◄ " بنادر ایران پس از تحریم " از نگاه کارشناسان

تین نیوز | کارشناسان بندری و حمل و نقل دریایی معتقدند بنادر ایران، زیرساخت ها و ظرفیت های لازم را برای شرایط پس از تحریم و حضور کشتیرانی های خارجی دارد اما در این زمینه برخی مشکلات وجود دارد که باید برای رفع آنها تلاش کرد.

به گزارش تین نیوز، چنانکه بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی معتقدند تحریم کشتیرانی ایران یکی از ظالمانه ترین تحریم های کشورهای غربی علیه ایران است که کمرنگ شدن نقش ایران در تجارت جهانی و کاهش قدرت اقتصاد ایران را نشانه گرفته است.

«در تحریم کشتیرانی، بیشترین تحریم متوجه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران شد و علی‌رغم اینکه این شرکت با درایت و بهره مندی از ظرفیت های قانونی اروپا، لکه سیاه تحریم را از پیکره خود زدود، اما متاسفانه همچنان کشورهای اروپایی، اجازه ورود به کشتی های این شرکت را نمی دهند.» این سخن مسعود پل مه، کارشناس امور بندری و نائب رئیس انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته است.

وی پس از بیان این مطلب، از برخی اثرات تحریم کشتیرانی ایران سخن می گوید. به گفته وی «در حوزه جنوب شرق آسیا بخش عظیمی از فعالیت تجاری کشتیرانی ایران در کشور کره سلب شده و دولت کره به بهانه تحریم، کالاهایی را که به شیوه اعتبارات اسنادی و بانکی خریداری و از آن کشور به ایران حمل می شوند، در اختیار ناوگان کشتیرانی ایران قرار نمی دهد». چنانکه پل مه می گوید: «در حال حاضر کشتیرانی ایران، صرفا موفق به جذب آن دسته کالاهایی می شود که به صورت نقدی و غیر بانکی خریداری می شوند، این شرکت به وسیله کشتی های فیدر، بار را به چین منتقل و سپس با کشتی های خود به ایران حمل می کند.»

از سوی دیگر، روزبه مختاری، کارشناس بندری و عضو هیئت مدیره انجمن کشتیرانی، معتقد است «متن تحریم ها به شکلی نگاشته شده که تاویل پذیر و دست تحریم کنندگان برای هر برداشتی، باز باشد». به گفته وی، «در متن تحریم گفته شده که هر کشتی بزرگ و تاثیرگذاری که بخواهد به بنادر ایران بیاید، تحریم می شود، این در حالی است که این دو واژه در صنعت کشتیرانی، مفهوم واحد و مستقلی ندارند، البته این انتخاب واژه ها، از روی آگاهی بوده است و با توجه به روند مذاکرات، بدون این که عملا تغییری در اصل تحریم به وجود آید، نوع نگاهشان به تحریم تغییر می کند».

نشانه های اندک اما امیدوارکننده در زمینه کاهش تحریم
خبر لغو تحریم کشتیرانی ایران که سال گذشته منتشر شد و اخبار دیگری که گاه و بیگاه در این زمینه منتشر می شود، اگرچه ممکن است تسلادهنده افکار عمومی باشد اما به نظر می رسد هنوز نمود بیرونی مطلوبی نداشته است، هرچند به گفته فعالان بندری و کارشناسان، با آغاز مذاکرات ایران و 5+1 از سال گذشته، شرایط حوزه کشتیرانی ایران، رو به بهبود می رود.

بهزاد سیف الهی، کارشناس بندری و عضو اتاق فکر سازمان بنادر، در این باره می گوید: «با آغاز مذاکرات ژنو، خطوط کشتیرانی کانتینری بین المللی، آمادگی خود را برای حضور مجدد پس از قطع تحریم ها اعلام کردند». به گفته وی، «این شرکت ها برای این که سهم بیشتری از بازار آینده به دست آورند، تلاش کرده اند به شکل های مختلف ارتباطات خود را حفظ کنند که در این میان، شرکت های کشتیرانی آسیایی، بسیار فعال تر بوده اند».

