تولد بانک‌های بزرگ و قوی در اقتصاد

بانک مرکزی در حال مطالعه طرحی برای ادغام بانک هاست؛ طرحی که به نظر می رسد با توجه به اهمیت و پیچیدگی های این بخش مهم از اقتصاد، در عین حال که می تواند مزایای زیادی را با خود همراه کند، کار چندان آسانی نباشد.

به هرحال با توجه به مشکلات نظام بانکی در سال های اخیر و تسری یافتن این مشکلات به بخش اقتصادی کشور، باید فکری به حال و روز و وضعیت بانک ها و کاهش مشکلات این حوزه می شد؛ مشکلاتی که تعدادشان کم نیست. بالا بودن تعداد شعب، بالا رفتن نرخ تمام شده پول در بانک ها، نظارت نه چندان مناسب بر عملکرد نظام بانکی به دلیل گستردگی شعب، پایین بودن کیفیت دارایی و پایین بودن سرمایه و توان اعتباردهی بانک ها و مواردی از این دست مشکلاتی است که در سال های اخیر بانک ها دچار آن هستند و همین امر باعث شده نتوانند چندان در حوزه اقتصادی موثر ظاهر شوند. به همین دلیل در به وجود آمدن مشکلاتی همچون رکود در اقتصاد همواره انگشت اتهام به سمت بانک ها روانه شده است. به هر حال آنطور که پیداست هدف از ادغام بانک ها که از سوی سیاستگذار پولی کشور طرح شده؛ رفع همین مشکلات است.

رئیس کل بانک مرکزی معتقد است، ادغام بانک ها یکی از روش های نزدیک شدن صورت های مالی بانک های ایرانی به استانداردهای روز دنیاست. آنطور که ولی الله سیف عنوان کرده، تصمیم برای ادغام در درجه نخست بر عهده سهامداران خود بانک ها قرار دارد اما در مسیری که بانک مرکزی برای استانداردسازی صورت های مالی بانک ها در پیش گرفته، این موضوع وجود دارد و سهامداران نیز ممکن است از آن استقبال کنند. به گفته او، هدف بانک مرکزی این است که بتوانیم نسبت های مالی در صورت های مالی بانک های ایرانی را به نسبت های روز بانکداری دنیا نزدیک کنیم که در این حالت مهم ترین موضوع نسبت کفایت سرمایه بانک هاست و برای تامین آن چند راه وجود دارد؛ اینکه سرمایه آورده خود را افزایش دهند، سهام جدید در بورس عرضه کنند و یا اینکه تصمیم بگیرند با یکدیگر ادغام شوند.

رئیس شورای پول و اعتبار گفت: وقتی بانک ها با یکدیگر ادغام می شوند، صرفه جویی قابل توجهی برای آنها به همراه خواهد داشت، چراکه نرخ تمام شده و هزینه خدمات آنها کاهش می یابد. از سوی دیگر برخی از هزینه های دیگر ازجمله هزینه های مربوط به شعب کاهش می یابد چرا که وقتی دو بانک با یکدیگر ادغام می شوند، دیگر دلیلی برای وجود دو شعبه از آن در یک خیابان وجود ندارد. در این حالت می توانند یکی از شعب را تعطیل کنند و آن را در جای دیگری توسعه دهند.

سیف، در عین حال به سپرده گذاران بانک ها و موسسات مجازی که ممکن است در آینده با یکدیگر ادغام شوند اطمینان داد که به هیچ وجه از این تصمیم آنها متاثر نخواهند شد، حتی اگر دو بانک و شعبه های آنها با یکدیگر ادغام شوند. با توجه به موضوع ادغام بانک ها، کارشناسان تاکید دارند که درحال حاضر چاره ای جز ادغام بانک ها نیست و این امر می تواند شرایطی را ایجاد کند تا بانک هایی که از برخی لحاظ، ازجمله کفایت سرمایه، توان اعتباردهی، مدیریتی، میزان دارایی و... دچار بحران هستند، با بانک هایی که به نسبت از این لحاظ شرایط مطلوب تری دارند یا به عبارتی قوی تر هستند ادغام شوند تا با تجمیع این بانک ها بانک قوی تری متولد شود که بتواند در حوزه اقتصادی هم خوب عمل کند. به طور حتم در چنین شرایطی این امر می تواند چند جنبه و مزیت داشته باشد.

افزایش امنیت اقتصادی با تجمیع بانک ها

عباسعلی نورا، از کارشناسان و صاحبنظران حوزه بانکی دراین باره درگفت وگو با «گسترش تجارت» با بیان اینکه براساس یک منطق اقتصادی، زمانی که اقتصاد کشوری ناپایدار باشد، بانکداری در آن کشور توسعه می یابد و شعب بانک ها رشد می کنند افزود: با توجه به این موضوع، در برهه ای از زمان اقتصاد کشور با مشکلات زیادی مواجه شد و در همان زمان نیز بانک های کشور شروع به رشد کردند و بر تعداد شعب شان هر روز اضافه شد.

بنابراین در مقطعی بدون اینکه کار کارشناسی مناسبی انجام شود، به تعداد زیادی از بانک ها و موسسات مالی مجوز داده شد و اینها وارد بازار پولی کشور شدند و شرایطی را ایجاد کردند که اقتصاد به سمت بحران سوق یابد.

او با تاکید براینکه حالا برای حل این معضل نسخه درمان پیچیده می شود که درمان آن کار سختی هم هست افزود: ادغام، شرایط و پیش نیازهایی می خواهد و باید با یک کار کارشناسی شده پیش برود.

