◄ بازارهای جانبی خودرویی گرم شدند؛ تب داغ لوازم یدکی
تب و تاب گرانی بازار خودرو کم‌کم یک ساله می‌شود و اگر نیم نگاهی به تاریخچه افزایش قیمت‌ها در این بازار بیندازیم، باید کم‌کم شمع تولد یک سالگی افزایش قیمت‌ها در این بازار را فوت کنیم و خود را برای دو ساله شدن این رشد قیمت افسار گسیخته آماده کنیم.
تب و تاب گرانی بازار خودرو کم‌کم یک ساله می‌شود و اگر نیم‌نگاهی به تاریخچه افزایش قیمت‌ها در این بازار بیندازیم، باید کم‌کم شمع تولد یک سالگی افزایش قیمت‌ها در این بازار را فوت کنیم و خود را برای دو ساله شدن این رشد قیمت افسار گسیخته آماده کنیم.
البته در همان روزهایی که خودروهای صفر کیلومتر در حال رکوردزنی بودند و منع وارداتی‌ها بازار داخلی‌ها را به خوبی گرم کرده بود، برخی کارشناسان خودرویی دل‌نگران از آینده‌ای بودند که می‌توانستند بازارهای وابسته به خودرو را متأثر کنند. در آن روزها عده‌ای از کارشناسان معتقد بودند اگر خریداران به جای خودروی صفر کیلومتر به سراغ خودروهای دست دوم بروند می‌توان از بار تقاضای صفر کیلومترها کاست و کمی قیمت‌ها را تعدیل کرد.
در همان زمان اما عقیل مصطفایی، کارشناس خودرو، در گفتگویی که با «حمل‌ونقل» داشت هشدار داد که این رویه در پیش گرفته شده دولتی می‌تواند بازارهای وابسته همچون بازار لوازم یدکی را نیز متأثر کرده و کم‌کم بحران قیمتی را وارد این بازار کند. در آن زمان او با اشاره به هنجارهای اجتماعی تبعات ممنوعیت واردات و شرایط افزایش قیمت در بازار خودرو هشدار داد که این روال ممکن است منجر به هنجارشکنی‌های خاص در بازار خودرو شود و مجدد شاهد افزایش دزدی‌های قطعات خودرو یا خود خودروهایی باشیم که لوازم آنها می‌توانند با دمونتاژ شدن در بازارهای ثانویه لوازم یدکی فروخته شوند.
و حالا امروز شاهد افزایش قیمت لوازم یدکی و پیش‌بینی‌های کمبود برخی قطعات در شهرستان‌ها باشیم؛ روالی که حتی موجب ایجاد بازار سیاه در لوازم یدکی در برخی استان‌ها شده و این موج در حال نزدیک شدن به بازار لوازم یدکی سراسری نیز هست. شاید همین امر هم موجب شده برخی نمایندگان مجلس خواهان بازگشایی مجدد واردات خودرو شده‌اند و از دولت با ارائه طرح‌های مختلف خواسته‌اند بازار خودرو را با شیوه جدید مدیریت کند و دست از تکرار تصمیمات غلط گذشته بردارد. در همین وانفسا علی‌اکبر بخشی‌زاده، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو و یدکی ماشین‌آلات از حتمی بودن کمبود قطعات یدکی خبر داده و گفته است :«پنج ماه است که لوازم یدکی به بازار عرضه نشده و بازار با مشکل جدی روبه‌رو است.
اگر کالاها از گمرک ترخیص نشوند بازار لوازم یدکی به علت گستردگی با رکود مواجه خواهد شد. بازار لوازم یدکی در گذشته نیز دچار رکورد بوده اما انتظار داشتیم در تابستان به دوران رونق برسد که با نوسانات بازار مواجه شدیم.» او هر چند سعی دارد از میزان افزایش قیمت لوازم یدکی صحبت نکند تا بازار بیش از این متشنج نشود اما تأکید می‌کند: «متأسفانه در بازار هرکس به دلخواه قیمت‌گذاری کرده و لوازم یدکی خود را می‌فروشد.» شاید این همان دلیلی باشد که معتقد است در بازار لوازم یدکی احتکار نداریم و تنها نوسانات ارزی موجب تأثیرگذاری بر این بازار و مشکلات جدید شده است.»
