◄ تعلل ایران و تعجیل ترکیه در اتصال ریلی به عراق

در حالی که ترکیه اتصال ریلی به عراق را به صورت جدی دنبال می کند شاهد آنیم که پروژه راهبردی تکمیل اتصال ریلی شلمچه-بصره بسیار به کندی پیش می رود این در حالی است که ایران از حدود دو دهه پیش تلاش دارد تا از طریق خط ریلی شلمچه - بصره با عراق اتصال ریلی برقرار کند.

به گزارش تین نیوز، عمر بولاط وزیر بازرگانی ترکیه یک ماه پیش در دیدار با نخست وزیر عراق (۲۱ آبان ۱۴۰۳) ضمن آنکه «پروژه مسیر توسعه» (به عربی: طریق التنمیه) را پروژه ای راهبردی خواند و برای ایجاد و تکمیل این مسیر اعلام آمادگی کرد.

اتصال بندر فاو عراق به ترکیه، پروژه ای است که از چند سال پیش شروع شده است. بغداد در نظر دارد با سرمایه گذاری هنگفت برای توسعه جنوب این کشور، که بیش از ۹۰ درصد در تولید ناخالص داخلی این کشور سهم دارد، به سرعت بندر فاو را به قطبی اقتصادی-ترانزیتی در خاورمیانه تبدیل کند.

پروژه مسیر توسعه قرار است با مشارکت مالی کشور های قطر، امارات عربی متحده، عراق و ترکیه انجام شود.پروژه جاده توسعه به طول 1200 کیلومتر متشکل از خطوط حمل و نقل کالا و مسافران و راه آهن است که از بندر فاو در بصره آغاز می شود و به اراضی ترکیه می رسد. این مسیر از بندر فاو در بصره شروع و به فِیش خابور در مرز عراق و ترکیه ختم می شود و متعاقباً از آنجا به شبکه ریلی و جاده ای ترکیه متصل خواهد شد.

بیشتر بخوانید:

پشت پرده ناآرامی های سوریه؛ باز هم ترانزیت، باز هم تروریسم!​

هزینه این پروژه 17 میلیارد دلار برآورد شده است و این پروژه در نخستین فاز خود در 2028 بهره برداری می شود و آخرین فاز آن نیز سال 2050 به بهره برداری خواهد رسید.

نکته مورد توجه در این  زمینه، کاهش نقش ترانزیتی ایران در منطقه است. با توسعه این طرح و ایجاد یک کانال سوئز جدید، نقش ایران به عنوان مسیری برای ترانزیت کالا به خطر خواهد افتاد.

ارزیابی ها نشان می دهد که استراتژی ترکیه، شراکت یا ایجاد کریدور های مختلف میان شرق و غرب یا شمال و جنوب است و می خواهد از این طریق که امنیت اقتصادی خود را افزایش دهد و در مقابل تغییرات ژئوپلیتیکی و فشار های بین المللی مقاوم تر عمل کند و قدرت چانه زنی خود را در معادلات جهانی بالا ببرد؛ لذا اصرار جدی آنکارا در اجرای پروژه مسیر توسعه (طریق التنمیه) را باید بخشی از این موضوع دانست، به ویژه که این امر به هدف ترکیه برای تبدیل شدن به یک مرکز تجاری منطقه ای کمک خواهد کرد.

در این میان، مشارکت آنکارا در پروژه مسیر توسعه نیز با چند چالش روبرو است. ترکیه در حال حاضر در حال انجام عملیات نظامی علیه حزب کارگران کردستان (پ ک ک) در شمال عراق است. به علاوه اختلاف نظر ها بین بغداد و حکومت اقلیم کردستان که کنترل فیش خابور را در دست دارد، می تواند پیامد هایی برای مشارکت بلندمدت ترکیه در این پروژه داشته باشد. به غیراز ۱۵ کیلومتر آخر در نزدیکی مرز با ترکیه، بقیه پروژه مسیر توسعه خارج از منطقه کردستان قرار دارد همچنین در بخش وسیعی ازمسیر بغداد تا مرز ترکیه فاقد زیرساخت های مناسب جاده ای و ریلی است.

حارث حسن،تحلیلگر ارشد موسسه کارنگی معتقد است موانع زیادی در راه تحقق «جاده توسعه» وجود دارد که نشان می دهد جاه طلبی های عراق ممکن است کاذب باشد. این موانع شامل توانایی دولت برای تامین مالی و اجرای چنین پروژه های بزرگی است، به ویژه با توجه به سطح فساد حاکم بر سطوح ملی. این موانع همچنین شامل پتانسیل ناامنی و بی ثباتی در عراق می شود که می تواند سرمایه گذاران یا کشورهایی را که به دنبال بهره مندی از «جاده توسعه» هستند، فراری دهد. شاید مهم تر از همه، عراق باید در میان رقابت های ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک منطقه ای، جایی برای خود بیابد، زیرا پروژه های ارتباطی-تجاری رقیب در حال انجام و پیش رفتن هستند. از جمله پروژه های رقیب می توان به «ابتکار کمربند و جاده» چین، «کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا» و تلاش های ایران برای تبدیل شدن به سکویی برای تجارت فرامنطقه ای اشاره کرد.

با تمامی این چالش ها و موانع بر سر راه اندازی این پروژه، ترکیه با عزم جدی به دنبال تکمیل آن است این در حالی است که ایران از حدود دو دهه پیش تلاش دارد تا از طریق خط ریلی شلمچه - بصره با عراق اتصال ریلی برقرار کند. این مسیر تنها نیازمند ۳۲ کیلومتر خط آهن است و با وجود مزایای متعدد تجاری و مسافری شلمچه - بصره، این خط ریلی همچنان به پیگیری جدی از سوی دولتمردان نیاز دارد.