2500 کیلومتر خط‌ آهن به روش تهاتر نفت ساخته می‌ شود

معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور با اشاره به افتتاح خط آهن همدان - سنندج در مهرماه امسال، از تامین مالی ساخت 4 پروژه ریلی به طول 2500 کیلومتر به روش تهاتر نفت خبر داد.

به گزارش تین نیوز به نقل از فارس، توسعه حمل و نقل ریلی به عنوان یکی از مهمترین پیشران های توسعه است و اهمیت این مساله برای ایران به دلیل وسعت سرزمینی و داشتن مرز زمینی با چندین کشور و نقشی که می تواند در حمل و نقل کالا ایفا کند، دوچندان می شود. 

تا سال 1401 طول خطوط ریلی کشور به 15 هزار کیلومتر رسیده و براساس نیازسنجی انجام شده، طول خط آهن کشور باید به 25 هزار کیلومتر برسد. درباره اقدامات و برنامه های وزارت راه و شهرسازی برای توسعه خطوط ریلی و آخرین خبرها از پیشرفت پروژه ها با عباس خطیبی معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور به گفت وگو پرداختیم که متن آن را در ادامه می خوانید:

 افتتاح 407 کیلومتر خط ریلی در سال 1402

 امسال قرار بود 4 پروژه ریلی به بهره برداری برسد. پروژه بستان آباد خاوران در خرداد ماه افتتاح شد و سه پروژه ریلی دیگر امسال باید افتتاح شود. این سه پروژه در حال حاضر در چه مرحله ای قرار دارند؟

از ابتدای امسال، در مجموعه شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور، در حوزه توسعه ریلی، از بین طرح های ریلی کشور که در دست ساخت است، بهره برداری از 4 طرح ریلی را برای 1402 هدف گذاری کردیم. اولین طرحی که اتمام آن را هدف گذاری کرده بودیم، راه آهن بستان آباد به خاوران بود که در خرداد امسال با حضور رئیس جمهور افتتاح شد.

دومین پروژه ای که با پیشرفت بالاتری پیگیری می شود، راه آهن 37 کیلومتری رشت - بندر کاسپین است که با اتمام ساخت آن، یکی از محورهای کریدور شمال - جنوب تکمیل خواهد شد. این پروژه که خلیج فارس را به دریای خزر متصل کند، 84 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و تلاش می کنیم تا دو ماه آینده ان شاالله به بهره برداری برسانیم.

در کنار آن، پروژه دیگری که از سال ها قبل آغاز شده است، پروژه 151 کیلومتری همدان- سنندج است که در ادامه راه آهن تهران به همدان، ساخته می شود و از این مسیر استان کردستان به شبکه حمل و نقل ریلی کشور متصل خواهد شد. این پروژه هم پیشرفت 90 درصدی دارد و همه تلاشمان را می کنیم تا در مهر ماه این پروژه را آماده کنیم و به افتتاح برسانیم.

چهارمین پروژه هم که جزء پروژه های بسیار سنگین و فنی کشور است، راه آهن میانه -  اردبیل به طول 175 کیلومتر است. این خط آهن، استان اردبیل را به شبکه ریلی متصل می کند. در این پروژه کارهای زیادی شده و پیشرفت خوبی دارد اما برای تامین منابع آن باید اقداماتی شود تا بتوانیم تا پایان سال جاری آن را به بهره برداری برسانیم. این هدف گذاری دولت برای سال 1402 است.

البته در کنار این 4 پروژه، پروژه های دیگری هم در دست اقدام هستند اما برای افتتاح در سال جاری، آنچه که برنامه ریزی شده این 4 پروژه است. با افتتاح این طرح ها 407 کیلومتر به طور خطوط ریلی کشور اضافه می شود. این میزان ساخت راه آهن در طول سال های اخیر بی سابقه است زیرا در سال های گذشته معمولا هر سال یک پروژه و به طور متوسط 200 کیلومتر خط آهن افتتاح شده است اما امسال می توانیم 4 پروژه به طول 407 کیلومتر افتتاح خواهد شد. با بهره برداری از این 4 پروژه، طول خطوط ریلی اصلی و فرعی کشور تا پایان سال جاری به 15 هزار و 500 کیلومتر افزایش خواهد یافت.