نباید تجربه های گذشته را که چندان موفقیت آمیز نبوده دوباره تکرار کنیم. به عنوان نمونه در گذشته بحث خصوصی سازی بانک ها مطرح شد که این موضوع در عین حال که اتفاق بسیار مثبتی بود اما به دلیل اجرای نه چندان مناسب این طرح، انتظاراتی که از خصوصی شدن بانک ها می رفت، برآورده نشد و بانک ها به جای بانکداری، به واسطه گری و بنگاهداری روی آوردند.

او با تاکید براینکه درحال حاضر بانک ها با چالش ها و مشکلات زیادی مواجه هستند و این درحالی است که در سال های گذشته بر تعداد بانک ها و شعب آنها به شدت افزوده شده و نظارت بر عملکرد بانک ها را با تداخل مواجه کرده افزود: حالا شرایط بانک ها به جایی رسیده که می خواهیم برای آن راه حل ارائه کنیم و بحث ادغام بانک ها را مطرح می کنند. وی با بیان اینکه این اقدام محاسن زیادی دارد و می تواند بانکداری را کلان تر کند و امنیت اقتصادی کشور را افزایش دهد افزود: بانک های کوچک در امنیت بانکداری کشور خلل ایجاد می کنند و این موضوع می تواند برای مردم نیز مشکلاتی را به وجود آورد. به گفته او خوب است که بانک ها، ادغام و به یک بانک بزرگتر و قوی تر تبدیل شوند. ضمن اینکه باید توجه داشت که درحال حاضر تمامی بانک ها به طور تقریبی خدمتی مشابه با یکدیگر ارائه می دهند و تفاوتی در خدمات شان نمی توان قائل شد، از این رو تجمیع بانک ها با یکدیگر می تواند اقدام خوبی باشد. به گفته نورا، اما برای تحقق این هدف باید شرایط و پیش نیازهای اجرای این طرح نیز ابتدا فراهم شود تا در نهایت باعث اختلال در فعالیت ها بانک و سپرده گذاران نشود.

کاهش هزینه های بانکی

عبدالرضا امیرتاش، از دیگر کارشناسان حوزه بانکی و استاد دانشگاه نیز در این باره درگفت وگو با «گسترش تجارت» با بیان اینکه ادغام بانک ها، اقدام خوبی است اما قبل از اینکه بانک مرکزی بخواهد به موضوع تجمیع بانک های مجاز بپردازد باید ابتدا تکلیف موسسات مالی و اعتباری را مشخص کند افزود: به طور حتم تجمیع بانک ها در شرایط فعلی اقتصاد که افزایش تعداد بانک ها و شعب شان هزینه های بالایی را برای بانک ها به همراه دارد اقدام بسیار خوبی است و می تواند مزیت های زیادی را با خود برای اقتصاد کشور همراه کند.

او با بیان اینکه زمانی که جریانی بیش از حد گسترش می یابد و اقتصاد دیگر ظرفیتی برای آن ندارد، به طور حتم کنترل و ساماندهی آن سخت خواهد شد و این شرایطی است که در حوزه بانکی کشور رخ داده است، اظهار کرد: تعداد بالای بانک ها در کنار فعالیت موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز که در مدت اخیر مشکلات زیادی را برای سپرده گذاران ایجاد کرده اند، با توجه به ظرفیت اقتصادی حاکم بر کشور چندان مطابقت ندارد و باید فکری برای آن کرد. این کارشناس با بیان اینکه درحال حاضر چاره ای جز ادغام بانک ها برای کوچک سازی بازار پولی کشور وجود ندارد افزود: به طور حتم با محدودتر کردن بازار پولی کشور، بحران های اجتماعی نیز کاهش می یابد و نظارت بر عملکرد بانک ها نیز بیشتر خواهد شد، ضمن اینکه می توان امیدوار بود بخش زیادی از هزینه های بانک نیز ازاین بابت کم شود و نرخ تمام شده پول در بانک ها کاهش یابد و این اقدام بسیار مثبتی است. چون در نهایت باعث ایجاد شفافیت در نظام بانکی خواهد شد و می تواند نظام بانکی را به استانداردهای روز دنیا نزدیک کند. امیرتاش معتقد است که برای تحقق این هدف باید ابتدا بحث مالی و سهامداری بانک ها را روشن کرد و بررسی های کارشناسی روی این موضوع انجام داد تا در نهایت نتیجه مطلوبی که انتظار است حاصل شود. به طور حتم این موضوع فرآیند یک روز و دو روز نیست و به زمان نیاز دارد.

سخن آخر

آنطور که کارشناسان می گویند، ادغام بانک ها می تواند در شرایط فعلی اقتصاد اقدام خوبی باشد و مزیت هایی را با خود همراه کند؛ نخست اینکه نظام بانکی کوچک خواهد شد و این در نهایت می تواند نظارت بانک مرکزی را بر عملکرد بانک ها تقویت کند. دوم اینکه یک بانک قوی متولد می شود که می تواند با یک سرمایه و دارایی مطلوب و یک مدیریت درست، در بخش اقتصاد به شکل مناسبی ظاهر شود و مزیت دیگر اینکه ساختار نظام بانکی به گونه ای خواهد شد که می تواند خود را به استانداردهای بین المللی نزدیک تر کند و تمامی اینها یعنی قدرت رقابت بهتر در نظام بانکی و اثرگذاری بهتر در اقتصاد کشور. اما بدون شک، این موضوع بر کسی پوشیده نیست که این راهکار نمی تواند تمامی مشکلات نظام بانکی را رفع کند و به طور حتم ادغام، بخشی از ساختار معیوب نظام بانکی ما را اصلاح خواهد کرد.