فقر سرمایه گذاری/ دولت میزان حمایت خود را از بخش خصوصی افزایش دهد

حوزه حمل ونقل ریلی مانند دیگر حوزه های اقتصادی با چالش ها و مشکلاتی مواجه است که برخی ریشه در شرایط تحریمی دارد و برخی دیگر ناشی از شرایط اقتصاد داخلی است. این در حالی است که توسعه حمل ونقل در ایران از اهمیت بالایی برخوردار است و تاثیرات عمیقی بر جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور دارد.

فراموش نکنیم حمل ونقل موثر و کارآمد، امکان جابه جایی سریع کالاها و خدمات را فراهم می آورد که به نوبه خود باعث افزایش تولید و رشد اقتصادی می شود. به ویژه در کشورهایی مانند ایران که دارای منابع غنی و تنوع تولید هستند، توسعه زیرساخت های حمل ونقل می تواند به بهبود دسترسی به بازارها کمک کند.

همچنین توسعه زیرساخت های حمل ونقل می تواند زمان و هزینه های مرتبط با جابه جایی کالاها و مسافران را کاهش دهد. این امر به بهره وری بیشتر و کاهش هزینه ها برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان منجر می شود. نکته مهم دیگر بحث محیط زیست است چراکه توسعه حمل ونقل عمومی و استفاده از وسایل نقلیه کارآمدتر می تواند به کاهش آلودگی هوا و ترافیک شهرها کمک کند. با توجه به چالش های زیست محیطی، این مسئله از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

اما با وجود تمامی این دستاوردهایی که صنعت حمل ونقل ریلی می تواند به همراه داشته باشد، این حوزه با چالش ها و مشکلات زیادی مواجه است که باید برای حل آن به سراغ راهکارهای کارشناسی رفت.

نکته جالب و قابل توجه آن است که مشکلات صنعت حمل ونقل ریلی در چند سال گذشته ثابت بوده است اما در چند اولویت قابل بررسی است.

در گام اول مشکلات مربوط به لوکوموتیو است. ما شاهد آن هستیم که تعداد زیادی از لوکوموتیو ها متوقف هستند و این موضوع تاثیرات بسیاری بر فعالیت های بخش داشته است. البته در این زمینه موضوع حمل ونقل مسافری متفاوت است.

مسئله دیگر به موضوع جذب سرمایه گذار در این بخش بازمی گردد. متاسفانه ما امروز انگیزه ای برای ورود سرمایه گذاران مشاهده نمی کنیم؛ این موضوع در بخش باری بسیار قابل لمس تر است. در بخش باری جذب سرمایه گذار را شاهد نیستیم، چرا که سرعت بازرگانی پایین است. در چند سال اخیر این سرعت در حدود چهار کیلومتر در ساعت بوده است که چنین عددی برای سرمایه گذاران توجیه اقتصادی ندارد.

به همین دلیل تحقق افق های پیش رو با توجه به شرایط موجود و سخت شدن جذب سرمایه گذار، کاری دشوار خواهد بود. در نتیجه این شرایط عموماً شرکت هایی وارد می شوند که یا خود نهاد عمومی هستند یا شرکت های بزرگی مانند گل گهر و چادرملو هستند که حجم بالایی از بار را برای جابه جایی در اختیار دارند.

بازگشت سرمایه در حوزه حمل ونقل با توجه به شرایط، تمایل سرمایه گذاران را برای ورود سخت کرده است.

اما همین موضوع بر میانگین عمر ناوگان اثر گذاشته است که می تواند میزان بهره وری را تحت تاثیر قرار دهد. در حال حاضر میانگین عمر ناوگان 31 سال است که همین عدد هزینه تعمیرات و نگهداری را افزایش می دهد. به عنوان مثال برای بازسازی یک واگن 30ساله هزینه ای 20 میلیاردتومانی لازم است تا اجازه سیر مجدد به آن داده شود.

در واقع اصلی ترین مشکلات اقتصاد در بخش ریل است که توجیه سرمایه گذاری را از بین برده است. در حوزه مسافری نیز نظام تعرفه ها بحث ورود سرمایه گذار را تحت تاثیر قرار داده و مشکلاتی را مانند حوزه باری ایجاد کرده است. همین موضوع توانسته سرعت در حوزه مسافری را هم با افزایش همراه نکند، این در حالی است که استقبال از سفر با قطار به ویژه در فصل سرما بالا بوده و این مشکلات می تواند خدمات به مسافران را تحت الشعاع قرار دهد.

صنعت حمل ونقل در 50 سال گذشته تحولات رو به پیشرفت کمی را شاهد بوده است. اگر بخواهیم نگاهی به این سال ها داشته باشیم باید بگوییم در دهه 50 و دهه 80 شاهد دو نقطه اوج در صنعت حمل ونقل بوده ایم که دیگر تکرار نشده است. به عنوان مثال تعداد ناوگان مسافربری ما در اواخر دهه 80 حدود 1700 عدد بوده است که امروز این عدد به 1100 مورد رسیده که حاکی از کاهش چشمگیری است که باید به آن توجه داشت. همین موضوع ارائه خدمات را سخت کرده است.

مجموع این عوامل نشان می دهد باید در بخش ریلی کارهای زیادی انجام شود. متاسفانه دولت منتظر ورود بخش خصوصی است و بخش خصوصی نیز اگر توجیه اقتصادی برایش نداشته باشد وارد نخواهد شد.

افزایش تمایل بخش خصوصی برای ورود به بخش حمل ونقل ریلی نیازمند یکسری اقدامات و سیاست هاست که می تواند جذابیت این حوزه را برای سرمایه گذاران و شرکت های خصوصی افزایش دهد. به عنوان مثال ایجاد الگو های مشارکت عمومی و خصوصی، به سرمایه گذاران این امکان را می دهد که در پروژه های بزرگ حمل ونقل ریلی نقش داشته باشند و ریسک سرمایه گذاری را کاهش دهند. همچنین حمایت از پروژه های تحقیق و توسعه در حوزه تکنولوژی و نوآوری در حمل ونقل ریلی می تواند به ارتقای کیفیت خدمات و جذب سرمایه گذاران خصوصی کمک کند.

حمایت از شرکت های خصوصی برای استفاده از فناوری های جدید و بهبود بهره وری در حمل ونقل ریلی، نه تنها به افزایش جذابیت این بخش کمک می کند، بلکه به ارتقای کیفیت خدمات نیز منجر خواهد شد. در نتیجه لازم است دولت میزان حمایت خود را از بخش خصوصی افزایش دهد. امروز بخش زیادی از گره های موجود در بخش حمل ونقل ریلی می تواند در پی ورود سرمایه گذاران بخش خصوصی باز شود و توسعه را سرعت ببخشد.