«اسنپ» برای کیست؟

توسعه زیرساخت‌های مخابراتی و گسترش نفوذ تلفن همراه در ایران باعث شده، اقتصاد کشور در سال‌های گذشته یک مهمان ناخوانده مهم داشته باشد. اقتصادی که برای سال‌های طولانی به شکل سنتی حرکت میکرد و اداره میشد،حالا باید با کسب‌وکار‌های نوین که بر مبنای فناوریهای دیجیتال کار میکنند، کنار بیاید و توسعه اینترنت هر روز بر تعداد این استارت‌آپ‌ها اضافه میکند. هر چند بر اساس آمارهای ارایه شده از سوی نهادهای دولتی، امروز تعداد شرکت‌هایی که بر اساس فناوریهای نوین فعالیت میکنند به ‌شدت افزایش یافته اما همچنان نام یک شرکت در میان استارت‌آپ‌های ایرانی پرتکرارترین است؛ تاکسی اینترنتی «اسنپ» ‌که این روزها سطح فعالیت‌هایش را بسیار گسترده‌تر از یک نرم‌افزار جابه‌جایی شهری کرده است.

به گزارش تین نیوز به نقل از روزنامه اعتماد، ورود اسنپ به بازار ایران، یک تحول مهم و جدی به وجود آورد. در شرایطی که با ورود اینترنت‌های همراه نسل جدید، میزان دسترسی جامعه ایران به گوشیهای هوشمند تلفن همراه افزایش یافته بود، این شرکت در زمستان 93 ‌گزینه‌ای جدید را ارایه داد که در چارچوب آن در هر نقطه از شهر امکان درخواست برای تاکسی اینترنتی به وجود آمد و نو بودن ایده در کنار نوع خاص خدماتی که از سوی اسنپ ارایه میشد، باعث رشد قابل توجه اقبال به این تاکسی اینترنتی در ماه‌های نخست کار خود شد. قیمت پایین‌ و دریافت خدمات آسان، اصلیترین شاخصه‌ای بود که توانست این آپ را در کوتاه‌ترین زمان محبوب کند.

هر چند روال کار به شکل ثابت ادامه پیدا نکرد و در سال‌های بعد، افزایش رقبای اسنپ، افزایش نرخ کرایه خودروهای فعال در این برنامه، اعتراضات صنفی رانندگان فعال در آن و برخی اتفاقات حاشیه‌ای باعث شد، ‌نام اسنپ در دیگر حوزه‌ها نیز مطرح شود اما این تاکسی اینترنتی نه تنها فعالیت خود را کاهش نداد که در سال‌های بعد، حضور خود در دیگر بخش‌ها را نیز به طور رسمی اعلام کرد.

اسنپ با خرید امتیاز یک سایت سفارش اینترنتی غذا در این حوزه نیز مهم‌ترین برند را از آن خود کرد و در ماه‌های بعد گزینه‌هایی مانند امکان خرید بلیت اتوبوس، هواپیما و حتی رزرو هتل را نیز به فهرست خدمات خود اضافه کرد.گسترش قابل توجه حوزه فعالیت این سامانه، بسیاری توجهات را در سطح جامعه نیز به خود جلب کرد، توجهاتی که چند سوال پر تکرار را همراه خود داشت. صاحب اسنپ کیست؟ ‌طراح این ایده و سرمایه‌گذار اصلی چه افراد یا گروه‌هایی بوده‌اند؟ آیا اسنپ واقعا خصوصی است یا خصولتی به حساب میآید؟‌ این سوال‌ها که در سال‌های گذشته همواره تکرار شده بود معمولا با هیچ پاسخ قاطعی رو به رو نمیشد تا جایی که مدیرعامل این شرکت تصمیم گرفت در یک برنامه تلویزیونی برای نخستین ‌بار سهامداران اسنپ را معرفی کند.

تکذیب شایعات ارتباط با سپاه

یکی از نخستین شایعاتی که درباره مالکیت اسنپ منتشر شد، شایعاتی بود که این شرکت را با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مرتبط میکرد، موضوعی که با قاطعیت از سوی سپاه رد شد.

