◄ چرا مسئولان هشدارها درباره وقوع زلزله در تهران را جدی نمی گیرند؟!/ زلزله بعدی در تهران با شدت بالاتر خواهد بود

استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله گفت: پس از زلزله رودبار و منجیل و بم، اتفاق خوبی رخ داد و ایران به لحاظ علمی پیشرفت قابل توجهی در زمینه علم زلزله شناسی کرد، اما متاسفانه در قسمت اجرایی و در قسمتی که باید نظارت های دقیقی صورت گیرد، موفق نبودیم.

به گزارش تین نیوز به نقل از تجارت نیوز، «فریبرز ناطقی الهی» استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله، بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران در ایران و مدیر پیشین پژوهشگاه زلزله شناسی کشور به مناسبت سالروز زلزله بم و روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی گفت: در خصوص هشدارها درباره وقوع زلزله های بزرگ در کشور در حال مطالعه و تحقیق هستیم و در حال حاضر این هشدارها به جایی نرسیده است که بتوان از آن به صورت درست در جهت پیش بینی و پیشگویی زلزله از آن بهره برد، اما مطالعات بر روی آن در حال انجام است و شاید چندین سال آینده به دستاوردی در این رابطه دست یابیم، اما هنوز راه زیادی برای رسیدن به آن در پیش است.

ناطقی الهی با بیان اینکه مسئولان هشدارها درباره وقوع زلزله های بزرگ در کشور را جدی نگرفته اند، گفت: پس از زلزله رودبار و منجیل که سال ۶۹ به وقوع پیوست و پس از زلزله مهیب بم در سال ۸۲، اتفاق خوبی رخ داد و ایران به لحاظ علمی پیشرفت قابل توجهی در زمینه علم زلزله شناسی کرد. اما متاسفانه در قسمت اجرایی و در قسمتی که باید نظارت های دقیقی صورت گیرد موفق نبودیم. مسئولان علی رغم تمایلی که برای پیشرفت عملیاتی در حوزه مهندسی زلزله دارند، متاسفانه هنوز اهتمام درست و محکمی را نداشتند چون هنوز باور به اینکه در یک لحظه مانند زلزله بم ممکن است ۵۰ هزار نفر را از دست بدهیم برای مسئولان جا نیفتاده است.

او ادامه داد: از سوی دیگر مشکل اصلی بودجه های مالی است و اقدامات لازم در راستای مقاوم سازی در برابر زلزله گسترده و هزینه بر است. متاسفانه کشور به دلایل مختلف هزینه هایی که باید برای مقاوم سازی و ایمنی در برابر وقوع زلزله اختصاص می داد در جاهای دیگر هزینه کرده و عملا امروز شاهد هستیم که دست ما خالی است و شهرهای کشور بسیار آسیب پذیر هستند و اقدامات ضروری که باید صورت می گرفته، انجام نشده است.

این استاد زلزله شناسی درباره پیشرفت ها در حوزه مهندسی زلزله در کشور گفت: پس از زلزله رودبار منجیل در سال ۶۹ یک جهش بسیار قوی در علم مهندسی زلزله اتفاق افتاد و دانشگاه ها و پژوهشگاه های زلزله کشور به شدت فعال شدند و رتبه ایران در زمینه مهندسی زلزله در جهان در میان ۵ کشور نخست قرار گرفت. متاسفانه این پیشرفت ها تنها بر روی کاغذ اتفاق افتاده است و در سطح عملیاتی و اجرایی چندان جدی گرفته نشده است که از این موضوع رنج می بریم.

وی افزود: خوشبختانه در خصوص علم مهندسی و زلزله شناسی در رتبه های بسیار بالای جهان قرار داریم و این مسئله غلو نیست و حقیقت است، اما در مراحل اجرایی و نظارت که مهمترین اصل است اقدامات لازم صورت نمی گیرد و ساخت وسازها هر روز به دلیل گرانی مصالح و کارگر بدتر می شود. باید گفت انتظار می رود در ۱۰ سال آینده مناطق آسیب پذیر بیشتری هم در کشور ایجاد کرده باشیم.

ناطقی الهی با تایید این موضوع که سیاست فیلترینگ اینترنت در کشور برای سامانه های هشدار، اطلاع رسانی و مدیریت سوانح در هنگام وقوع حادثه طبیعی اختلال ایجاد می کند، گفت: وقتی که می خواهیم روی تکنولوژی های جدید کار کنیم، مسلما دستیابی به اطلاعلات دنیا لازم است، اما فیلترینگ فضای مجازی و اینترنت موجب می شود به اطلاعات دقیق دسترسی نداشته باشیم و هنگام بروز سوانح، عملیات نجات با کندی مواجه شود. به دلیل سیاست های فیلترینگ در دانشگاه بطور عام مشکل داریم و این موضوع در هر رشته ای دستیابی به اطلاعات را دشوار کرده است. در رشته خاص زلزله شناسی به روش های مختلف تلاش می شود به اطلاعات مورد نیاز دست پیدا کنیم اما فیلترینگ کار و تحقیق در حوزه دانش فنی را دشوار کرده است.