این وضعیت از نظر سیف الهی، نشانه خوبی برای آینده و بیانگر ظرفیت لازم برای توسعه مجدد فعالیت خطوط بین‌المللی به بنادر ایران و کاهش مجدد هزینه های حمل کالای تجاری ایران است، هرچند چنانکه این کارشناس می گوید: «هنوز امکان حضور شرکت کشتیرانی ایران در بنادر اروپایی فراهم نشده است».

مختاری نیز اگرچه حرکت های شکل گرفته، مبنی بر بازگشت خطوط کانتینری به ایران را "خوشایند" می داند اما معتقد است «هنوز تغییر خاصی ایجاد نشده و اگرچه ورود کانتینرها آغاز شده اما کشتی های بزرگ و اقیانوس پیماها، به ویژه سه خط اصلی و بزرگ دنیا، هنوز به ایران نمی آیند».

به نظر می رسد اگرچه حضور شرکت های کانتینری در بنادر ایران، شاخص خوبی برای محک ارتباطات دریایی تجاری کشورمان است، اما دیدگاه های سخت گیرانه تری نیز درباره تغییر وضعیت کشتیرانی وجود دارد و برخی معتقدند تغییری در شرایط ایران در زمینه تحریم به وجود نیامده است.

حسین میرمحمدعلی، کارشناس حمل و نقل دریایی و عضو انجمن کشتیرانی در توصیف شرایط کشتیرانی ایران، با وجود توافق ژنو می گوید: «پس از امضای توافق 6 ماهه در ژنو، برخی خطوط کشتیرانی آسیایی که از پذیرش محمولات به مقصد ایران خوداری می کردند، مجددا شروع به تقبل بار برای حمل به بنادر ایران کردند، یک شرکت اروپایی نیز که سرویس خود به ایران را قطع کرده بود، مواد غذایی و دارو به مقصد ایران را می پذیرد.البته هیچ یک از این خطوط، کشتی های خود را به ایران نمی فرستند و کانتینرهای حاوی محمولات ایران را در بنادر امارات، تخلیه و با کشتی های "فیدر" به ایران حمل می کنند».

وی اگرچه موافقت خوط کشتیرانی با حمل کانتینرهاشان تا بنادر ایران را موجب جلوگیری از هزینه های تخلیه محمولات از کانتینرهای خطوط اصلی و بارگیری آنها به کانتینرهای محلی می داند اما معتقد است «هنوز در این زمینه تغییرات چشمگیری ایجاد نشده است.»

زیرساخت‌هایی که هست و مشکلاتی که باید حل شود
فارغ از شرایط فعلی کشتیرانی ایران و با توجه به اتفاقات مثبت اندکی که در این حوزه، پس از شروع مذاکرات ژنو رخ داده، بررسی وجود زیرساخت های لازم برای ارائه خدمات مناسب به کشتی های خارجی، در صورت کاهش یا لغو تحریم و حضور مجدد کشتیرانی های خارجی در ایران، نکته ای است که در این میان گاه از نظرها پنهان می ماند.

در این زمینه سیف الهی معتقد است «در حوزه فعالیت های کانتینری، مشکل خاصی برای کوتاه مدت وجود ندارد و در صورت نیاز به تامین ظرفیت بیشتر، امکانات لازم قابل تامین است». وی البته به "کمبود اسکه ها و پایانه های تخصصی در بنادر" به عنوان مشکلاتی که باید رفع شوند اشاره می کند و معتقد است «عدم ارائه خدمات نرم افزاری یکپارچه که سرعت عمل ترخیص و اخذ مجوزهای لازم گمرکی، قرنطینه، محیط زیست و... را فراهم می کند از مواردی است که موجب توقف کالا در بنادر و افزایش هزینه های تمام شده آن است».

