دلار در فکر پرواز؛ بانک مرکزی به‌دنبال قفس

درحالی که قیمت دلار طی چند ماه گذشته در شرایط باثباتی قرار گرفته بود، اما طی یک ماه اخیر با کم رنگ شدن موضوع مذاکرات وین و افزایش تقاضا در بازار ارز، با صعود بی سابقه نرخ آن مواجه شده ایم.

به گزارش تین نیوز ،  با خروج آمریکا از برجام در سال ۹۷، آغاز تحریم های دوباره و کاهش منابع ارزی، چالش نوسان نرخ ارز، همواره مردم ایران را به خود مشغول کرده است. اگرچه با پایان یافتن دوران رئیس جمهوری ترامپ، امیدهایی برای به نتیجه رسیدن مذاکرات به وجود آمد و در پی آن قیمت ارز برای مدت زمانی در یک شرایط نزولی قرار گرفت، اما به یک باره در یک ماهه اخیر قیمت دلار ، مرز ۳۵ هزار تومان را درنوردید و در حال دستیابی به رکورد تاریخی ۴۰ هزار تومان بود که با تدابیری رشد آن تا حدودی متوقف شد، نوسانی عجیب که در طول تاریخ معاملاتی خود، هرگز در این سطوح قیمتی، خریدوفروش نشده بود.

چنین اوج گیری از سوی این اسکناس آمریکایی فضای بازار را ملتهب تر و هیجانی تر از همیشه کرد، به طوری که خریداران بیشتری را سمت خود مجذوب کرد و هرچه انتظارات تورمی بالاتر رفت متقاضیان بیشتری نیز برای تبدیل دارایی خود به این بازار روانه شدند.

شرایطی که خواه ناخواه ساماندهی جدی از سوی دولتمردان را می طلبد تا متقاضیان واقعی بتوانند در فضایی شفاف معاملات خود را انجام دهند، وگرنه تداوم این روال به جز افزایش التهاب بازار ارز، بر آشفتگی بیشتر دیگر بازارها دامن خواهد زد.

گرانی دلار تا چه زمان ادامه دارد؟

اما دلار چرا پس از گذراندن یک دوره از ثبات نسبی چندماهه به یک باره با چنین چرخشی روبه رو شد؟ از دیدگاه اغلب کارشناسان و فعالان اقتصادی، با انتشارنیافتنِ اخبار مثبت مذاکرات وین ، انتظار برای احیای برجام یا تخفیف تحریم ها کاهش پیدا کرد، به علاوه آنکه آمریکا تحریم های بیشتری را علیه ایران اعمال کرد و موجب آن شد که رفتار بازیگران ارزی را تحت تأثیر قرار گیرد.

درواقع با تغییرات سیگنال های سیاسی مذاکرات هسته ای و کم رنگ شدن احتمال موفقیت برجام، سطح انتظارات تورمی در جامعه به مرور افزایش یافت و عده ای از مردم به ویژه فعالان اقتصادی برای حفظ نقدینگی خود مصمم به تبدیل آن به ارز شدند.

براساس گزارش منتشر شده توسط مرکز آمار، نرخ تورم نقطه به نقطه کشور در ماه نخست پاییز سال جاری به رقم ۴۸.۶ درصد رسیده است. این موضوع نشان دهنده آن است که مردم برای محافظت از دارایی خود در برابر این روند افزایشی، آن را به ارز و طلا تبدیل کرده اند، از طرفی هم افزایش حقوق بخشی از کارمندان و بازنشستگان، موجب افزایش نقدینگی و نابسامان کردن پرتقاضاترین بازار روز، یعنی ارز شده است.

به علاوه رکود ناشی از ناآرامی های اجتماعی، فیلترینگ کسب وکارهای اینترنتی، پیشروی نرخ دلار در هرات و سلیمانیه و رشد نرخ حواله درهم به انتظارات صعودی نرخ دلار انجامید و باعث شد یکسری از افراد با این دیدگاه که گرانی بیشتری در پیش است هرچه سریع تر دارایی خود را به دلار تبدیل نمایند.

در این میان عده ای هم با توجه به افت وخیز بازار بورس، نقدینگی خود را از این بخش خارج کرده و به سمت بازار ارز، روانه کردند، بدیهی است هرچه میزان تقاضا برای خرید، بیشتر شود، دلار هم گران تر می شود، درمجموع توقف مذاکرات برجامی، اوضاع سیاسی و شرایط کنونی کشور از مهم ترین عوامل افزایش شدید نرخ ارز به شمار می روند.

