تاریخچه تاسیس وزارت راه و شهرسازی

تاریخچه تاسیس و سوابق تحولات  ساختاری وزارت راه، و شهرسازی

ساختار و سازمان وزارت راه و ترابری وو راه و شهرسازی در طول مدتی که از فعالیت آن گذشته به دلیل ضرورت‌های ملی به دفعات دچار تغییر و تحول گشته‌ است. روند این تحولات را می‌توان به دوره‌های زیر تقسیم‌بندی نمود:

وزارت فوائد عامه :

وزارت فوائد عامه در سال ١٢٩٨ هجری قمری و در دوران سلطنت ناصرالدین شاه تاسیس شد که امور مربوط به احداث راه، پل و راهداری بر عهده آن گذاشته شد. به وظایف این وزارتخانه پس از تأسیس کم کم به وظایف دیگری مانند تجارت و فلاحت  پرداخته که به این دلیل بعدها به نام فوائد عامه، فلاحت و تجارت تغییر نام یافت.

هزینه های راهسازی در این دوران با اخذ "باج راه" یا حق العبور که در راهدارخانه ها دریافت می شد تأمین می گردید. این مبلغ در سال به بیش از سه میلیون ریال تجاوز نمی کرد. 

درسال ١٣٠٤ با پیشنهاد دولت وقت و تصویب مجلس پنجم شورای ملی دریافت باج یا حق العبور در راهدارخانه ها ممنوع و مقرر شد از وزن غیرخالص صادرات و واردات مملکت، مالیاتی به عنوان مالیات راه دریافت شود.

اداره کل طرق و شوارع :

از تاریخ ١٣٠١/١/١١ "اداره کل طرق و شوارع" در وزارت فوائد عامه، فلاحت و تجارت به منظور اقدام موثر برای ساختمان راه ها، نگهداری و بهره برداری راه ها تشکیل گردید. اداره کل طرق و شوارع، راه های کشور را به نواحی مختلف تقسیم کرد و مسئولینی برای اداره امور راهسازی و تعمیر و نگهداری آنها معین کرد.

وزارت طرق و شوارع :

با توسعه راه ها و نیز مطرح شدن راه آهن و ضرورت مدیریت بنادر و کشتیرانی،  به موجب قانون مصوب مجلس شورای ملی  در سالا 1308 شمسی وزارت فوائد عامه، فلاحت و تجارت منحل و دو "وزارت طرق و شوارع" و "وزارت اقتصاد ملی" تاسیس شدند.

در واقع در تاریخ ١٣٠٨/١٢/٢٧ شمسی به موجب قانونی که از مجلس شورای ملی گذشت، "اداره کل طرق و شوارع" به "وزارت طرق و شوارع" تبدیل شد. با تأسیس وزارت مذکور راه‌سازی در ایران گسترش یافت و با امکاناتی که تدریجاً فراهم شد برنامه‌ها و پروژه‌های راه‌سازی ادامه پیدا کرد.

به موجب ماده ٢ این قانون، وزارت طرق و شوارع وظایف مراقبت در ایجاد و نگاهداری راه های آهن و شوسه و تنظیم و توسعه کشتیرانی و اداره کردن امور بندری را عهده دار شد.

در ماده چهارم این قانون تاکید شده است:‌ تشکیلات اداری دو وزارتخانه فوق بر طبق نظامنامه ای خواهد بود که به تصویب هیئت وزراء خواهد رسید.

همچنین در ماده پنجم این قانون آمده است:

ماده پنجم: این قانون از اول فروردین ماه ١٣٠٩ به موقع اجراء گذاشته خواهد شد.

وزارت راه :

در سال ١٣١٥ وزارت طرق و شوارع با تصویب مجلس شورای ملی به وزارت راه تغییر نام یافت.

وزارت راه و ترابری :

در تاریخ ١٣٥٣/٠٤/١٦ به‌منظور اعمال سیاست جامع و هماهنگ برای ترابری کشور و توسعه و تجهیز، گسترش، نگاهداری و ایجاد تأسیسات زیربنایی آن با توجه به مقتضیات توسعه اجتماعی، اقتصادی و عمرانی و دفاع ملی با رعایت قوانین مربوط، پس از تصویب قانون تغییر نام "وزارت راه" به "وزارت راه و ترابری" و تجدید تشکیلات و تعیین وظایف آن در مجلس شورای ملی، در جلسه فوق العاده ١٣٥٣/٠٤/٢٤ مجلس سنا،‌ قانون فوق به تصویب رسید.

وزارت آبادانی و مسکن :

وزارت آبادانی و مسکن به منظور ایجاد تمرکز و هماهنگی در تهیه و اجرای برنامه ها و طرح‌های ساختمانی و تهیه مسکن و همچنین جهت تهیه و اجرای طرح‌‌های شهرسازی و ده سازی و طرح های آبادانی در تاریخ ١٣٤٢/١٢/٢٢ تاسیس شد.

وزارت مسکن و شهرسازی :

در تاریخ ١٣٥٣/٠٤/٠٣ پس از تصویب قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن در مجلس سنا، در جلسه ١٣٥٣/٠٤/١٦ قانون فوق به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

وزارت راه و شهرسازی :

در تاریخ ١٣٩٠/٠٣/٣١ قانون تشکیل وزارت راه و شهرسازی از تجمیع وزارتخانه های مسکن و شهرسازی و راه و ترابری به تصویب مجلس شورای اسلامی و در تاریخ ١٣٩٠/٠٤/٠١ به تایید شورای نگهبان رسید.