سایه قطع شدن اینترنت بر تجارت ایران

​فعالان اقتصادی از تداوم قطعی اینترنت و اثرات آن بر کسب و کارهای کوچک و بزرگ ابراز نگرانی می‌کنند. در حال حاضر با وجود موج وعده‌هایی که از طرف مسوولان رده بالای دولتی برای اتصال مجدد اینترنت ایران به شبکه جهانی ارایه می‌شود؛ هنوز شرایط برای این اتفاق مهیا نشده است. اما اینترنت داخلی که هم‌اکنون مورد استفاده فعالان اقتصادی است، پاسخگوی نیازهای فعلی آنها نیست.

به گزارش تین نیوز به نقل از اعتماد، سید رضی حاجی آقامیری، عضو اتاق بازرگانی تهران در این باره می‌گوید: «از مذاکرات ابتدایی برای به دست آوردن بازارهای جدید تا جابه‌جایی مدارک تجاری، انتقال به گمرک و حواله‌های بانکی، تمام مراحل به وسیله اینترنت انجام می‌شود و اینکه در روزهای اخیر ما ارتباطی با واردکنندگان کالا از ایران نداشته‌ایم، می‌تواند در بلندمدت ضربه‌ای بزرگ به تجارت ایران و بخش خصوصی واقعی وارد کند.»

محمد رضا نجفی منش، دیگر عضو این اتاق نیز می‌گوید شاید بتوان اثرات قطعی اینترنت در مدتی کوتاه را مدیریت کرد اما در صورت طولانی شدن این روند، تجارت ایران با مشکل مواجه خواهد شد. با گذشت حدود 10 روز از اعلام تصمیم سران سه قوه برای اصلاح قیمت بنزین، اقتصاد ایران همچنان روزهای پر تلاطمی را پشت سر می‌گذارد. هرچند اهمیت قیمت بنزین در اقتصاد ایران و سابقه تغییر در این نرخ در سال‌های گذشته باعث شده بود، تلاطم‌هایی قابل پیش‌بینی باشد اما این گمانه زنی‌ها این‌بار یک مهمان ناخوانده داشت و آن قطعی اینترنت و متوقف شدن دسترسی به شبکه جهانی در ایران بود. محدودیت منابع مالی دولت تحت تاثیر تحریم‌های امریکا از یک سو و رسیدن به لزوم تغییر در نظام پرداخت یارانه‌ها در اقتصاد ایران از سوی دیگر، باعث شد سرانجام شورای هماهنگی اقتصادی سه قوه، تصمیم به افزایش قیمت بنزین و سهمیه‌بندی کردن آن بگیرند.

هرچند دولت اعلام کرد که تمامی منابع حاصل از این افزایش نرخ بنزین، به حساب 60 میلیون ایرانی و 18 میلیون خانوار واریز خواهد شد و هدف از اجرای این طرح افزایش حمایت از اقشار کم درآمد و اصلاح نظام پرداخت یارانه‌هاست اما خاطره جمعی ایرانی‌ها از تاثیر افزایش قیمت بنزین بر سایر کالاها و افزایش تورم باعث شد، این تصمیم اعتراض‌هایی را در تعدادی از شهرهای کشور به وجود آورد. با وجود آنکه سران نظام بارها اعلام کردند، اعتراض حق مردم است و انتقادها درباره این تصمیم را خواهند شنید اما در بعضی شهرها، تعدادی آشوب را جایگزین اعتراض کردند و نتیجه آن تخریب اموال عمومی و بر هم خوردن نظم در بسیاری از شهرها بود. به دنبال این اتفاق شورای عالی امنیت ملی تصمیم گرفت با دستور به اپراتورهای ارایه‌دهنده خدمات اینترنت، دسترسی به فضای جهانی را محدود کند و این تصمیم از روزهای ابتدایی هفته گذشته تا امروز ادامه پیدا کرد. اگرچه در این روزها دسترسی به سایت‌های داخلی برای ایرانی‌ها برقرار ماند و بسیاری از خدمات مجازی داخلی مانند شبکه بانکی همچنان در دسترس باقی ماندند، اما قطع ناگهانی دسترسی به سایت‌های بین‌المللی برای برخی از حوزه‌ها مشکلاتی را نیز به وجود آورد.

بازگشت محدود دسترسی‌ها

چند روز پس از فروکش کردن آشوب‌ها در کشور، همانطور که پیش از این مقامات دولتی اعلام کرده‌ بودند، روند بازگشت امکان دسترسی به شبکه جهانی نت از سر گرفته شد و به نظر می‌رسد برخی از محدودیت‌ها کنار رفته است.

آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با تایید برقراری دوباره اینترنت در برخی نقاط کشور گفته: سایر نقاط هم با ابلاغ شورای عالی امنیت ملی به شبکه متصل خواهند شد. به اپراتورها ابلاغ کرده‌ایم که مدت زمان قطعی اینترنت را به مدت اعتبار بسته‌ها اضافه کنند. خبرگزاری ایسنا نیز اعلام کرده، هفت دانشگاه سطح یک و بزرگ کشور (امیرکبیر، صنعتی شریف، علامه طباطبایی، تهران، علم و صنعت، خواجه نصیر و شهید بهشتی) به اینترنت جهانی دسترسی پیدا کردند. با این وجود به نظر می‌رسد نیاز به بازگشت دسترسی به اینترنت با کاهش آشوب‌ها مطالبه می‌شود. جلال میرزایی، نماینده ایلام در مجلس شورای اسلامی گفته: انتظار می‌رود به تدریج که آرامش به کشور بازگشته است اینترنت نیز در دسترس مردم قرار گیرد. مساله اینترنت یک مطالبه عمومی نیست بلکه یک نیاز عمومی است. بهتر است این مساله را به نوعی جلوه ندهیم که برخلاف امنیت کشور بوده و با دعوا بر سر آن به مساله دامن بزنیم.

تجارت و اینترنت

با وجود برنامه‌ریزی صورت گرفته برای کاهش اثرات قطعی نت، حوزه‌های اقتصادی که با کشورهای خارجی ارتباط مستقیم دارند، در طول این روزها عملا امکان تداوم فعالیت نداشته‌اند و از این رو یا بخش قابل توجهی از فعالیت‌های‌شان تعطیل شده یا تلاش می‌کنند با مدیریت شرایط فعلی امیدوار به وصل شدن دوباره شبکه جهانی نت بمانند. یکی از اصلی‌ترین بخش‌هایی که در این روزها توان فعالیت خود را از دست داده، حوزه گردشگری ایران و تماس‌هایی است که برای وارد شدن توریست‌ها به کشور مورد نیاز بوده اما در روزهای گذشته امکان برقراری آنها وجود نداشته است.

ابراهیم پورفرج، رییس جامعه تورگردانان ایران درباره شرایط این حوزه پس از قطعی اینترنت توضیح داده: ‌با هیچ آژانسی در خارج از کشور نمی‌توانیم مکاتبه داشته باشیم. از نتایج تصمیمات آنها درباره سفر ایران اطلاعی نداریم. همه رایزنی‌های قبلی با آژانس‌ها و توریست‌های خارجی بدون جواب مانده است. نمی‌دانیم پیشنهاد سفر به ایران را پذیرفته‌اند یا منصرف شده‌اند. رویه کار معمولا این‌طور بود که از طریق پیام‌رسان‌های اینترنتی با توریست‌ها و آژانس‌های خارجی ارتباط برقرار می‌کردیم و کمتر ارتباط مستقیم تلفنی یا فکسی برقرار می‌شد. حالا با قطع اینترنت همه دسترسی‌ها نیز قطع شده است. ایران در میانه فصل گردشگری به سر می‌برد. معمولا برخی گردشگران وقتی کشوری با شرایط اضطراری مواجه می‌شود، در دقیقه آخر تصمیم می‌گیرند سفر خود را لغو کنند. ما حتی نمی‌دانیم تکلیف تورهایی که در راه ایران هستند چه می‌شود. آیا آنها قرار است به ایران سفر کنند یا تصمیم‌شان متوقف شده است.‌ پیام‌هایی برای شورای عالی امنیت ملی با شرح مشکلات پیش آمده در یک هفته اخیر پس از قطع اینترنت فرستاده‌ایم تا دست‌کم برای صنعت گردشگری ایران تا پیش از آنکه بیشتر متضرر شوند، راهکاری ارایه دهند. کشور برنامه‌های بلندمدتی برای توسعه گردشگری ترسیم کرده. قرار بود این صنعت جایگزین نفت شود و منبعی برای درآمدزایی کشور باشد.

جدای از آژانس‌های مسافرتی، صرافان نیز در طول روزهای گذشته ارتباط‌شان با منابع خارجی را از دست داده‌اند.