به نظر می رسد تا زمانی که آرامش بر کشور حاکم نشود و مردم نسبت به آینده نرخ دلار اطمینان حاصل نکنند، هیجان خرید بالا و در برابر این رشد تقاضا، قیمت دلار هم همچنان، بدون مهار می تازد.

بلاتکلیفی برجام، بازار را نابسامان تر می کند

به گفته یکی از صرافان، افزایش نرخ ارز با توجه به تورم کشور موضوعی عجیب نبود و تقریباً چنین اتفاقی پیش بینی می شد.

مهران آذر، صراف و فعال بازار ارز  اظهار می کند: در این میان دلایلی هم دامنه موضوع را گسترده تر کرد، به عنوان مثال ناامیدی از برجام، یا شرایط متزلزل بازارهایی مانند بورس موجب شد که مردم سرمایه های خود را با این توجیه که این بازار، مطمئن تر و سودآورتر است وارد بازار ارز کنند است. درنتیجه با افزایش تقاضا و منابع ارزی محدود کشور، شرایط فعلی به وجود آمد.

وی اضافه می کند: در این میان دولت هم با تدابیری سعی در بهبود شرایط داشت که ظاهراً نتیجه ای عکس را دربر داشته است. فروش ارز سهمیه ای با کارت ملی یکی از تدابیر دولت برای فروکش کردن نرخ ارز بود اما موجب تقاضای بیشتر ارز، از سوی واسطه گران شد، زیرا هر دلالی با چند کارت ملی اقدام به خرید ارز کرد و همین اتفاق تقاضای کاذب را بالا برد و موجب گرانی ارز شد.

این فعال بازار ارز اضافه می کند: درحالی که در این وضعیت کمبود منابع ارزی، باید راهکارهایی برای کاهش تقاضا اندیشید اما این راه حل دولت، درخواست خرید ارز را حتی از سوی افرادی که خود متقاضی نبودند بالاتر برد.

آذر تصریح می کند: درکل، آنچه دلیل اصلی نابسامانی بازار ارز به شمار می آید بلاتکلیفی برجام است و هرچه بیشتر ادامه یابد شرایط بازار ارز هم دشوارتر می شود و به تبع، بازارهای دیگر هم ملتهب تر می شوند، پس بهتر است مسئولان هرچه سریع تر تفکری صحیح برای توقف این وضعیت ناآرام ارزی داشته باشند.

با سرکوب پول ملی، تقاضای دلار بالا می رود

سیاوش غیبی پور، کارشناس اقتصادی اظهار می کند: هرزمان که تقاضا برای پول کشوری زیاد شود به این معناست که ارزش پول همان کشور رشد پیدا می کند و هر موقع تقاضا برای پول داخلی کاهش یابد جانشینی انتخاب می شود و پیامد آن، سرکوب پول ملی و افت ارزش آن است.

وی در رابطه با دلایل رشد نرخ ارز می گوید: در شرایط تورمی افراد یک جامعه مجبور می شوند تا نقدینگی خود را به کالایی دیگر تبدیل کنند و یکی از این کالاها ارز است که پدیده ای ناخوشایند محسوب می شود، زیرا تقاضای کاذبی را در بازار ارز ایجاد کرده و پیرو آن ارزش پول ملی هم کاهش می یابد.

این کارشناس اقتصادی اضافه می کند: مورد دیگر به شرایط خارجی کشور بازمی گردد، به هر میزان که افق ارتباطات با کشورهای خارج روشن تر باشد حباب ارز هم کمتر می شود. دلیل دیگر افزایش مهاجرت است، در برخی از زمان ها به دلایل مختلف، توهم مهاجرت افزایش می یابد و این موضوع تقاضا را برای خرید ارز را بیشتر می کند. این چنین که افراد دارایی خود را فروخته و تبدیل به ارز می کنند و همین رفتار موجب افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش نرخ ارز می شود.

غیبی پور خاطرنشان می کند: حال در این شرایط، بانک مرکزی با نقش کلیدی و تأثیرگذار خود می تواند با تصمیمات و سیاست گذاری های صحیح، موانعی را برای رشد این روند قیمتی در بازار ارز ایجاد کند. تدابیری که شاید در کوتاه مدت تا حدودی بتواند مانع افزایش تقاضای خرید ارز شود.

وی تأکید می کند: اما اگر بانک مرکزی و همچنین دولت مردان کشور به طوری جدی خواهان بهبود شرایط این بازار هستند باید موارد اشاره شده که شامل کاهش ارزش پول ملی، ارتباطات خارجی و توهمات مهاجرتی است را مدنظر قرار داده و با راهکارهایی اجرایی و کارشناسانه، بازار ارز را تحت کنترل قرار دهند