در حوزه ایمنی در برابر زلزله پیشرفت های بسیار خوبی روی کاغذ صورت گرفته است

این زلزله شناس درباره وقوع زلزله های بزرگ در شهر تهران گفت: تهران از ۶ گسل اصلی برخوردار است و حدود ۶۰ گسل فرعی شناسایی شده است. این گسل ها خود دارای زیرشاخه ها هستند و بدین معنا که کل تهران بر روی گسل قرار دارد و یا در ۵ متری و ۱۰ متری گسل واقع است. البته تفاوتی چندانی نمی کند که در چه فا صله ای از گسل قرار دارد، چون وقتی زلزله رخ دهد می تواند ساختمان های آن منطقه را تخریب کند. متاسفانه در قسمت اجرایی و عملیاتی کاری انجام نشده است و تنها بر روی کاغذ پیشرفت های بسیار خوبی صورت گرفته است.

زلزله بعدی در تهران با شدت بالاتر خواهد بود

وی در ادامه گفت: وقوع زلزله بزرگ در تهران نزدیک است. آخرین زلزله پهنه تهران سال ۱۸۳۰ میلادی به وقوع پیوست که ۱۹۴ سال از آن گذشته است و دوره بازگشت زلزله بالای ۷ ریشتر در پهنه تهران ۱۵۸ سال است. این بدان معنی است که زلزله بعدی که در تهران رخ می دهد با شدت بالاتر خواهد بود که تلفات و خسارات بسیار سنگین را به دنبال خواهد شد.

ناطقی الهی در پایان تاکید کرد: پس از تجربه ۳۵ سال فعالیت در حوزه مهندسی زلزله در سمت های مختلف باید بگویم هنوز بحث وقوع زلزله های بزرگ را جدی نگرفته ایم.

تدبیر مسئولان برای وقوع زلزله احتمالی در تهران؛ سکوت و تماشا

از زمین لرزه بم ٢١ سال می گذرد. زلزله ای که خسارات جانی و مالی زیادی برجای گذاشت و موجب شد در تقویم کشورمان ۵ دی به نام «ایمنی در مقابل زلزله» نامگذاری شود تا توجه مسئولان و مردم برای آمادگی و تاب آوری در برابر این بلای طبیعی بیشتر شود. با گذشت ٢١ سال از این زلزله ویرانگر، این سوال مطرح است که شهرهای کشور از جمله تهران در برابر زلزله احتمالی چقدر آماده است؟

مهدی زارع با اشاره به سالگرد زلزله بم و روز ایمنی در مقابل زلزله گفت: کشور ما تاکنون زلزله های ویرانگر بسیاری را تجربه کرده است که هر کدام از آنها خسارات زیادی را ایجاد کرده اند. سال ۸۲ در چنین روزی در بم زلزله شدیدی رخ داد که ۲۶ هزار کشته و ۶۰ هزار مجروح داشت. این زلزله ویرانی های بسیاری را ایجاد کرد، زیرا هیچکدام از سازه ها، فاکتورهای مقاوم در برابر زلزله را نداشتند.

وی افزود: متأسفانه در کشور ما حتی در پایتخت نیز که جمعیت ۱۶ میلیونی در رفت و آمد هستند؛ ساختمان ها به اندازه کافی نسبت به اینچنین حوادثی مقاوم نیستند و وقوع لرزه های قوی آسیب های جدی به همه مراکز وارد خواهد کرد.

ریسک بالای ساختمان های ساخته شده قبل از اجرای آیین نامه زلزله

عضو هیات علمی و زلزله شناس ادامه داد: عوامل متعددی در آسیب پذیری شهرهای ایران در برابر خسارت زلزله نقش دارند. به عنوان مثال بسیاری از زیرساخت های موجود قدیمی است و با استانداردهای ایمنی لرزه ای مدرن مطابقت ندارند. ساختمان هایی که قبل از اجرای آیین نامه زلزله ساخته شده اند؛ در معرض ریسک بالایی هستند. شهرهای بزرگی مانند تهران مهمترین مقصد مهاجران داخل سرزمین در ایران است و هر سال حدود ۲۵۰ هزار نفر مهاجر به این محیط شهری و پیرامون آن اضافه می شوند. این موضوع احتمال تلفات و جراحات را در یک زلزله مخرب بسیار  افزایش می دهد.