شهاب قربانی، دبیرکل کانون صرافان گفته: در حال حاضر در نبود اینترنت برای برقرار ارتباطات بین‌المللی با مشکلات زیادی مواجه هستیم. عدم ارتباط با صرافی‌های خارج از کشور و عدم ارسال و دریافت حواله‌ها نمی‌تواند عامل افزایش قیمت ارز باشد اما به‌طور قطع باعث افزایش عمق رکود شده است . فکس در دنیای خارج منسوخ شده است اگر ما هنوز در دفاتر فکس داریم به این دلیل است که در دفتر موجود است و گرنه استفاده‌ای از فکس نمی‌کنیم. اگر ما هم بخواهیم از طریق فکس حواله‌ای را ارسال کنیم طرف مقابل در کشور خارجی فکس ندارد که بتواند این حواله را دریافت کند. جدای از حوزه‌هایی مانند آژانس‌ها و صرافی‌ها، تجارت ایران در حوزه واردات و صادرات نیز در روزهای گذشته تحت تاثیر قطعی نت قرار گرفته و بخشی از توانایی خود را از دست داده‌ است.

سید رضی حاجی آقا میری، عضو اتاق بازرگانی تهران می‌گوید: اینترنت از چند دهه قبل کار خود را آغاز کرده و در طول سال‌های گذشته تا حدی پیشرفت کرده که عملا تجارت بدون نت معنا ندارد. امروز جای تلکس و فکس در دوره‌های گذشته، به وسیله ایمیل پر شده و تاجران تمام ارتباطات خود را از این طریق پیگیری می‌کنند. او توضیح داد: از نخستین مرحله کار که ما قصد معرفی کالایی را به بازارهای خارج از کشور داریم، ارتباط‌گیری از طریق ایمیل انجام می‌شود . مراحل بعدی مذاکرات از شناسایی بازار هدف، ‌میزان سفارش، نحوه انتقال کالا، تبادلات ارز و برنامه‌ریزی برای همکاری‌های بعدی نیز از همین طریق انجام می‌شود، از این رو با قطع شدن نت، تمام این فرآیند متوقف شده است. این فعال اقتصادی با بیان اینکه بخش خصوصی واقعی اصلی‌ترین فشارها را از این ناحیه تجربه کرده، اظهار کرد: امروز بخش قابل توجهی از شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی به نت دسترسی دارند اما بخش خصوصی این ارتباط را از دست داده، این در حالی است که تنها حدود 20 درصد از کل اقتصاد ایران در اختیار بخش خصوصی است و با فشارهای اینچنینی، قطعا این بخش محدودتر نیز خواهد شد. آقامیری از دست رفتن بازارهای صادراتی را یکی دیگر از نتایج قطعی نت دانست و گفت: امروز در تجارت جهان، ساعت‌ها و حتی دقایق نیز اهمیت دارند. وقتی ما بنا به هر دلیلی نیاز واردکننده خود را تامین نکنیم، سایر کشورها و شرکت‌ها جایگزین خواهند شد. ما چند روز است که این ارتباط را از دست داده‌ایم و با وصل شدن نت دوباره باید برای حفظ بازارهای‌مان تلاش کنیم. از سوی دیگر اگر تجربه قطع نت تکرار شود، میزان امنیت بازار ما نیز برای همکاران تجاری‌مان کاهش خواهد یافت و وقتی آنها این خطر را حس کنند که احتمال از دست رفتن ارتباط‌شان با ایران وجود دارد، برای گسترش همکاری‌های‌شان، تردید خواهند کرد.

محمدرضا نجفی منش، دیگر عضو اتاق بازرگانی تهران نیز می‌گوید: نمی‌توان آنچه در روزهای گذشته رخ داده را یک فاجعه غیرقابل جبران دانست اما اگر بنا باشد این روند طولانی‌مدت شود، قطعا هزینه‌های زیادی به اقتصاد کشور وارد می‌شود. او با اشاره به لزوم ارتباط دایمی میان فعالان اقتصادی ایران و بازارهای جهانی، اظهار کرد: در صورت تداوم این شرایط، ارتباط‌گیری ما با سایر کشورها دشوار خواهد شد، از سوی دیگر، رفت و آمد و سفر به کشورهای خارجی نیز در فرآیند دریافت ویزا و خرید بلیت باقی خواهد ماند و عملا طرح‌ها روی زمین می‌ماند. از این رو به نظر می‌رسد قطع نت برای دوره‌ای طولانی، برای فعالان اقتصادی مشکلات مختلفی ایجاد خواهد کرد.با در کنار هم قرار دادن تمام این نظرات، به نظر درخواست بخش عمده‌ای از فعالان اقتصادی بازگشت دسترسی به اینترنت جهانی پس از بازگشت آرامش به کشور است، موضوعی که مقامات دولتی نیز آن را تایید می‌کنند. بر اساس بسیاری از ارزیابی‌ها، قطعی نت می‌تواند در حوزه‌های مختلف برای اقتصاد کشور، هزینه‌ساز باشد و وزیر ارتباطات گفته گام بعدی این وزارتخانه، برآورد خسارات روزهای اخیر و احتمالا برنامه‌ریزی برای جبران آنها خواهد بود.