بخشی‌زاده در همین حال که امید می‌دهد بازار لوازم یدکی کمبودی ندارد و با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی می‌توان بازار را در حالت تعادل نگه داشت،
به دولت پیشنهاد می‌کند: «اگر دولت همراهی کند و کالاها از گمرک ترخیص شود بازار بدون مشکل کنترل شده و از این بحران عبور می‌کنیم.» البته این امیددهی رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو در حالی است که مشاهدات میدانی خبرنگار ما حکایت از نبود قطعات یدکی خودروهای داخلی و خارجی در بازار دارد و جالب‌تر اینکه در این میان خودروسازان داخلی که متعهد به ارائه قطعات هستند نیز دستشان خالی از قطعات است و نمایندگان رسمی هم نمی‌توانند پاسخگوی نیاز مشتریان خود باشند.
افزایش زمان تعمیرات
این موضوع را تعمیرکاران خودرو بیش از دیگران لمس کرده‌اند و معتقدند با کمبود قطعات در بازار، زمان تعمیر خودرو افزایش قابل توجه یافته است و مجبور هستیم برای تأمین قطعات مورد نیاز خودروهایی که مراجعه می‌کنند حداقل دو برابر زمانی که تاکنون به مراجعه‌کنندگان اعلام می‌کردیم، زمان اعلام کنیم. صابر احمدی می‌گوید: «جالب اینجاست که نبود قطعات و لوازم یدکی خودروهای خارجی کاملا منطقی است و می‌توان دلیل آن را عدم واردات یا احتکار برای روزهایی که قطعات بیشتر از این گران می‌شوند خواند اما وقتی قطعات خودروهای داخلی نایاب می‌شود باید تعجب کرد.»
او ادامه می‌دهد: «جالب اینجاست که حتی نمایندگی‌های اصلی این خودروسازان هم اعلام می‌کنند که توان پاسخگویی ندارند و نمی‌توانند قطعه مورد نظر را در بازه زمانی کوتاه تأمین کنند. این امر در مورد خودروسازانی که همکارهای خارجی دارند بیشتر نمود دارد، برای مثال در مورد خودروهای کرمان موتور این مورد بسیار زیاد روی داده و تقریبا اکثر خودروهای این برند با کمبود قطعه یا نایابی قطعه مواجه هستند.»
نایابی برخی از قطعات
چندی پیش بود که علیرضا نیک‌آئین، رئیس اتحادیه تعمیرکاران خودرو هم به همین موضوع اشاره کرده بود و از قیمت ۹ میلیون تومانی چراغ مزدا ۳ صحبت کرده و گفته بود: «مزدا ۳ که حتی پیش‌فروش آن حرف و حدیث‌های مختلفی به همراه داشت، در بحث لوازم یدکی هم مشکلات خاصی دارند و لوازم یدکی‌اش هر روز یک قیمت جدید می‌خورد به نحوی که هر چراغ مزدا ۳ که در مرداد بیش از ۹ میلیون تومان قیمت خورده بود به بیش از دو برابر این قیمت افزایش یافته و دیگر در بازار پیدا نمی‌شود.»
وی حتی اعلام کرد: «در بخش خودروهای داخلی نیز تقریبا ۴۵ تا ۵۰ درصد قیمت قطعات یدکی گران شده است. قیمت قطعات یدکی خودرو از ۱۵۰ تا ۳۰۰ درصد در خودروهای داخلی و خارجی افزایش پیدا کرده است. متأسفانه حجم خرید و فروش قطعات تقلبی و معیوب نیز در سطح بازار افزایش پیدا کرده و این درحالی است که قرار بود این قطعات معیوب به کارخانجات سازنده برگشت کند ولی متأسفانه در بازار به طرق مختلف مورد معامله قرار می‌گیرد.»
