طراحی بسیاری ال پالایشگاه‌های جهان مطابق نفت ایران
مشاور سابق وزیر نفت گفت: بسیاری از کشورهای دنیا از ما نفت خریداری می کنند زیرا پالایشگاهایشان را مطابق نفت ایران که بهترین نوع نفت برای تولید بنزین است، ساخته اند.
مشاور سابق وزیر نفت گفت: بسیاری از کشورهای دنیا از ما نفت خریداری می کنند زیرا پالایشگاهایشان را مطابق نفت ایران که بهترین نوع نفت برای تولید بنزین است، ساخته اند.
به گزارش تین‌نیوز به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، محمدجواد عاصمی‌پور، مدیرعامل سابق شرکت ملی حفاری ایران به بیان راهکارهای مقابله با اخبار منفی رسانه‌های خارجی مبنی بر به صفر رساندن صادرات نفت ایران و همچنین ارائه تجربیات مدیریت بحران در تحریم پرداخته است.
نفت ایران چه ویژگی‌هایی دارد که اینقدر قابل اهمیت است؟
عاصمی پور: نفت ایران با API از ۲۹ در نفت سبک و ۳۶ در نفت سنگین به عنوان مناسب‌ترین نفت برای پالایشگاه‌های مختلف در سطح دنیا تعریف شده است. در سطح دنیا شرکت های زیادی نفت ایران را خریداری کرده و کشورهای زیادی پالایشگاه های خود را تنها بر پایه نفت ایران ساخته اند قطعا برای پیدا کردن نفت دیگر باید هزینه های زیادی پرداخت کنند تا بتوان تجهیزات خود را تغییر دهند.
نفت ایران که با بهترین نمک زدایی و کمترین گوگرد استخراج می شود بهترین نفت و کم هزینه ترین نفت برای پالایشگاه ها در سطح دنیاست. همین موضوع منجر شده است تا چهل سال پس از پیروزی انقلاب این موضوع به عنوان نقطه ضعف دشمنان انتخاب شود.
شرایط فعلی و بحران به‌وجود آمده را چطور می‌شود مدیریت کرد؟
عاصمی پور: تفاوت عمده‌ای بین بحران مدیریت و مدیریت بحران وجود دارد، در اقتصاد شاخص‌های وجود دارد که بیان می‌کند آیا ما در دوره رکود هستیم یا در دوره رشد و توسعه اقتصادی؟ عواملی که به راحتی می توان بر اساس آمارهای بیکاری، تورم، سرمایه گذاری های خارجی و داخلی آن را به‌دست آورد. چهل سال است که با وجود انواع تحریم ها توانسته ایم نفت خود را بفروشیم و از بحران‌ها خارج شویم اما این روزها کمی گرفتار بحران مدیریت هستیم.
شما یکی از مدیرانی هستید که با تحریم‌های بسیار زیادی روبه‌رو شدید؟ تجربیات شما در ادواری که گذشت چقدر موفق بود؟
عاصمی پور: زمانی که رئیس کل سازمان غله کشور بودم با اولین تحریم جمهوری اسلامی مواجه شدم ؛در آن زمان بیش از ۹۵ درصد خرید مواد غذایی از خارج انجام می گرفت و بیشترین واردات هم به خاطر هم‌پیمایی حکومت پهلوی با آمریکا از این کشور صورت می گرفت؛ با پیروزی انقلاب اسلامی ارتباط ها قطع شد. همان سال هم خشکسالی به کشور وارد شد، ۶ میلیون تن گندم تولید و ۳.۵ میلیون تن وارد می کردیم آمارها نشان می داد سال سختی را داشتیم. در ابتدای ورود به این سازمان با بررسی شرایط به دنبال خرید گندم در ابعاد کوچک از شرکت های خرده شدیم. فاز دیگر عملیات مایوس کردن دشمن، عملیات جو روانی بود.
شرایط حال حاضر برای تحریم نفتی ایران نیز درست شبیه زمان جنگ است. بعد از خروج آمریکا از برجام روبروی ما دو راه وجود دارد یا اینکه اعلامیه ۱۲ ماده ای پمپئو را قبول کرده و از تحریم خارج شویم و یا اینکه تحریم‌هایی که سال‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم را بپذیریم و به دنبال راه حل‌های جدیدی برای عبور از تحریم باشیم.
