کدام مؤدیان می‌توانند از تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات مستقیم استفاده کنند؟
تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم به گونه‌ای مقرر شده که بسیاری از تشریفات زمان‌بر و اختلاف‌برانگیز بین مؤدی و اداره مالیاتی را مرتفع و وصول مالیات توسط اداره مالیاتی را با جلب رضایت مؤدی تسهیل می‌کند.
در منابع مختلف مالیاتی از جمله مالیات بر درآمد عملکرد، مؤدی دارای تکالیف متعددی است که تسلیم اظهارنامه و ارائه اسناد درآمدی و هزینه ای از مهم ترین آنها است. حسابرسی مالیاتی و تعیین مالیات توسط ادارات مالیاتی براساس اظهارنامه، فرآیندی زمان بر با احتمال بروز اختلاف بین مؤدی و اداره مالیاتی است. تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم به گونه ای مقرر شده که بسیاری از تشریفات زمان بر و اختلاف برانگیز بین مؤدی و اداره مالیاتی را مرتفع و وصول مالیات توسط اداره مالیاتی را با جلب رضایت مؤدی تسهیل می کند.
1-تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم چه می گوید؟
در ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم، صاحبان مشاغل مکلف شده اند که برای مالیات عملکرد خود، اظهارنامه مالیاتی و مدارک مربوطه را که بیان کننده درآمدها، هزینه ها و سایر اطلاعات مالیاتی است به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. با ارائه اظهارنامه مالیاتی، فرآیند اداری تعیین مالیات شروع می شود و مؤدی مکلف است علاوه بر ارائه اسناد و مدارک معتبر، همکاری های مستمر قانونی با اداره مالیاتی را انجام دهد. پس از تعیین و ابلاغ مبلغ مالیات، در صورت اعتراض مؤدی، وی و اداره مالیاتی درگیر مرحله نسبتا پیچیده اعتراض مالیاتی خواهند شد. این فرآیند زمان بر از یک طرف باعث درگیر شدن امکانات دستگاه مالیاتی برای قطعی کردن مالیات و در نتیجه تاخیر در وصول مالیات می شود و از سوی دیگر مؤدی را نیز دل مشغول توجیه کردن اطلاعات و مالیات ابرازی در اظهارنامه و فراهم کردن دلایل اعتراض به مالیات تعیین شده می کند. تبصره ماده ۱۰۰ قانون به منظور پرهیز از این دشواری ها، امکانی را برای اداره مالیاتی و نیز مؤدی فراهم کرده که به جای تسلیم اظهارنامه و مدارک توسط مؤدی و انجام فرآیند زمان بر حسابرسی توسط اداره مالیاتی و سپس اعتراضات احتمالی، در همان ابتدا مبلغ مقطوعی توسط اداره مالیاتی با تایید مؤدی به عنوان مالیات قطعی وی تعیین شود و تشریفات تسلیم اظهارنامه، نگهداری و ارائه اسناد، حسابرسی مالیاتی و اعتراضات به مالیات تعیین شده منتفی شود.
بیشتر بخوانید:
پیشنهاد بهره مندی کامیونداران از معافیت مالیاتی
۲-کدام مؤدیان می توانند از تبصره ماده ۱۰۰ قانون استفاده کنند؟
امکان قانونی تعیین مالیات مقطوع در تبصره ماده ۱۰۰ قانون، شامل همه منابع مالیاتی و همه مؤدیان نیست. اولا صرفا درباره منبع مالیات بر درآمد عملکرد است و شامل سایر منابع مالیاتی مثل مالیات بر درآمد اجاره یا مالیات بر درآمد اتفاقی نیست و در این گونه موارد، تعیین مالیات باید با طی کردن مراحل تسلیم اظهارنامه و حسابرسی مالیاتی باشد. دوم اینکه صرفا مؤدیان مشاغل یعنی اشخاص حقیقی می توانند از این امکان استفاده کنند و اشخاص حقوقی برای مالیات بر درآمد عملکرد خود نمی توانند از امکانات این تبصره استفاده کنند. ضمنا مشاغلی که با مشارکت مدنی بین چند مؤدی انجام می شود نیز می توانند از امکانات تبصره ماده ۱۰۰ قانون برای تعیین مالیات مقطوع بدون ضرورت تسلیم اظهارنامه و حسابرسی مالیاتی استفاده کنند.