* راه آهن همدان - سنندج مهر ماه افتتاح می شود

عنوان کردید راه آهن سنندج- همدان در مهر ماه امسال به بهره برداری می رسد. مجموع اعتبار پرداخت شده برای این پروژه چقدر بوده است؟ 

 برای راه آهن همدان- سنندج، حدود 2100 میلیارد تومان به حساب دفتری در این پروژه هزینه کرده ایم که ارزش روز این سرمایه حدود 12 هزار میلیارد تومان است. این پروژه ها را هر چقدر سریع تر به اتمام برسانیم، مردم زودتر می توانند از مواهب آن استفاده کنند.

گزارش خزانه داری نشان می دهد بخشی از اعتبارات عمرانی به حساب سازمان ها و دستگاه های دولتی واریز شده اما آنها هنوز از این اعتبار استفاده نکرده اند. براساس آخرین گزارش ها حدود 40 هزار میلیارد تومان از اعتبارات پرداخت شده در سال گذشته، هنوز در حساب باقی مانده است. آیا در حوزه وزارت راه و شرکت ساخت و توسعه حمل و نقل کشور هم رسوب منابع عمرانی داریم؟

در حوزه شرکت ساخت، اصلا اینگونه نیست. در بخش ریلی حدود 4 هزار میلیارد تومان به بخش های مختلف پیمانکاری بدهی داریم.

* تامین مالی ساخت 2500 کیلومتر خط آهن به روش تهاتر نفت

 یکی از روش هایی که برای تامین مالی پروژه های ریالی اعلام شده بود و سال گذشته هم رهبر انقلاب با این روش تامین مالی موافقت کردند. بنابراین مقرر شد برای تامین مالی طرح های ریلی از روش تهاتر نفت استفاده شود. آیا تاکنون از این روش پروژه ها تامین مالی شده است؟

 باتوجه به مجوزهای اخذ شده، برای 4 پروژه ریلی به طور 2500 کیلومتر به روش تهاتر نفت تامین مالی می شود. این پروژه ها کریدورهای اصلی ریلی کشور در حوزه ترانزیت و حمل و نقل داخلی تکمیل خواهد کرد. در این مدت اقدامات مربوط به مجوزهای قرارداد، برگزاری منافصات، انتخاب پیمانکار و طراحی پروژه ها انجام شد. درواقع بستر را آماده کرده ایم تا بتوانیم از این ظرفیت تامین مالی استفاده کنیم. مذاکراتی هم با وزارت نفت و مراجع دیگر هم صورت گرفته است. اقدامات خوبی شده است اما هنوز دریافتی ریالی نداشته ایم ولی امیدواریم تا چند ماه آینده به نتایج خوبی برسیم و این حجم وسیعی کاری که تعریف کرده ایم را بتوانیم به نتیجه برسانیم.

یعنی کل تشریفات اداری و قانونی انجام شده و صرفا مرحله تامین اعتبار باقی مانده است.

 بله. تشریفات کار چه به لحاظ اداری و چه به لحاظ قراردادی انجام شده است. برای انجام یک پروژه مقدمات کار لازم است از طراحی پروژه تا انتخاب پیمانکار، انتخاب مشاور برای پروژه. این کارها انجام شده و بستر انجام کار برای این 2500 کیلومتر وجود دارد و این امکان هست که بتوانیم در همه این بخش ها به صورت یکجا فعالانه عمل کنیم. انشاالله اگر ریال این روش تامین مالی هم وصول شود، عملیات اجرایی این طرح ها هم اجرایی خواهد شد.

پیمانکاران همه این 2500 کیلومتر مشخص شده است؟

 بله. از همه ظرفیت های اجرایی کشور برای این پروژه ها بهره مند می شویم. بخشی از خطوط را قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا و بخشی دیگر را هم پیمانکاران بخش خصوصی می سازند.

 به صورت مشخص چه پروژه هایی در قالب روش تهاتر تامین مالی خواهند شد؟

 4 طرح برای تکمیل 4 کریدور ریلی از این روش تامین می شود. پروژه اول راه آهن چابهار- زاهدان- مشهد یا همان کریدور ریلی شرق کشور است. پروژه دوم، رشت آستار به طول 162 کیلومتر است که این پروژه حلقه مفقوده کریدور شمال - جنوب محسوب می شود.