تقلبی‌های ناشناس
بازار خودرو سال‌هاست با قطعات یدکی قاچاق و تقلبی دست و پنجه گرم می‌کند و هر زمان که بازار خودرو متأثر از تصمیمات گوناگون، وارد شرایط خاص می‌شود، این بازار هم کم‌کم جان می‌گیرد و خودنمایی می‌کند؛ موضوعی که نیک‌آئین هشدارگونه در مورد آن صحبت می‌کند و با اشاره به فروش قطعات تقلبی تأکید می‌کند: «برخی قطعات معیوب امکان شناسایی نداشته و مردم آنها را خریداری می‌کنند، به عنوان نمونه وقتی کسی واترپمپ تقلبی به خودروی خود نصب می‌کند از همان ساعات نخست متوجه اینکه قطعه استفاده شده تقلبی است، نمی‌شود، اما بعد از طی یک مسیر مشاهده می‌کند که باز ماشین خراب است و آن را به تعمیرگاه برمی‌گرداند. این موضوعات عاملی شده تا حجم برگشتی ماشین به تعمیرگاه‌ها افزایش پیدا کرده و شکایات هر روز بیشتر از گذشته شود.»
بازار قاچاقی‌ها گرم می‌شود؟
یکی دیگر از نگرانی‌هایی که در بازار لوازم یدکی وجود دارد بحث ورود قاچاقی لوازم یدکی‌هایی است که می‌توانند از کیفیت لازم هم برخوردار نبوده و امنیت را در کشور به مخاطره اندازند. چرا که بنا به گفته آرش محبی‌نژاد، دبیر انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی کشور، هزار و ۲۰۰ قطعه‌ساز رسمی در کشور وجود دارد که تنها ۶۰۰ قطعه‌ساز به عنوان بنگاه اقتصادی فعال در کشور حاضر هستند و ۸۰۰ قطعه‌ساز زیرپله‌ای و غیررسمی در کشور فعالیت می‌کنند. در این میان یک میلیارد دلار قطعه خودرو به صورت رسمی از مبادی قانونی وارد و یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار نیز به صورت قاچاق قطعات خودرو وارد کشور می‌شود.
رقمی که شیرینی سود را در این روزهای بازار خودرو به رخ دلالان و قاچاقچیان خودرویی نشان می‌دهد و بعید نیست که با تداوم شرایط موجود مجددا شاهد افزایش ورود قاچاقی قطعات به کشور باشیم؛ موضوعی که محمدرضا نجفی‌منش، عضو انجمن قطعه‌سازان با اشاره به گردش مالی ۱۲ هزار میلیارد تومانی سالانه بازار لوازم یدکی سهم قاچاق در این بازار را به قدری جذاب می‌داند که مجددا شاهد روی دادن آن باشیم. دو هفته پیش بود که مأموران گمرک ایران یک تن قطعات موتور خودروی قاچاق را در گمرک باشماق از یک تریلی تزانزیتی کشف کردند تا شاهد استارت‌زنی قاچاق لوازم یدکی باشیم.
هفته پیش بود که در یزد نیز یک کامیون با هزار و ۹۰ قطعه قاچاق توقیف شد تا داستان قاچاق‌های جدید لوازم یدکی وارد فازی جدید شود. هر چند مهدی کاظمی، نایب‌رئیس اتحادیه، اعتقاد دارد قاچاق لوازم یدکی تنها ۳ الی ۴ درصد این بازار است و سهم زیادی ندارد که نگران آن باشیم. به گفته وی بیشتر قطعات قاچاق مربوط به کشورهای آلمان، فرانسه و آمریکاست که در بازار داخلی قابل شناسایی است اما هیچ شکایتی در این مورد نشده تا بتوانیم ورود این کالاهای قاچاق را بررسی کنیم. به طور مثال اگر تاجران، تسمه تایم خودروی پژو را از کشور فرانسه با دلار ۷ هزار تومان وارد کنند و ۳۰ درصد هزینه گمرک و همچنین هزینه‌های کشتی باربری و انبارداری به آن اضافه شود، در این صورت هزینه تمام شده برای تسمه تایم حدودا ۷۰یا۸۰ هزار تومان می‌شود که اصلا از نظر اقتصادی به‌صرفه نیست که برخی این پروسه را از راه‌های غیرقانونی طی می‌کنند تا هزینه‌های واردات قطعات کمتر شود.