۳-استفاده از امکانات ماده ۱۰۰ چه شرایطی دارد؟
سازمان امور مالیاتی همه ساله با صدور دستورالعمل خاص، شرایط استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون را تعیین و ابلاغ می کند. بر اساس دستورالعمل ابلاغی سازمان امور مالیاتی برای مالیات عملکرد سال ۱۴۰۰، تمامی صاحبان مشاغل، به شرطی که مجموع درآمد فروش کالا یا ارائه خدمات آنها در سال ۱۴۰۰، حداکثر تا مبلغ ۴۸ میلیارد ریال بوده باشد، می توانند از امکانات تبصره ماده ۱۰۰ قانون برای تعیین مالیات مقطوع استفاده کنند. مؤدیان برای سال اول فعالیت خود و نیز مؤدیانی که مالیات سال های گذشته آنها به هر علت تعیین یا قطعی نشده باشد هم می توانند از این امکان استفاده کنند.
۴-استفاده مؤدی از تبصره ماده ۱۰۰ قانون چه آثاری برای وی دارد؟
در صورتی که مؤدی مشمول و متقاضی استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون و واجد شرایط آن باشد، مالیات وی توسط اداره مالیاتی براساس اطلاعات موجود از وی و نیز میزان درآمدی که خود مؤدی در فرم استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ ابراز می کند، به طور مقطوع تعیین می شود. مؤدیانی که از تبصره ماده ۱۰۰ قانون برای تعیین مالیات خود استفاده می کنند؛ ۱- تکلیفی به تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی و ارائه دفاتر و اسناد نخواهند داشت. ۲- می توانند مبلغ تعیین شده را برای چهار ماه تقسیط و پرداخت کنند.۳-چون مالیات مقطوع تعیین شده، با تایید خود مؤدی بوده است، دیگر امکانی برای اعتراض به مالیات تعیین شده نخواهد داشت.۴- چنانچه بعدا توسط سازمان امور مالیاتی کشف شود که مؤدی بدون داشتن شرایط قانونی، از تبصره ماده ۱۰۰ قانون استفاده کرده یعنی مجموع درآمد وی از مبلغ ۴۸ میلیارد ریال بیشتر بوده است، فرآیند طی شده درباره استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون بی اعتبار قلمداد خواهد شد و در نتیجه مؤدی مشمول جریمه عدم تسلیم اظهارنامه می شود و مالیات وی با حسابرسی توسط سازمان امور مالیاتی تعیین می شود.۵-چنانچه بعدا معلوم شود که مؤدی استفاده کننده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون، مشمول استفاده از این تبصره بوده است یعنی مجموع درآمد وی تا رقم ۴۸ میلیارد ریال بوده ولی درآمد واقعی وی، بیشتر از مبلغ ابراز شده توسط مؤدی در فرم استفاده از تبصره بوده، در این صورت، اداره امور مالیاتی می تواند با احراز واقعیت، مابه التفاوت بین مالیات مقطوع تعیین شده با مالیات مربوط به درآمد بیشتر از مبلغ ابرازی را از مؤدی مطالبه کند. البته چنین مؤدی مشمول جریمه تسلیم نکردن اظهارنامه نخواهد بود.
۵- استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ چه محدودیت هایی ایجاد می کند؟
استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون، با وجود همه مزایای قابل توجه، پاره ای محدودیت های نسبی را نیز از جهت استفاده از برخی تسهیلات قانونی ایجاد می کند مثلا مؤدی دیگر نمی تواند از مشوق موضوع ماده ۱۳۱ قانون درباره تخفیف نرخ مالیاتی بابت افزایش درآمد مشمول مالیات نسبت به سال مالیاتی گذشته یا ماده ۱۳۷ قانون درباره امکان کسر هزینه های درمانی از درآمد مشمول مالیات استفاده کند. با وجود برخی محدودیت های ناشی از تبصره ماده ۱۰۰ قانون، مزایای قابل توجه تبصره یاد شده، استفاده از آن را چه برای مؤدی و چه برای سازمان امور مالیاتی موجه می کند.
* وکیل دادگستری و پژوهشگر حقوق مالیاتی
