. آنجا دیدم که کار برنامهریزی دانشگاه هاروارد را اتاق بازرگانی مشهد منتشر کرده. هیچکدام از دانشگاههای ما به این مسئله نپرداخته است. امروز دیدم که همین کار در تهران انجام گرفته است. اگر ما حلقههای وصل را بتوانیم پیدا کنیم میتوانیم به نتایج آیندهپژوهی از این نوع، دست پیدا کنیم. حلقههای وصل در سه حوزه عمومی، آکادمیک و سیاست است. سیاست به معنای خاص سیاسی آن نیست. در معنای مدیریت و سیاستگذاری است.
خانیکی خاطرنشان کرد: اگر این حلقهها را بتوانیم به هم نزدیک کنیم و دیوارهای بلند ناآشنایی با هم را بشکنیم به نظر میرسد ما نیز میتوانیم به فضای تازهای از نشریات و رسانهها دست پیدا کنیم و روح تازهای را در حوزه سیاست ورزی و مدیریت جدید و روح تازهای را در حوزه آموزش شاهد باشیم. همانطور که آقای انتظامی به درستی به آن اشاره کردند و من نیز با این موضوع موافقم که در همین عرصه از گشایش و گستردگی رسانههای جدید جای رسانههای کوچکتر تنگ نشده بلکه مهمتر شده است. مرحوم دکتر معتمد نژاد از نظام جامع رسانهای صحبت میکردند. در آن نظام جامع
حتی نشریات محلی به اندازه رادیو و تلویزیون یا حتی بیشتر از آنها اهمیت داشتند.
هر یک به درون خویش تبعید شدیم...
وی در پایان سخنان خود اظهار داشت: در نظام جامع رسانهای شبکهها جای نشریات را تنگ نمیکردند. با این نگاه من اولاً تشکر میکنم از مهندس ذهبیون و همکاران آنها در مجموعه تین نیوز و هفتهنامه حملونقل که راه را باز کردند که فکرهای بزرگ خود را از کارهای کوچک آغاز کنیم؛ اما پس از این موضوع باید ببینیم مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد را چگونه میتوان از طریق راههای عملی برطرف کرد. راههای عملی آن به نظر نهادهای تخصصی، انجمنهای علمی و نهادهای مدنی است. دوستان در تین نیوز پیشنهاد این را دادند که در انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات که من مسئولیت
آن را بر عهده دارم این است که گروه ارتباطات و حملونقل را راه بندازند. این تجربه در انجمنهای علمی ما وجود نداشت که بخش غیر دولتی در انجمنی علمی چنین کاری را پیشنهاد کند. امیدوارم این اقدامات سبب شود که بین دانشگاه، نهادهای مدنی و بخش صنعت گفتوگوی تازهای شکل بگیرد. پایان بخش سخنان من شعر استاد شفیعی کدکنی است که میگوید: عمری پی آرایش خورشید شدیم/ آمد ظلمات عصر و نومید شدیم. دشوارترین شکنجه این بود که ما/ هر یک به درون خویش تبعید شدیم. امیدوارم از این تبعید بیرون بیائیم.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمیکند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.