زارع گفت: همچنین بسیاری از ساختمان ها به دلیل فساد یا عدم اجرای قوانین ساختمانی، فاقد طرح های مهندسی کافی برای تاب آوری در برابر نیروهای لرزه ای هستند. خیابان های باریک و خدمات اضطراری ناکافی مانع از تلاش های واکنش موثر در هنگام سوانح می شود. استفاده گسترده از گاز طبیعی خطر بروز سوانحی ثانویه مانند آتش سوزی پس از زلزله احتمالی را در صورت آسیب دیدن خطوط لوله و شبکه گاز افزایش می دهد.

وی با اشاره به میزان خسارات وارده به ساختمان ها در زلزله های احتمالی افزود: اگر یک زلزله شدید با بزرگای حدود شش ریشتر در تهران بسته به بزرگا و ژرفایش رخ دهد؛ می تواند خسارات اقتصادی بین ۱۰ تا ۳۰ میلیارد دلار داشته باشد. در این تخمین ها خسارات مستقیم به ساختمان ها، زیرساخت ها و هزینه های غیرمستقیم مانند وقفه های تجاری را در نظر می گیرند. اگر بزرگای زلزله بیش از ۷ ریشتر باشد و کانون آن در نزدیک یا داخل محیط شهری تهران قرار داشته باشد، برآورد خسارت های مالی برای شهر تهران نشان از آسیب اقتصادی بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلیارد دلار دارد. برای شهرهای دیگر با آسیب پذیری های مشابه، مانند مشهد یا تبریز ، خسارات احتمالی بین ۱۰ تا ۲۰ میلیارد دلار در هر رویداد بزرگ که در محیط این شهرها رخ دهد، برآورد می شود.

عضو هیات علمی و زلزله شناس درباره میزان تلفات احتمالی پس از زلزله احتمالی در تهران نیز گفت: با توجه به شدت زلزله و قرار گیری کانون در محیط شهری، اگر یک رویداد مهم در یک منطقه پرجمعیت بدون اقدامات آمادگی کافی رخ دهد، ارقام تلفات می تواند از هزاران تا ده ها هزار نفر متغیر باشد. در تهران تلفات زلزله شدید یا بزرگتر در سناریوهای مختلف بین ده ها هزار نفر تا حدود یک میلیون نفر برآورد می شود. بخش بزرگی از مردم ایران همچنان فاقد پوشش بیمه ای در برابر سوانح طبیعی هستند که می توانند بعضی تبعات اقتصادی را برای خانواده ها و اقتصاد محلی پس از زلزله پوشش دهند.

زارع گفت: بر اساس الگوهای لرزه خیزی، احتمال زلزله ممکن است در دهه پیش رو رخ دهد و اگر تلاش های مستمر برای مقاوم سازی در تهران و کل کشور صورت گیرد قطعا خسارات احتمالی می تواند به میزان قابل توجهی کاهش یابد. همچنین با اصلاحات برنامه ریزی شهری آینده با هدف بهبود قوانین ساختمانی و آمادگی در برابر سوانح ممکن است برخی از ریسک ها کاهش پیدا کند و نیاز است اقدامات لازم برای مقاوم سازی ساختمان ها انجام شود.

بسیاری از زیرساخت های شهری ایران در حال فرسوده شدن هستند

وی با اشاره به قدیمی شدن زیرساخت ها افزود: بسیاری از زیرساخت های شهری ایران در حال فرسوده شدن هستند و ممکن است در برابر نیروهای لرزه ای قابل توجه مقاومت نکنند. خدمات ضروری مانند بیمارستان ها، مدارس و امکانات واکنش اضطراری اغلب در ساختمان های قدیمی تری قرار می گیرند که استانداردهای ایمنی فعلی را برآورده نمی کنند.

عضو هیات علمی و زلزله شناس با اشاره به اینکه زلزله مرداد سال ۹۱ ورزقان آذربایجان شرقی خساراتی در حدود ۳۰۰ میلیون دلار به بار آورد، ادامه داد: علاوه بر خسارات فوری، هزینه های غیرمستقیم مانند وقفه در کسب وکار، از دست دادن بهره وری و تلاش های بازیابی بلندمدت می تواند به طور قابل توجهی اثرات اقتصادی کل را افزایش دهد. برآوردها نشان می دهد که هزینه های غیرمستقیم ممکن است ارقام خسارت مستقیم را در طول زمان دو برابر کند.

زارع گفت: همچنین سطح پوشش بیمه در بین مشاغل و صاحبان خانه بر سرعت بهبودی پس از زلزله تأثیر می گذارد. بنابراین پس از وقوع احتمالی زلزله به دلیل پایین بودن ضریب نفوذ بیمه برای بسیاری از افراد و مشاغل مشکلات مالی شدید ایجاد می شود. بنابراین با توجه به این پیش بینی ها، بر نیاز فوری به بهبود استراتژی های آمادگی در برابر سوانح و تاب آوری زیرساخت ها در شهرهای ایران تاکید می شود.