◄ محله‌گرایی و حرکت پیاده در شهر
در روستاها کسی برای اینکه از خانه‌ای به خانه دیگر برود یا اینکه بچه‌ها بخواهند به مدرسه بروند، پیاده می‌روند و قطعاً از خودرو یا موتورسیکلت و حتی دوچرخه استفاده نمی‌کنند.
بهروز جانی‌پور* در روستاها کسی برای اینکه از خانه‌ای به خانه دیگر برود یا اینکه بچه‌ها بخواهند به مدرسه بروند، پیاده می‌روند و قطعاً از خودرو یا موتورسیکلت و حتی دوچرخه استفاده نمی‌کنند. با توجه به اینکه جمعیت در روستاها کم و خانه‌ها و ساختمان‌ها به هم نزدیک است، پس مسافت‌ها هم اندک بوده و دسترسی‌ها بسیار آسان است.
اما این موضوع در شهرها، به‌ویژه هر چه پرجمعیت‌تر و بزرگ‌تر باشند، متفاوت است و مردم برای اینکه به مسافت‌های دور بروند، مجبور هستند که از وسایل نقلیه موتوری استفاده کنند.
اما نکته مهم همین است که چرا باید شهروندان مجبور باشند تا در شهرهایشان به مسافت‌های دور بروند و چرا نمی‌توانند نیازهایشان را به مکان‌هایی مانند محل کار، محل درس خواندن، محل تفریح، محل خرید، محل ورزش، مکان‌هایی برای نیازهای فرهنگی و مذهبی و کلاً برای تمامی دلایلی که از خانه بیرون می‌آیند، از همان نزدیکی خانه‌هایشان برآورده سازند؟
مگر در برنامه‌ریزی‌ها و طراحی‌های شهری به این موضوع مهم توجه نشده و توزیع و پراکنش کاربری‌های شهری بر اساس محله‌گرایی و دسترسی آسان اهالی محله‌ها به تمامی کاربری‌های موردنیاز جانمایی نمی‌شود؟
تمامی معماران و شهرسازان در درس‌های دانشگاهی خود بارها خوانده‌اند که طبق استانداردهای طراحی، اهالی هر شهری باید بتوانند با طی کردن مسافت‌هایی در حدود پنج تا پانزده دقیقه پیاده‌روی از خانه‌های خود به کاربری موردنظر برسند.
با بررسی طرح‌های توسعه شهری مانند طرح‌های هادی و طرح‌های جامعِ بسیاری از شهرهای کشور می‌توان این موضوع را دید که توسط برنامه‌ریزان و طراحان شهری رعایت شده است. اما چرا بااین‌وجود، رفت‌وآمدهای سواره در بیشتر شهرهای کشور بسیار بیشتر از حد استاندارد بوده و مصرف ۱۲ میلیون لیتر بنزین در روز در شهر تهران که در رسانه‌ها گفته شد، گویای این واقعیت است که تردد سواره بسیار بیشتر از آن است که باید باشد!
نزدیک‌ترین پاسخی که می‌توان به پرسش‌های بالا داد این است که در وضع موجود شهرها و به‌ویژه تهران، توزیع و پراکنش کاربری‌ها به شکل مناسبی صورت نگرفته و بلکه در بسیاری از جاها نیز متضاد استانداردهای زندگی شهری است.
در حال حاضر اغلب شهروندان تهرانی شاغل، محل کارهایشان با محل زندگی‌شان فاصله‌های بسیاری دارد و بسیار اتفاق می‌افتد که کسانی خانه‌هایشان در غرب تهران ولی محل کارشان در شرق است و بالعکس. یعنی روزانه هزاران نفر از شرق تهران با طی کردن مسافتی بیش از ۲۰ کیلومتر راهی غرب آن می‌شوند تا به محل کارشان برسند و هزاران نفر دیگر نیز از غرب تهران راهی محله‌های شرقی شهر می‌شوند تا به سر کار خود بروند!
همین اتفاق برای ساکنان شمالی و جنوبی شهر نیز می‌افتد. بدتر از آن نیز این است که روزانه حدود ۲ میلیون نفر نیز از کرج راهی تهران می‌شوند تا به محل کار خود برسند و جمعیت زیادی نیز مسیر برعکس آنان را طی کرده و برای رفتن به سر کار خود از تهران راهی کرج می‌شوند.
امروزه تعداد دانش‌آموزانی که پیاده از خانه‌های خود راه افتاده تا به مدرسه‌های خود بروند آن‌قدر کم است که می‌توان گفت نزدیک به صفر است، اما میلیون‌ها دانش‌آموز مقاطع مختلف تحصیلی برای رسیدن به مدارس غیرانتفاعی که هرچه هم از خانه‌هایشان دورتر باشد از هم سبقت می‌گیرند، هرروز صبح با خودروهای شخصی والدینشان یا سرویس‌های مدارس از این سر شهر به آن سر شهر راه می‌افتند و ظهرها نیز به همین ترتیب به خانه‌های خود برمی‌گردند.
شهروندان تهرانی برای خرید یا گردش از اقصی نقاط شهر به‌صورت سواره راه می‌افتند تا خود را به مجتمع‌های تجاری پالادیوم، کوروش، هایپراستار، هایپرمی و بوستان‌های ملت، لاله، آب‌وآتش، گفتگو و مانند اینها برسانند و چه راه‌بندان‌های شدیدی به همین دلیل در اطراف آن کاربری‌ها ایجاد می‌شود.
درحالی‌که سینماهای محلی همیشه خالی هستند، صف‌های طویلی در شب‌ها و آخر هفته‌ها جلوی پردیس سینمایی ملت و سینما آزادی تشکیل می‌شود که همه نیز به‌صورت سواره خود را به آنجا رسانیده‌اند.
مدیران شهری باید برای کاهش حرکت سواره در شهر چاره‌ای بیندیشند و یکی از بهترین راهکارهای تشویق مردم به پیاده‌روی و محله‌گرایی است. باید محله‌های شهری به‌طور متناسبی دارای انواع کاربری‌های شهری موردنیاز شهروندان باشد تا مردم به‌جز موارد ضروری، نیازی به استفاده از خودرو و موتورسیکلت نداشته باشند. این کار سختی نیست فقط مدیریت و برنامه‌ریزی می‌خواهد و البته نیت انجام کار!
پیاده‌روی در شهر حق شهروندان است و وظیفه مدیران شهرها نیز این است که تا جایی که می‌توانند طوری برنامه‌ریزی کند که مردم بتوانند با حرکت پیاده در محله‌ها به کار و زندگی خود برسند. با چنین روشی ترافیک شهری بسیار کاهش می‌یابد و مصرف بنزین نیز به حداقل خواهد رسید و البته از همه مهم‌تر اینکه شهروندان وقت مفید بیشتری نیز به‌دست خواهند آورد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران*
لینک خبر