در سال‌های قبل هم نفت به مشکل برخورد، کمی از تحریم نفتی سال ۵۹ بگویید؟
عاصمی پور: پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۵۹ نفت ایران را نمی‌خریدند و گندم به ما نمی‌فروختند. با اعمال مکانیزم میانی با یک شرکت کوچک نفت ایران را فروخته و در ازای آن گندم خریداری کردیم و مشکل بحران داخلی را ظرف مدت ۶ ماه از بین بردیم.
تحریم نفت و معافیت های نفتی از جانب کشورهای مستبد متغیری نیست که ما را شکست بدهد، بلکه این تنها جنگ روانی است که کشورها را تحت سلطه می‌گیرد. درست به یاد دارم که در سال ۵۹ بر عکس اعلام خبر کاهش منابع غذایی و همچنین عدم خرید نفت از ایران، به کارخانه‌های آرد سازی دستور حمل مواد به سوله ها را دادیم، آنها در صف طولانی منتظر ترخیص گندم خود بودند، خبرگزاری ها با پوشش این صف طویل نوعی جو روانی را به رسانه های خارجی مخابره کردند همین حربه منجر شد تا حساسیت کشورهای معاند از روی ایران کاسته شود.
یعنی تحریم‌ها یک جا از بین رفت؟
عاصمی پور: هیچگاه کشورهای معاند تحریم ها را از روی کشور ما بر نمی دارند، ولی وقتی می دانند که ما به آنها وابسته نیستیم و قادر به تامین منابع خودمان هستیم دیگر به دنبال راه حل های اعمال فشار نمی گردند، در آن زمان بعد از گذر از بحران شدید تامین گندم، با برنامه‌ریزی حتی از هدر رفت هم جلوگیری کردیم.
اینکه از تامین گندم و تامین آرد صحبت می‌کنم این است که مثال را به سمت نفت ببرم، زمانیکه کارخانه‌ها و همچنین کارگاه‌های تولیدی و پتروشیمی‌ها جایی برای دلالی نداشته باشند و ظرفیت رسمی خود را پذیرفته و از فروش ظرفیت نفت خود به صورت قاچاق به کشورهای دیگر استفاده نکنند، کشور دچار بحران نمی‌شود. مشکل اختلالات مدیریتی از جمله مواردی است که تحریم را در کشور سخت تر می‌کند.
به نظر شما مدیریت نفتی دچار مشکل است؟
عاصمی پور: شرایط بحران نیازمند مدیران بحرانی است البته هرچند معتقدم در حال حاضر ما بحران تازه ای نداریم، بلکه از شکلی به شکل دیگر تبدیل شده است. مدیران دو منظوره کار مدیریت بحران را خراب می‌کنند، مدیرانی که صاحب یک شغل دولتی و از طرفی عضو هیئت مدیره شرکت‌ها خصوصی مرتبط با شغل اول خود هستند. رانت و فساد در شرایط بحران مردم را نسبت به نظام بدبین می کند.
چرا تجارب تحریم‌های گذشته در شرایط فعلی عملیاتی نمی‌شود؟
عاصمی پور: مشکل عمده‌ای که سیستم تحریمی و مدیریت بحران نفت را تهدید می‌کند عدم استفاده از تجارب قبلی و مشورت با مدیرانی همچون ما در سیستم فعلی وزارت نفت است، چرا مدیر شرکت بازرگانی نفت ایران ( نیکو) تاکنون حتی یکبار هم با من مشورتی نداشته و حتی از تجار مدیریت بحرانی من هیچ کمکی نخواسته است.
در سال ۸۳ تا سال ۸۷ هم تحریم بودیم؛ در آن زمان میزان تولید نفت خام ۴ میلیون بشکه در روز بود، ۲ میلیون بشکه صادرات در روز انجام می‌شد و یک میلیون و هفتصد هزار بشکه خوراک پالایشگاه‌های خودمان بود. طبق آخرین آمار به دست آمده از تولیدات نفتی در سال ۹۷، امروز ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه نفت در ایران تولید می‌شود حدود ۲ میلیون بشکه از آن خوراک پالایشگاه هاست و در واقع یک میلیون و ۲۰۰ میلیون بشکه در دست ما برای صادرات خواهند ماند که آن هم از طریق خریداران سنتی مثل ژاپن، چین و هند به صورت قراردادهای ترمی تهیه می‌شود.