از سوی دیگر، پل مه، اگرچه در نظری مشابه بر برخی مشکلات بندری ایران مانند فرسودگی تجهیزات و مشکلات نرم افزاری بنادر، صحه می گذارد اما معتقد است «ظرفیت ها و زیرساخت های موجود در بنادر، امکان پاسخگویی به نیازهای موجود در شرایط بعد از تحریم را دارد». این کارشناس بندری نیز البته به مشکلات واقف است و بر لزوم رفع مشکلات مدیریتی تاکید می کند.

پل مه با بیان این که «هرم دولتی حاکم بر بنادر ما، قدرت رقابت و مزیت ها را از حوزه اقتصادی این بخش سلب کرده است» می گوید: بازنگری در تعامل بخش خصوصی و دولتی، از مهم ترین اولویت های بندری است و باید در کانون توجه سازمان بنادر قرار گیرد».

اصلاح مدیریت بنادر، مسئله ای است که در اظهارات مختاری، یکی دیگر از کارشناسان بندری نیز بر آن تاکید شده است. وی در تشریح وضعیت آمادگی بنادر ایران برای شرایط پس از تحریم، به وجود برخی "فرسودگی ها در تجهیزات بنادر" اشاره می کند و بر "لزوم تقویت نرم افزاری بنادر"، "تقویت رابطه دوسویه بین بندر و اپراتورها" و نیز "ضرورت وجود یکپارچگی عملیات کاری در بنادر" تاکید دارد.

اگرچه بیشتر کارشناسان معتقدند بنادر ایران زیرساخت ها و آمادگی لازم را برای شرایط بعد از تحریم دارد اما برخی نیز با این نظر مخالفند و با دیده تردید به این آمادگی می نگرند.

میرمحمدعلی در این باره می گوید: «کشور بزرگ ایران در مقایسه با کشورهایی که به اندازه یکی از شهرهای کوچک ایران هم جمعیت ندارند، زیرساخت های شایسته این وسعت و جمعیت را ندارد». وی می افزاید: «در ایران از زیرساخت های موجود نیز استفاده بهینه نمی شود و تجهیزات بنادر که ابزار اصلی تخلیه و بارگیری محمولات و تسریع در ورود و خروج کشتی ها هستند، از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند». این کارشناس حمل و نقل دریایی، "سوء مدیریت" ها و "سیاسی کاری" ها را برخی موانع توسعه بندر می داند و معتقد است «نتیجه این شرایط، کاهش چشمگیر سرعت تخلیه و بارگیری محمولات و انتظار نوبت پهلودهی کشتی هاست که موجب تحمیل هزینه های اضافی بر تجارت دریایی و قیمت نهایی کالا می شود».

چنانکه کارشناسان معتقدند، به نظر می رسد بنادر ایران ظرفیت ها و زیرساخت های لازم برای شرایط پس از تحریم را دارند اما در این میان برخی مشکلات کوچک و بزرگ مدیریتی و تجهیزاتی وجود دارد که مسئولان بیش از هرچیز باید برای رفع آنها تلاش کنند.

آمادگی بنادر ایران برای لغو تحریم و سازمان بنادری که گلوگاه نخواهد بود
در پایان اشاره به اظهارات محمد سعیدنژاد، مدیر عامل سازمان بنادر و دریانوردی درباره آمادگی ایران برای شرایط بعد از تحریم، خواندنی است. وی وجود زیرساخت های لازم را تایید می کند اما معتقد است برخی اشکالات وجود دارد.

وی در این باره می گوید: «اگر شرایط تحریم ظالمانه تغییر کند و کالای بیشتری وارد بنادر کشور شود، مطمئنا توان و آمادگی این را داریم که خدمات و سرویس دهی لازم را انجام دهیم اما استانداردها و شرایط کارمان را باید حتما بهبود ببخشیم».

سعیدنژاد اضافه می کند: «در مبادی بنادر، ظرفیت لازم و کافی را برای ورود هر کالایی در هر زمان داریم و گلوگاهی برای ورود کالاها نخواهیم بود».