سرگذشت۱۴۰۱ و چشم‌ انداز ۱۴۰۲ ارز

کابوس دلار60هزار تومانی در اسفند سال گذشته محقق شد و هرچند با برخی اقدامات سیاسی این روند افزایشی متوقف شد، اما این توقف موقتی بود و پایداری آن بستگی زیادی به احیای برجام ،FATF و سیاست های اقتصادی دولت دارد.

به گزارش تین نیوز به نقل از پایگاه خبری اتاق بازرگانی صنایع ، معادن و کشاورزی ایران، نرخ دلار در یک ماه مانده به پایان ۱۴۰۱ به ۶۰ هزار تومان رسید. هرچند سیاست دستوری نرخ های مختلفی برای دلار تعریف کرده و دامنه آن از ۲۳ هزار تومان در لایحه بودجه ۱۴۰۲ تا ۴۱ هزار و ۵۰۰ تومان بازار مبادله ارزی متفاوت بود اما نرخ واقعی دلار در بازار آزاد راه خودش را رفت و کابوس دلار ۶۰ هزار تومانی محقق شد.

با این حال هم زمان با رشد بی سابقه نرخ ارز، تحرکات سیاسی برای تغییر این مسیر هم افزایش یافت؛ اما اینکه این اقدامات تا چه اندازه پایدار باشند معلوم نیست.

خبر توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط دیپلماتیک، اعلام خبر ساز و کار جدید برای وصول مطالبات ایران از عراق و همینطور برخی توافقات میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی و یا انتشار اخباری از توافق ایران و آمریکا بر سر تبادل زندانیان خود و آزاد شدن منابع بلوکه شده ایران در کره جنوبی توانست تا حدودی مانع سرعت رشد نرخ دلار شده و آن را تا ۴۳ هزار تومان نیز کاهش دهد. با این حال این روند ماندگار نبود و حالا دلار در بازار آزاد به حدود ۵۲ هزار تومان رسیده و چشم انداز روشنی هم از کاهشی شدن روند آن پیش چشم نیست.

سناریوهای احتمالی نرخ دلار در ۱۴۰۲

سهراب اشرفی کارشناس بازار ارز معتقد است نرخ ارز بستگی زیادی به وضعیت برجام و FATF دارد و برای بهتر شدن شرایط و تقویت قدرت ریال، باید این دو مساله را حل کرد.

در غیر این صورت شرایط از چیزی که اکنون مشاهده می کنیم هم بدتر خواهد شد. او با پیش بینی چند سناریو برای نرخ ارز در سال جاری می گوید: اگر برجام احیا شود و تیم اقتصادی قوی داشتیم باشیم، احتمال دارد حتی نرخ ارز به ۲۰هزار تومان هم برسد. اگر برجام احیا شود ولی تیم اقتصادی فعلی بر سرکار باشد، نرخ ارز روی ۵۰ الی ۶۰هزار تومان خواهد بود. اگر برجام احیا نشود ولی تیم اقتصادی قوی داشته باشیم، دلار باز هم روی ۵۰ هزار تومان خواهد بود. اما در صورت عدم احیای برجام و نیز با تیم اقتصادی فعلی، نمی توان سقفی برای دلار متصور شد.

دلار چگونه به پرواز درآمد؟

اگرچه اکونومیست در گزارش بررسی وضعیت اقتصادی ایران در فاصله سال های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ پیش بینی کرده بود با توجه به احتمال بهبود روابط ایران و آمریکا نرخ ارز آزاد در سال های ۲۳-۲۰۲۲ کمی کاهش پیدا کند، اما این پیش بینی درست از آب درنیامد.

واقعیت این است که مهم ترین سیگنال مؤثر بر بازار ارز، وضعیت مذاکرات هسته ای و برجام است. به همین دلیل ماه های اول ۱۴۰۱ که هنوز امیدها به احیای برجام وجود داشت، آرامش نسبی بر بازار ارز حاکم بود و حتی در اردیبهشت ماه با انتشار اخبار جدی از نزدیک شدن به توافق نرخ دلار تا ۲۵ هزار تومان هم کاهش پیدا کرد اما رفته رفته با کمرنگ شدن این امیدواری، قیمت دلار هم افزایشی شد.

این روند به ویژه از شهریورماه با تعلیق مذاکرات و انتشار برخی اظهارنظرها از جمله این اظهار نظر بایدن رئیس جمهور آمریکا که گفت «برجام مرده است اما نمی توانیم آن را اعلام کنیم» سرعت بیشتری به خود گرفت. بعد از وقوع اعتراضات سال گذشته و صدور چند قطعنامه علیه ایران از سوی اروپا دلار باز هم بیشتر پیش روی کرد. اما شاید هیچ کدام این ها به اندازه ایجاد محدودیت های جدید در مسیر انتقال دلار از عراق به ایران بر این روند افزایشی مؤثر نبوده اند.

از اواخر دی ماه بر اساس قوانین جدید خزانه داری آمریکا همه نقل و انتقالات دلاری در بغداد توسط واشنگتن بررسی می شود. بر این اساس حتی وال استریت ژورنال گزارش داد ۸۰ درصد حواله های روزانه دلاری عراق که برخی روزها بالغ بر ۲۵۰ میلیون دلار بود، مسدود شده است.

بی سبب نیست که کابوس دلار ۶۰ هزار تومانی که پیش از این در برخی سناریوهای بدبینانه برای سال ۱۴۰۲ پیش بینی شده بود، خیلی زودتر و در پایان سال ۱۴۰۱ رنگ واقعیت به خود گرفت.