سردار رمضان شریف، سخنگو و مسوول روابط عمومی کل سپاه در پاسخ به سوالی پیرامون شایعات مطرح شده درخصوص ارتباط سامانه هوشمند حمل و نقل «اسنپ» به این نهاد در اردیبهشت سال 97 گفت: با وجود شایعاتی که از مدت‌ها پیش زمزمه شده است برای تنویر افکار عمومی و آگاهی ملت عزیز ایران تاکید میکنیم نه‌ تنها «اسنپ» بلکه هیچ‌یک از سامانه‌های هوشمند حمل و نقل شهری، ارتباطی با سپاه نداشته و ندارند. از آحاد مردم شریف به‌ ویژه رانندگان زحمتکش و اداره‌کنندگان آژانس‌ها که در ارایه خدمات به شهروندان عزیز با مشکلاتی هم مواجه شده‌اند، انتظار میرود به این شایعات توجهی نکنند و عوامل آن را که در تلاش برای تشویش افکار عمومی و تاثیرگذاری بر نگاه جامعه نسبت به سپاه هستند، ناکام گذارند.توضیحات مدیرعامل اسنپ درباره سهامداران این مجموعه نیز نشان میدهد پیش از آنکه نهادهای داخلی در این شرکت حضور داشته باشند، سهامداران خارجی محوریت بخش مهمی از این مجموعه را دارند.ژوبین علاقه‌مند، مدیرعامل شرکت اسنپ در یک برنامه تلویزیونی و در پاسخ به مجری برنامه که از او پرسیده بود، آیا سهامداران شرکت اسنپ شرکت‌های خارجی هستند؟ گفته است:«عمده سهام شرکت اسنپ متعلق به شرکت ایرانسل و MTN است که این دو شرکت تصمیم‌گیرنده اصلی سیاست‌های شرکت هستند. سهام این دو شرکت در اسنپ روی هم رفته حدود 60 درصد است. همچنین اسنپ یک سرمایه‌گذار آلمانی نیز دارد که حدود 30 درصد سهام اسنپ متعلق به این شرکت آلمانی و حدود 10 درصد سهام شرکت اسنپ نیز متعلق به هایپراستار است.»

او در پاسخ به سوال مجری که پرسید «آیا سهامداران شرکت آلمانی دو فرد عربستانی هستند یا خیر؛ گفت: عیاد الکثر و محمود الفوز که از سهامداران اصلی این شرکت آلمانی هستند، موسس اسنپ در ایران هستند.»

سهامداران اصلی اسنپ

پس از سال‌ها گمانه‌زنی سرانجام مدیرعامل اسنپ تصمیم گرفت به طور دقیق اعلام کند که سهامداران این مجموعه چه کسانی هستند. بر اساس صحبت‌های علاقه‌مند، ایرانسل و شرکت MTN اصلیترین سهامداران اسنپ هستند.

این دو شرکت از اواسط دهه 80 که رسما مجوز راه‌اندازی دومین اپراتور تلفن همراه در ایران را دریافت کردند با یکدیگر شریک بوده‌اند. بر اساس اطلاعاتی که از ایرانسل منتشر شده، این شرکت با سهامداری 51 درصدی شرکت گسترش الکترونیک ایران و 49 درصدی شرکت ‌MTN که اپراتور اصلی مخابراتی در آفریقای جنوبی است، آغاز به فعالیت کرده است. ابتدا بنا بود، سهم شرکت آفریقایی بالاتر باشد اما با مخالفت مجلس شورای اسلامی، سهم طرف ایرانی بیش از سرمایه‌گذار خارجی تعیین شد. شرکت گسترش الکترونیک ایران به عنوان سهامدار اصلی اسنپ بنا بود، سال‌ها پیش در صف خصوصیسازی قرار گیرد که این اتفاق در عمل رخ نداد. بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی بنیاد مستضعفان این شرکت متعلق به بنیاد است. بنیاد مستضعفان در پاییز سال 96 جزییاتی از صورت‌های مالی خود در سال 95 را منتشر کرد که در میان شرکت‌های سودده این بنیاد نام ایرانسل نیز قید شده بود. در این گزارش آمده بود:«بیشترین سهم از درآمدهای عملیاتی مربوط به ارایه خدمات است. نزدیک به 80 درصد درآمد ارایه خدمات به دو بخش بانکداری و ارتباطات تعلق دارد. بنیاد در حوزه بانکداری مالک بانک سیناست و در حوزه ارتباطات نیز سهامدار شرکت ایرانسل است و در سال 95 ایرانسل جزو شرکت‌های سودده بنیاد بوده است.»