پروژه سوم، راه آهن درود- خرم آباد- اندیمشک است که باتوجه به عمر بیش از 90 ساله این راه آهن و ظرفیت بالای بنادر جنوب غرب کشور، این پروژه غیر از اینکه می تواند نقش پدافند غیرعامل داشته باشد، ظرفیت جابه جایی بار از مسیر ریلی را به میزان قابل توجهی افزایش خواهد داد.

طرح بعدی هم راه آهن شیراز به بوشهر است که در تداوم راه آهن اصفهان به شیراز ساخته خواهد شد. این مسیر هم کریدور شمال - جنوب کشور در مرکز کشور را تکمیل می کند و بندر بوشهر باتوجه به موقعیت و ظرفیت های باری ای که دارد را تقویت می کند. این 4 پروژه با روش تهاتر نفت تامین مالی خواهد شد.

*هدف گذاری برنامه هفتم برای ساخت 3200 کیلومتر خط آهن قابل تحقق است

برنامه هفتم توسعه برای ساخت خطوط ریلی 3200 کیلومتر در طول 5 سال است که میانگین آن برای هر سال به طور متوسط 640 کیلومتر می شود. فارغ از اینکه منابع مورد نیاز برای احداث این میزان خطوط ریلی تامین می شود یا خیر، به نظر می رسد باتوجه به نیاز و ظرفیت کشور برای ساخت خطوط ریلی، هدف گذاری انجام شده کمتر از توان ساخت خطوط ریلی است چرا که تاکیدات مسئولان حوزه حمل و نقل نشان می دهد کشور توان ساخت سالانه هزار کیلومتر خط جدید ریلی را داراست. 

به نظر من این عدد و رقمی که برای توسعه خطوط ریلی در برنامه هفتم مطرح شده است، باتوجه به آنچه که در همه سال های گذشته صورت گرفته و ما به طور متوسط حدود 200 کیلومتر راه آهن ساخته ایم، رقم مناسبی است. البته علت اینکه در گذشته سالانه 200 کیلومتر راه آهن ساخته شده، کمبود اعتبارات بوده است. اما هدف گذاری برنامه به نظر می رسد کاملا واقع بینانه است و اگر اعتبارات تامین شود، باتوجه به ظرفیت کشور، به راحتی قابل تحقق خواهد بود. به عنوان یک کارشناس این عدد را معقول و منطقی تلقی می کنم.

 یکی از مسائلی که در زمینه حمل و نقل ریلی وجود دارد و به نظر می رسد یکی از پاشنه آشیل های تامین مالی حمل و نقل ریلی است، به صرفه نبودن سرمایه گذاری در این بخش است. به نظر شما چه اقداماتی باید انجام شود که بهره وری در این حوزه به نوعی افزایش یابد که سرمایه گذار، تمایل به سرمایه گذاری داشته باشد.

 ما تغییرات زیادی را لازم داریم در حوزه قوانین، دستورالعمل ها و بسته های تشویقی برای سرمایه گذاران نیاز داریم. اینها یک بسته خیلی بزرگی را می طلبد که بتواند شرایط را به گونه ای فراهم کند تا عرصه توسعه ریلی را که جذابیت آن برای حوزه سرمایه گذاری کمتر است را بهبود ببخشیم و زمینه مساعدتری برای ورود سرمایه گذار را فراهم کنم.

* مشارکت صنایع سیمان در ساخت خطوط ریلی فرعی

به نظر می رسد یکی از روش های تامین مالی و جذب سرمایه گذاری، استفاده از ظرفیت و توان شرکت های بزرگ تولیدی باشد. در یک سال اخیر وزارت نیرو با طراحی روش هایی سرمایه گذاری برای ساخت نیروگاه های تجدیدپذیر و فسیلی را برای صنایع جذاب کرد. آیا چنین تعاملی و روش تامین مالی در حوزه ریلی هم امکان پذیر است.

 بله. می شود اما همانطور که عرض کردم، چون موضوعیت بهره برداری از شبکه ریلی کشور باید ضوابط و قوانینی تغییر چون کند و کسی که سرمایه گذاری می کند اطمینان خاطر پیدا کند. صنایعی که اشاره کردید، کاملا بازدهی دارند. فرد سرمایه گذاری می کند و محصول ارائه می دهد و به ازای آن پول دریافت می کند. سرمایه گذار به صورت بی او تی سرمایه گذاری می کند و ما هم در توسعه آزادراه های کشور از این روش تامین مالی مشارکتی استفاده می کنیم اما در عرصه ریلی چون به دلایل متعددی جذابیت کمتر است، تمایل به سرمایه گذاری کمتر شده است اما برای پروژه های کوچکتر امکان پذیر است. 