به صفر رسیدن صادرات نفت ایران عملاً ممکن نیست؛ اما این یک شعار و جو روانی است که سازمان‌های خارجی و رسانه های آمریکایی در دست گرفته اند آنها نمی توانند قراردادهای ترمی را از بین ببرند که قطعا تا پایان این قراردادهای ترمی، انتخابات آمریکا برگزار خواهد شود. تصمیمات فعلی شرایط انرژی و قیمت انرژی در کشورهای مستبد را هم تغییر داده و منجر شده است تا احتمال تغییر حذب توسط کنگره آمریکا بالا برود.
در یکی از مصاحبه‌های خود به قرارداد با شرکت ابریشم ژاپن برای دورزدن تحریم‌ها در آن زمان اشاره کردید. آن را توضیح می‌دهید؟
عاصمی پور: در آن زمان طی قراردادی با کشور ژاپن از آنها مقداری وام گرفتیم تا از طریقی آنها را مجبور به تامین نفت مورد نیازشان از ایران کنیم؛ آنها نیز به جای ما شرکتی را تشکیل دادند، با تهیه شرکت ابریشم که یک شرکت خصوصی بین المللی در ژاپن بود، از ایران نفت خریداری می کردند و در ازای پرداخت بهای نفت، اقساط وام ما در کشور ژاپن را پرداخت می‌کردند، همین موضوع منجر شد تا ما به میزان قابل توجهی در فروش نفت جلو بیافتیم.
این اتفاق در کشور مصر هم رخ داد، تحریم باعث شده بود کسی مستقیم نفت ما را خریداری نکند، نیکو با شرکت سومیت قرارداد بسته و مخازن آنها در مصر را اجاره کرد تا بتواند نفت خود را بفروشد، همین اتفاق هم افتاد و ما با مخازن این کشور نفت خود را حمل و به شرکت های مورد نظر خود فروختیم.
ماجرای شادنیز آذربایجان و تاسیس یک پایانه در آن کشور هم از جمله مواردی بود که شما در زمان تحریم آن را مدیریت کردید درست است؟
عاصمی پور: اطلاعات خوبی دارید، بله البته وزیر فعلی ادعا می‌کند ما پولمان را از آذربایجان نگرفتیم، ولی ما در همان زمان که ۱۰ درصد از سهم شادنیز را در دست داشتیم چیزی حدود پنج سال از دریافت سود خود منع شده بودیم، به اتفاق هیئت مدیره نیکو به این کشور رفتیم، به آنها روزانه ۳ تا ۴ هزار بشکه Condensate یا همان میعانات گازی فروختیم و سود سهام خود را از محل کارمزد همین فروش تأمین کردیم.
کار دیگری که برای گرفتن سودهای معلق انجام دادیم، این بود که در کشور آذربایجان برای جا به جایی Condensate یا همان میعانات گازی با وامی که به آنها دادیم پایانه ای را ساختیم. متاسفانه مشکلی که منجر به دلخوری ما پیشکوست ها می‌شود عدم توجه به این تجارب است، تجاربی که می تواند کشور را از هر بحران نفتی و صنعتی خارج کند.
شرکت نیکو چقدر در تحریم‌ها اثر گذار است؟
عاصمی پور: این شرکت آشناترین شرکت در سطح بین المللی است. در سال ۸۷ در اوج تحریم‌ها گردش مالی نیکو چیزی برابر ۲۵ میلیارد دلار تخمین زده شد که از نرخ گردش مالی بانک مرکزی نیز بیشتر بود، بانک مرکزی به علت اینکه در سیستم تحریم‌های جهانی قرار گرفته بود میزان قابل توجهی از منابع خود را در نیکو سرمایه گذاری کرد. بانک مرکزی با سرمایه‌گذاری در نیکو توانست غذا و داروی تحریم شده خود را تامین کند.
در زمان تحریم می‌توانیم با استفاده از سیستم سابق مدیریت بحران نفت، حتی شرایط عادی هم بیشتر سودآوری کنیم، در سال ۸۳ تا ۸۷ در پالایشگاه بیش از ۱۰۰ هزار بشکه SAP سپ نفتی انجام می‌دادیم.
