روز کارگر در روزگار کرونایی
منظور کردن پنج هزارمیلیارد تومان کمک به صندوق بیمه بیکاری در بسته یک صدهزار میلیارد تومانی دولت که هنوز نه به دار است و نه به بار، یعنی نشاختن موضوع. وام یک میلیون تومانی به ۴ میلیون خانوار یعنی نزدیک نشدن به موضوع. بیهوده نیست که مابقی کشورها اندازه مداخله ای که منظور کرده اند چیزی بین ده تا بیست درصد تولید ناخالص داخلی شان است. آنان، اندازه آثار اقتصادی کرونا را بهتر درک کرده اند.
با تعطیلی بسیاری از کسب وکارها بر اثر کرونا بسیاری از شاغلان کار خود را از دست دادند. برآورد کمینه در ایران از دست شدن سه میلیون شغل است. البته این افزون بر بیکاری پیشین است. پریشانی خانوارهایی که حتی یک نفر نان آور ندارند، بی گمان مساله انسانی و اجتماعی بزرگی است که همه کشورها پس از شیوع کرونا با آن دست وپنجه نرم می کنند.
افزون بر این مساله فوری، با توجه به امکان فروپاشی بسیاری از کسب وکارها پرسش این است که چه چشم اندازی فراروی بازار کار، در ایران و جهان وجود دارد؟ و نهایت آنکه آیا دولت و جامعه در ایران از ژرفای گرفتاری ای که با آن دست به گریبان اند، آگاهی دارند؟ روزگاری مساله بازار کار به حقوق کارگران و شرایط بهداشتی و انسانی محیط های کار بازمی گشت. اعتراض های کارگری در آمریکا و انگلستان، اعتراض های سراسری، شکل گیری احزاب چپ، تشکل کارگران در قالب سندیکاها و اتحادیه های کارگری در کشورهای مختلف بخشی از تاریخ جنبش های کارگری جهان پس از انقلاب صنعتی و دنیای مدرن اند. بی گمان، همه این حرکت ها در بهبود وضعیت زندگی کارگران و توسعه روابط انسانی در محیط کار نقش تعیین کننده ای داشته اند. با این وجود، با توجه به تغییرات ساختاری در نظام تولید و سازماندهی انجام کار؛ اعم از تولید کالا یا ارائه خدمت، تغییر در ماهیت مشاغل با توجه به امکان انجام کار از راه دور و امکان استخدام های پاره وقت و تقسیم کار جهانی مفهوم بین جهان توسعه یافته و جهان در حال توسعه، روابط کارگری در بسیاری از نقاط جهان در حال استحاله و تغییرات معنایی، مبنایی و حقوقی بنیادین است. ممکن است گفته شود که هیچ یک از این مسائل فوریت ندارند و مساله روز جامعه کارگری ایران نیست. این سخن البته درست است، ولی، پیچیدگی کار در این است که بدون فهم این مسائل نمی توان از آینده بازار کار چشم اندازی داشت. به هرروی، دیر یا زود جامعه در برابر کرونا به نحوی ایمنی می یابد. مهم این است که بدانیم دنیای کارگر در جهان پساکرونا چه مختصات و مشخصاتی دارد؟
باز گردیم به مساله روز. به گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی: بر اساس آمار سال ۹۷، درحالیکه حدود ۷۳ درصد از خانوارهای دهک اول و ۸۳ درصد از خانوارهای دهک دوم دارای حداقل یک نفر شاغل هستند، اما تنها در حدود ۱۳ درصد از خانواده های دهک اول و ۲۴درصد از خانوارهای دهک دوم، هزینه بیمه بازنشستگی در سال ۱۳۹۷ پرداخت کرده و تحت پوشش بیمه (غیردرمانی) هستند. این در حالی است که این نسبت در دهک دهم (ثروتمندتر) ۳۵ درصد است. این بدین معنی است که حدود ۶۰درصد شاغلان دو دهک با پایین ترین درآمد وقتی شغل شان را از دست می دهند اساسا مشمول بیمه بیکاری نمی شوند. بنابراین وقتی صندوق بیمه بیکاری اعلام می کند ۸۷۰هزارنفر برای دریافت حق بیمه بیکاری ثبت نام کرده اند مشمول این افراد نیست.
حتی در طبقات متوسط نیز تعداد خانوارهایی که حداقل یک نفر شاغل دارند ولی آن فرد حق بیمه غیردرمانی پرداخت کرده است کمتر از ۳۵ درصد است. این یعنی، راهکار صندوق بیمه بیکاری بخش عمده ای از کسانی را که بیکار می شوند را شامل نمی شود. مفهوم اجتماعی این سخن این است که شوربختانه فقر فزاینده ای فرا روی طبقات پایین و متوسط جامعه است. بی گمان مانند هر مخاطره غیرمترقبه ای نیاز به یک درمان فوری برای توقف آثار زیان بار آن و یک راهکار برای چاره جویی بلند مدت است.