به عنوان مثال هر سرمایه گذاری نمی تواند برای یک پروژه 500 کیلومتری، تامین مالی انجام دهد اما برای استفاده از ظرفیت صنایع، می توان پروژه های کوچکتر را پیشنهاد کرد. این پروژه ها شامل پروژه های ساخت خطوط ریلی فرعی می شود که می تواند خطوط ریلی را به خطوط اصلی متصل کند. برای تامین مالی این پروژه ها با شرکت های هلدینگ سیمان مذاکراتی کرده ایم تا با استفاده از قوانین ماده 8 قانون بهینه سازی مصرف سوخت خطوط ریلی فرعی را توسعه دهیم. شرکت های سیمانی می توانند با مشارکت در ساخت خطوط ریلی فرعی برای انتقال بار از شبکه اصلی استفاده کنند. مطمئن هستم انشاالله اجرای این پروژه ها به نتیجه خواهد رسید.

* پیشرفت 67 درصدی پروژه زاهدان - چابهار

یکی از پروژه هایی بسیار مهم کشور که احتمالا تا پایان سال آینده به بهره برداری خواهد رسید، پروژه ریلی زاهدان - چابهار است. البته از مسیر زاهدان تا خاش به بهره برداری رسیده و باقی مسیر باقی مانده است. وضعیت این پروژه چگونه است و در صورت تامین اعتبار، چه زمانی به بهره برداری خواهد رسید.

 این پروژه 628 کیلومتر طول دارد و یکی از طرح های بسیار مهم و حائز اهمیت کشور هم از لحاظ داخلی و هم از لحاظ خارجی است و حتی رهبر معظم انقلاب اخیرا در دیدار با مردم استان های خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان داشتند به این راه آهن اشاره کردند. همگان بر اهمیت این پروژه اذعان دارند. از این 628 کیلومتر که محدود زاهدان تا خاش به طول 154 کیلومتر در سال گذشت به بهره برداری رسیده است. کل این طرح 67 کیلومتر پیشرفت فیزیکی داشته است.

در حال حاضر مقداری با مشکل مالی برای این پروژه مواجه شده ایم البته قول های مساعدی داده شده و ان شاالله به زودی این مشکل رفع خواهد شد. اگر اعتبارات تامین شود، حدود 2 سال کار برای اتمام باقی مانده این مسیر ساخته شود و از همه طول این خط استفاده کنیم. بندر چابهار باتوجه به ظرفیت 9 میلیون تنی که دارد، با انصال به شبکه ریلی می تواند هم افزایی مناسبی ایجاد کند. با استفاده از این ظرفیت می توانیم در عرصه حمل و نقل بار به ویژه باری که از کشورهای CIS و هند می آید، استفاده کنیم. علاوه بر این، این پروژه ریلی نقش خوبی در توسعه محور شرق کشور ایفا خواهد کرد.

براساس نیازسنجی ای که در سال 1383 شده بود، اعلام شد طول خطوط ریلی کشور تا 20 سال آینده یعنی سال 1404 باید به 25 هزار کیلومتر برسد و درواقع طول خطوط ریلی کشور در سال 1404 در سطح 25 هزار کیلومتر باید به پایان می رسید. باتوجه به تحولات سال های اخیر، آیا نیازسنجی خطوط ریلی کشور، همان هدف گذاری شده در ابتدای برنامه چهارم توسعه است؟

آن عدد درست است. تاکنون حدود 15 هزار کیلومتر خطوط ریلی ساخته شده است و 10 هزار کیلومتر دیگر باقی ماده است. اگر ردیف های قانون بودجه را نگاه کنید، حدود 10 هزار کیلومتر برای توسعه خطوط ریلی ردیف وجود دارد. تنها نکته ای که وجود دارد این است که برای رسیدن به این هدف، شاید در زمان بندی و نیازمندی مالی که وجود دارد، شرایط مان یک مقدار متفاوت است اما همان نیاز 25 هزار کیلومتر خطوط ریلی همچنان به قوت خود باقی است و تغییری در این هدف گذاری رخ نداده است.