SAP سپ نفتی چیست؟
عاصمی پور: می‌توان گفت SAP ERP در زمینه‌هایی نظیر، اثربخشی هر چه بیشتر سرمایه و مخارج از طریق برنامه ریزی سرمایه گذاری (capital planning)، منبع یابی استراتژیک و مدیریت تامین کنندگان، یکپارچگی عملیات میدان نفتی به صورت دیجیتالی از طریق برنامه ریزی یکپارچه و تحلیل عملکرد، ثبت و پایش داده‌های میدان ، تمرکز بر زنجیره تامین هیدروکربن از طریق مدیریت محصول، فرآوری هیدرو کربن، تامین و توزیع هیدروکربن، یکپارچگی عملیاتی از طریق مدیریت ریسک عملیاتی، تحلیل و کنترل ریسک، ایجاد رقابت بین نیروی کاری، بهبود منابع انسانی از طریق ایجاد منابع انسانی مرکزی و صورت پرداخت (payroll)، برنامه ریزی و تحلیل منابع انسانی، مدیریت استعداد‌ها، مالی از طریق برنامه ریزی و تحلیل مالی، مدیریت ریسک مالی و خزانه داری، عملیات مالی مشترک، فناوری اطلاعات از طریق مدیریت ساختار IT، مدیریت خدمات IT، نرم افزار مدیریت چرخه عمر، تکنولوژی و پلت فرم از طریق پویایی شرکت، مدیریت اطلاعات شرکت، تصویرسازی سه بعدی از یک کسب و کار برای تامین کنندگان انرژی به منظور بهبودی همه جانبه راهکار‌هایی را ارائه دهد.
برسیم به بورس نفت و راهکار آن در دور زدن تحریم ها؟ شما بنیانگذار نفت در بورس انرژی هستید؟
عاصمی پور: بله من بنیانگذار و کسی بودم که نحوه عرضه نفت در بورس را در شورای‌عالی بورس نوشتم، با توجه به اینکه بنده بنیانگذار بورس نفت هستم باید گفت که تعداد شعبه‌های بورس نفت در کشور باید افزایش پیدا کند تا بتوان شرایط فوق العاده‌ای را رغم زد، در آن زمان تنها یک شعبه در شمال کشور وجود داشت که بتوان فرآورده‌های نفتی را تبدیل به سوخت کنیم و از کمبود میزان سوخت در زمستان آن منطقه بکاهیم، شعبه دیگر بورس نفت ما در نکا و شعبه دیگر قرار بود در کیش افتتاح کنیم؛ که متاسفانه به علت عدم توجه راکد ماند.
قرار نیست بورس و عرضه نفت در بورس تنها به فروش نفت به خارج ختم شود قرار است آن را تجارت کنیم، بین شرکت‌های داخلی برای تامین خوراک شرکت‌های خرده و عمده پتروشیمی و غیره، البته شرایطی که الان نفت در آنها عرضه می‌شود با شرایط واقعی که در شورای‌عالی بورس تعیین شد بسیار متفاوت است. باید نفت در قالب بشکه‌های ۱۰ تا ۱۰۰ تایی به فروش برسد تا معامله در ابعاد ریز، ولی حجم بیشتر اتفاق بیفتد.
حرف آخر، شرایط تحریمی نفت ایران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
عاصمی پور: برخی پالایشگاه‌ها در سطح جهان تنها با نفت خام و سنگین ایران سازگاری دارد و اگر کشورها قصد تغییر نفت خریداری را داشته باشند هزینه هنگفتی را متحمل می‌شوند این مورد نیز یکی از مواردی است که می‌تواند شاهد عینی به صفر نرسیدن صادرات نفت ایران باشد به شرط اینکه از تجربه مدیران سابق بر بحران استفاده شود. شرایط بحرانی نیازمند مدیران بحرانی است، درست مثل زمان جنگ نیازمند ستاد بسیج اقتصادی هستیم و تنها نباید یک وزیر برای مشکلات کشور تصمیم‌گیری کند. معتقدم دو وزیر تنها در کشور باید با بالاترین دقت جاگذاری شوند یک وزیر راه و شهرسازی و دیگری وزیر نفت تا امنیت سکونی و انرژی جامعه در امان باشد.