شرکت ‌MTN نیز که در آفریقای جنوبی کار خود را آغاز کرده در زمینه ارایه خدمات ارتباطی در بسیاری از کشورهای آفریقا و خاورمیانه فعال است و از زمان آغاز به کار ایرانسل در ایران به عنوان یکی از دو سهامدار اصلی شرکت به کار خود ادامه داده است. بنا بر صحبت‌های حمیدرضا عارف پسر محمدرضا عارف، معاون اول رییس‌جمهور در دولت هشتم، تلاش‌های او بود که پای ‌MTN را به ایران باز کرد. تا آن زمان قرار بود، اپراتور دوم تلفن همراه به وسیله شرکت «ترک‌سل» در ایران راه‌اندازی شود؛ اما حضور این شرکت در ایران ‌با تلاش جریان محافظه‌کار حاضر در مجلس هفتم و به رهبری احمد توکلی و حمیدرضا کاتوزیان، نمایندگان وقت تهران در مجلس منتفی شد. به این ترتیب بنیاد مستضعفان و شرکت ‌MTN بخش عمده‌ای از سهام اسنپ را نیز در اختیار دارند.

دیگر سهامدار اسنپ که بر اساس اظهارات مدیرعامل آن 30 درصد از سهام این مجموعه را در اختیار دارد یک شرکت آلمانی است. شرکت «راکت اینترنت» که در آلمان تاسیس شده و در تلاش است در حوزه فناوریهای نوین خدمات ارایه کند از سال‌ها قبل یکی از اصلیترین اهداف خود را به خاورمیانه اختصاص داده و در بسیاری از کشورهای این منطقه فعال شده است. مدیران اصلی این شرکت آلمانی دو فرد عربستانی هستند. همانطور که مدیرعامل اسنپ نیز اعلام کرده، نام یکی از این افراد عیاد الکثر است. الکثر در آلمان بزرگ شده و دکترای علوم کامپیوتر دارد. از زمانی که او به عنوان مدیرعامل وارد شرکت راکت اینترنت شده این شرکت چند مجموعه جدید را پایه‌ریزی کرده که رشدی صدها میلیون دلاری داشته‌اند و برخی از آنها جزو بزرگ‌ترین شرکت‌های خاورمیانه در حوزه تکنولوژی به شمار میروند. عیاد پایه‌گذار شرکت اسنپ(بزرگ‌ترین شرکت اینترنتی خاورمیانه است و در کنار آن یک درگاه خرید اینترنتی پوشاک و کفش را به نام «نمشی» راه‌اندازی کرده که فقط به کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و شمال آفریقا خدمات میدهد.

هر چند مدیرعامل ایرانی اسنپ گفته که شرکت آلمانی تنها یک نماینده در هیات‌ مدیره دارد و تصمیم‌گیرنده اصلی اسنپ، ایرانسل و MTN هستند اما با توجه به محوریت این فرد در تشکیلات کلان اسنپ در خاورمیانه احتمالا در مرحله طراحی تز و پیگیری آن در سال‌های بعد نقش این دو سهامدار عربستانی را نمیتوان

نادیده گرفت.

از مجموعه اسنپ 10 درصد از سهم نیز به مجموعه هایپراستار رسیده است. هایپراستار، فروشگاه زنجیره‌ای است که از دل طرح فروشگاه‌های کارفور در فرانسه بیرون آمد و از سوی یک سرمایه‌دار اماراتی وارد خاورمیانه شد. سهامدار اصلی شعبات هایپراستار در ایران نیز همین فرد اماراتی یعنی ماجد الفطیم است. به این ترتیب سهامدار این 10 درصد نیز یک فرد غیرایرانی است.

هر چند مدیرعامل اسنپ تنها از سهامداران اصلی این شرکت یاد کرده اما به نظر میرسد با همین اطلاعات نیز میتوان به این نتیجه رسید که بخش قابل توجهی از سهام اسنپ در اختیار شرکت‌های خارجی است. 60 درصد اصلی در اختیار ایرانسل است که در کنار مجموعه زیر نظر بنیاد مستضعفان، 49 درصد از سهام آن به‌ MTN آفریقای جنوبی تعلق دارد، 30 درصد از سهام در اختیار یک شرکت آلمانی است که دو فرد از عربستان سعودی آن را اداره میکنند و 10 درصد باقیمانده نیز متعلق به هایپر‌استار است که صاحب اصلی آن یک تاجر از امارات متحده عربی به شمار میرود. هر چند ژوبین علاقه‌مند گفته که هیات مدیره اسنپ از ایرانیها تشکیل شده و تنها یک عضو خارجی دارد ‌اما باید دید که در عمل و در شرایطی که بخش عمده‌ای از سهام را خارجیها در اختیار دارند، اداره این مجموعه چگونه انجام میشود.