تاثیر بهبود روابط میان تهران و ریاض بر رشد ترانزیت ریلی ایران

بنا بر گزارش منتشر شده در وب سایت رسمی دولت روسیه، دیمیتری پاتروشف معاون نخست وزیر روسیه در جولای سال جاری میلادی اعلام کرد که حجم مبادلات تجاری میان دو کشور تنها در بخش محصولات کشاورزی به ۱ میلیارد دلار در سال افزایش یافته است.

در خصوص امارات نیز وضعیتی مشابه را شاهد هستیم. ولادیمیر پوتین رئیبس جمهوری روسیه ماه گذشته اعلام کرد که حجم مبادلات تجاری میان دو کشور طی سه سال گذشته بیش از ۳۰۰ درصد رشد داشته و با احتساب سرمایه گذاری های دوجانبه، اکنون به بالای ۷ میلیارد دلار در سال افزایش یافته است.

رشد ترانزیت ریلی ایران در سایه توسعه روابط روسیه و خلیج فارس

محمدرضا حبیبی، مدیرکل ناحیه شمال شرق راه آهن کشورمان روز ۲۹ آبان ماه، از عبور ۲۵ کانتینر بار کاغذ صادراتی روسیه به مقصد امارات و هند خبر داد. بنا بر اظهارات حبیبی، این قطار از مرز ریلی اینچه برون وارد کشور شده که از این تعداد، ۱۰ کانتینر به مقصد هند و مابقی نیز به سمت امارات رهسپار شده اند. مدیرکل راه آهن شمال شرق ۲ یادآور شد: نظارت صاحبان بار بر کالاها و کاهش مدت زمان حمل نسبت به حمل دریایی به یک سوم از جمله مزیت ها از طریق این ترانزیت است.

حبیبی افزود: همچنین از ابتدای سال تاکنون، ۶۰ پارت ترانزیت عبور کمک های بشردوستانه شامل، آرد گندم، مواد شوینده،نمک دریا و دیگر کالاها از مبادی ترکیه، امارات و روسیه و عبور از مرز ریلی اینچه برون به مقاصد بین المللی سیر داده شده است.

اظهارات و آمارهای ارائه شده از سوی این مدیر ارشد راه آهن به خوبی نشان می دهند که میزان روابط تجاری روسیه و کشورهای عربی از طریق مسیر ریلی ایران، شاهد رشدی روزافزون بوده که به احتمال زیاد، طی ماه های آتی نیز باید شاهد ادامه این رشد باشیم.

تاثیر بهبود روابط ایران و عربستان روی ترانزیت میان شمال و جنوب

نکته ای که باید به آن توجه داشت اینکه بهبود چشمگیر روابط تهران و ریاض، منجر به رشد چشمگیر روابط تجاری میان ایران و دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس شده است. برای فهم چرایی این مساله البته باید مطالعات جامعه شناختی عمیقی انجام داد. اما آنچه مسلم است، عربستان سعودی به طور سنتی نقش زعامت و پدرخواندگی نانوشته برای دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس را بر عهده دارد. برای اثبات این مدعا، کافی است به تنش های سال ۱۳۹۶ میان عربستان سعودی و قطر نگاه کنیم که نهایتا منجر به قطع تقریبی روابط میان سایر کشورهای عضو شورا و حتی مصر با دوحه و شکل گیری تحریم های سنگین اقتصادی علیه قطر شد.

اما اکنون، در سایه بهبود چشمگیر و پر سرعت روابط دیپلماتیک میان تهران و ریاض، به نظر می رسد علاقه سایر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به توسعه مبادلات تجاری با ایران نیز به همان نسبت رو به گسترش است. سفر عالیرتبه ترین مقام نظامی عربستان به ایران در آبان ماه و حمایت محکم محمد بن سلمان از تمامیت ارضی ایران در جریان برگزاری نشست سازمان همکاری های اسلامی در همین ماه، نشاگر رشد چشمگیر در روابط دو کشور است.

این میزان بهبود در روابط میان تهران و ریاض از یک سو و نیاز روسیه و کشورهای عربی به توسعه روابط دوجانبه از سوی دیگر، نهایتا به سود ایران تمام شده و شاهد رشد ترانزیت میان دو طرف از مسیر ایران، همزمان با بهبود روابط هستیم.

ورود جنگ اوکراین به فاز جدید و آینده ترانزیت ریلی ایران

جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا هفته گذشته و تنها چند هفته مانده به پایان دوران ریاست جمهوری خود، طی اقدامی بسیار خطرناک که به نظر می رسد برای ضربه زدن به دونالد ترامپ و جمهوریخواهان انجام شده، مجوز استفاده از موشک های دوربرد آمریکایی در اخیتار اوکراین را علیه روسیه را صادر کرد. تنها چند ساعت پس از صدور این مجوز، رسانه های روسیه اعلام کردند که اوکراین اولین موشک ATACMS آمریکایی را به منطقهٔ بریانسک در مرز روسیه و اوکراین شلیک کرده است.

روسیه نیز در پاسخ به این حمله اوکراین، برای نخستین بار از زمان آغاز جنگ اوکراین تاکنون، اقدام به شلیک موشک بالستیک قاره پیما به سمت اوکراین نمود؛ اقدامی که نشان از ورود جنگ اوکراین و تسلیحات مورد استفاده در آن به فازی کاملا جدید و البته خطرناک دارد.

در چنین فضایی، باید گفت که ترانزیت کشورهای عربی با روسیه و اوکراین از طریق مسیر سنتی خود یعنی دریای سرخ – مدتیرانه – دریای سیاه، تقریبا غیرممکن شده است. این در حالیست که روسیه و اوکراین از جمله بزرگترین صادر کنندگان گندم، غلات و روغن های خوراکی جهان به حساب می آیند که دسترسی به این منابع صادراتی برای بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس بسیار حیاتی است. برای درک اهمیت این موضوع کافی است نگاهی به افزایش قیمت بی سابقه روغن نباتی در ایران در دوره دولت سیزدهم بیندازیم که ناشی از شدت گرفتن جنگ اوکراین و محدودیت صادرات ایجاد شده برای این کشور بود.

اکنون، تنها راه دسترسی به این منابع استراتژیک و مهم، مسیر ترانزیتی ایران بوده و گزینه دیگری نیز در این میان به چشم نمی خورد. این پتانسیل، می تواند طی ماه های آتی منجر به رشد چشمگیر درآمدهای ارزی راه آهن ایران از محل رشد مروادات تجاری میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و روسیه شود که باید برای روانه شدن چنین حجم باری، از حالا آماده شد.