◄ موج چهارم فناوری و مقایسه چهار شاخص بهره‌وری راه­ آهن در جهان

وبلاگ عباس قربانعلی بیک- پروفسور کلاوس شواب "Schwab, Klaus" بنیانگدار و مدیر اجرایی مجمع جهانی اقتصاد (داوس سوئیس) در 14 ژانویه 2016 در خصوص ویژگی‌های انقلاب صنعتی چهارم (هوش مصنوعی، بیوتکنولوژی، اینرنت اشیاء، پرینت سه بعدی، خودران‌ها و ...) و چگونگی پاسخ به آن نکاتی را ارائه کرد که بررسی آن برای مدیران ارشد بسیار حائز اهمیت است.

دکتر محمد حسین ادیب، استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان نیز در مورد موج چهارم فناوری و اقتصاد در اواخر سال 94 چنین می‌گوید: ایران در سال 92 به ارزش حدود یک میلیارد و 500 ملیون دلار سنگ آهن صادر کرد. در سال 94 صادرات سنگ آهن تقریبا متوقف شده است. علت توقف صادرات سنگ آهن ایران،  فناوری موج چهارم است. در گذشته صادرات سنگ آهن با کشتی‌های 60 تا 70 هزار تنی انجام می‌شد. اکنون استرالیا 4 کشتی 600 هزار تنی خریداری کرده است و هزینه حمل از استرالیا به چین فقط 4 دلار برای هر تن است. اما هزینه انتقال سنگ آهن از بافق یزد تا بندرعباس با فناوری موج دوم ایران 17 دلار است.

از سوی دیگر بر اساس گزارش شرکت BHP به عنوان یکی از عوامل اصلی و پیشاهنگان فناوری موج چهارم در استرالیا (با 31 میلیارد دلار درآمد سال 2016) در یک مقایسه جهانی در سال 2005 با شش راه‌­آهن دیگر، بیشترین بهره‌وری لکوموتیو که ظاهراً بر اساس تعداد کل لکوموتیو (و نه لکوموتیو در سرویس) می‌باشد در برزیل برابر ۷۵۷ میلیون تن­ کیلومتر بر لکوموتیو در سال و این شاخص در خط معدن فوق در استرالیا ۵۷۳ بوده است (در سال 92 این شاخص در ایران برای لکوموتیو معادل 73 میلیون تن کیلومتر بوده و برای یک لکوموتیو GT26 برابر 97 میلیون تن کیلومتر بود).

بهره‌وری واگن باری در برزیل نزدیک ۱۲ میلیون تن کیلومتر بر واگن در سال و در استرالیا بیش از 11 میلیون تن کیلومتر بوده و در ایران در سال 92 حدود یک میلیون تن کیلومتر بر واگن (ترکیب چهار و شش محوره) در سال بوده که چنانچه بهره‌وری واگن بر مبنای چهار محوره محاسبه شود نسبت واقعی بهره‌وری به حدود یک پانزدهم آنها می­‌رسد.

بهره‌وری شبکه در استرالیا در سال ۲۰۰۵ به بیش از ۲۰۰ هزار تن کیلومتر بر کیلومتر شبکه رسیده یعنی در مسیر  ماونت نیومن که کمتر از ۵۰۰ کیلومتر می‌باشد بیش از ۱۰۰ میلیون تن در سال حمل شده است.

همچنین بهره‌وری نیروی انسانی در استرالیا با پیمانکاران ۷۷ میلیون تن کیلومتر به ازای هر نفر در سال ۲۰۰۵ بوده است و قابل ذکر این‌که بهره‌­وری نیروی انسانی طی 10 سال 1996 تا 2005 از 126 به 353 هزار تن بر هر نفر رسیده است. (شاخص‌های فوق در اواسط دهه 70 به‌صورت سالانه در مرکز تحقیقات راه‌آهن محاسبه و با جهان مقایسه می‌شد). تعداد قطارهای این راه‌آهن از 12 به 14 قطار در روز رسیده و تعداد واگن‌ها حداکثر به 312 دستگاه در هر قطار و تعداد شکستگی ریل طی 20 سال از 37 به 4 مورد کاهش یافته و بار هر واگن طی 1970 تا 2004 از 89 به 126 تن رسیده، عمر ریل نیز به بیش از پنج برابر و عمر چرخ تا نزدیک 6 برابر افزایش یافته است.

در مقایسه بهره‌وری راه‌آهن ایران (گزارش بهره وری 20/3/90) با آمار جهانی در سال ۲۰۰۷ میلادی یا ۸۶ شمسی جابجایی بار هر دستگاه واگن یک میلیون تن کیلومتر و نسبت بهره‌وری واگن باری  ۳۴ درصد متوسط جهانی بوده و جابجایی بار واگن در سال ۹۲ نیز همین مقدار یعنی یک میلیون تن کیلومتر بوده است.

متوسط جابجایی بار هر دستگاه واگن در آمریکا در این سال پنج برابر ایران و در آسیا سه برابر ایران بوده است.

هرچند فاصله بسیار زیاد بهره‌وری واگن باید به‌صورت خاص تحلیل و ریشه یابی شود ولی در مورد لکوموتیو، خط و نیروی انسانی نیز باید با بررسی و مقایسه مستمر و اقدامات اصلاحی شاخص‌ها را ارتقا بخشید همان‌گونه که در سال‌های پایانی دهه 60 و تا اواسط دهه 70 با حمایت مدیریت ارشد را‌ ه‌­آهن پیشتاز رشد بهره‌وری در کشور بود.