این قلم در یادداشت های متعددی که در باره کرونا انتشار داده است، از ابتدا متذکر شده است که اندازه مخاطره متاسفانه بسیار بزرگتر از ابعادی است که جامعه درک کرده است. موضع دولت و رسانه رسمی این است که مشکلی پیش آمده و می گذرد. به قول معروف، این نیز بگذرد. پاسخ این است که آری می گذرد، ولی به سمت چه آینده ای؟ آری شود و لیکن به خون جگر شود. منظور کردن پنج هزارمیلیارد تومان کمک به صندوق بیمه بیکاری در بسته یک صدهزار میلیارد تومانی دولت که هنوز نه به دار است و نه به بار، یعنی نشاختن موضوع. وام یک میلیون تومانی به ۴ میلیون خانوار یعنی نزدیک نشدن به موضوع. بیهوده نیست که مابقی کشورها اندازه مداخله ای که منظور کرده اند چیزی بین ده تا بیست درصد تولید ناخالص داخلی شان است. آنان، اندازه آثار اقتصادی کرونا را بهتر درک کرده اند.
موضوع مرکزی این یادداشت بحث حفظ سطح اشتغال و حمایت از خانوارهاست. برای حمایت از خانوارها باید از پایگاه های اطلاعاتی مختلفی که در جریان اعطای یارانه ها شکل گرفته سود برد. البته اگر دولت به سمت اعطای اعتبار مالیاتی به خانوارها می رفت که این قلم چندین بار در دولت پیشنهاد کرد، اکنون پایگاه داده ای کارآمدتر و موثرتری داشت و بهتر می توانست به خانوارهای هدف یاری برساند. البته هنوز هم می توان از همین رهگذر، ایده اعطای اعتبار مالیاتی را اجرا کرد و با یک تیر دو نشان زد. به هر روی، نمی توان از وضعیت معیشت و زندگی کسانی که مشمول بیمه های غیرسلامت نیستند چشم پوشی کرد. با این وجود، بلافاصله این پرسش پیش می آید که آیا پرداخت یک کمک هزینه معاش برای یک مدت کوتاه مساله اشتغال را درمان می کند؟ پاسخ مطمئنا منفی است. بنابراین، همزمان با حمایت از خانوار سیاست حفاظت از بنگاه ها در دستور کار مدیریت اقتصادی ملی قرار می گیرد، هم چنان که در جهان این گونه شده است.
بی تردید، سیاست حفاظت از بنگاه ها باید در یک چارچوب اقتصادی بزرگتر انجام گیرد. بنگاه بدون بازار و بدون تامین زنجیره تامین بین المللی و بدون تجارت اعم از صادرات و واردات و بدون سیسستم مالی بی معنی است. طرفه آنکه مجمع تشخیص مصلحت که هنوز آشکار نیست بنا به چه مصلحتی با رد لایحه های مرتبط با FATF قفل سخت تری بر مبادله های بین المللی مالی و تجارت ایران زد، این روزها در محاق است. بی گمان با شعار و دستور هیچ بنگاهی سرپا نمی شود. یکی بگوید چگونه بدون مبادله مالی می خواهید تجارت داشته باشید و بدون تجارت می خواهید بنگاه ها فعال شوند و سطح اشتغال موجود را حفظ کنید؟ تا از این دیرتر نشده موانع موجود بر سر مبادله های مالی بین المللی و تجارت آزاد ایران و سایر کشورها را بر طرف کنید
درباره تامین مالی، بسته نجات اقتصاد ایران در روزگار کرونایی این قلم پیشنهاد انتشار معادل ریالی ۲۰میلیارد دلار اوراق مشارکت عام به پشتوانه دارایی ها صندوق توسعه ملی (ABS) داد که در فرصت ها بعدی بیشتر درباره آن توضیح خواهد داد. به هر روی، حفظ همبستگی اجتماعی و حمایت از خانوارها و کارگران زحمتکش فوری ترین سیاست اجتماعی و انسانی ترین تصمیمی است که دولت باید اتخاذ کند. امروز هم دیر است.
اقا شما به یک مورد از این چیزایی که اینجا درباره کارگران و سختی ها و معیشت سخت اون ها نوشتی اعتقاد داری؟ اصلان کسی که تو لواسون ویلای چند صد متری داره می تونه درکی از مشکلات این مردم بدبخت داشته باشه که اینطوری قلم فرسای هم می کنید؟