شهرهای موفق دنیا در حوزه حمل‌ونقل درون‌شهری

این شهرها عبارت‌اند از: هنگ‌کنگ، سائوپائولو، مکزیکوسیتی، بوگوتا، لندن، سنگاپور، کپنهاک، برلین، نیویورک، پاریس، تایپه، توکیو، مسکو، سئول، برزیل و واشنگتن. 

بررسی وضعیت حمل‌ونقل این شهرها نشان داد سه ویژگی اصلی در سیستم‌های حمل‌ونقل این شهرها وجود دارد: ١- ارائه خدمات ویژه به مسافران، ٢- طرح‌های تشویقی برای ایجاد حمل‌ونقل پاک، ٣- توجه به زیرساخت‌ها.

در این شهرها برای ارائه خدمات ویژه به مسافران عمدتا در قالب مقررات جذبی به تشویق مردم به استفاده از وسایل نقلیه عمومی می‌پردازد؛ ازجمله فعالیت‌های آنها در این زمینه عبارت است از: دسترسی به تلفن همراه در تونل و ایستگاه‌ها، آگهی‌های چندزبانه در قطار، دسترسی همیشگی به قطار (٢٤ساعت روز در کل سال)، صدور کارت‌های چندمنظوره (سوارشدن به قطار، خرید، پرداخت هزینه‌های پارک و مترو و...)، نزدیک‌بودن ایستگاه‌های قطار به یکدیگر، پذیرایی با قهوه و اغذیه رایگان برای استفاده‌کنندگان حمل‌ونقل همگانی، وجود جاذبه‌های توریستی، معماری و هنری در ایستگاه‌های مترو، سیستم گرمایشی در صندلی‌های قطار، ارائه سیستم اینترنت در مترو، وجود روبات برای کمک به مسافران برای پیداکردن اطلاعات خود، تشویق به استفاده از اینترنت و تلفن گویا برای انتخاب رشته دانشجویان و سایر فعالیت‌های روزانه به جای سفر درون‌شهری، راهنمایی مسافران به شیوه دیجیتالی، قیمت پایین استفاده از خدمات و امکانات، پرداخت حق بیمه حوادث از استفاده‌کنندگان حمل‌ونقل، زمان انتظار دو تا پنج دقیقه برای قطار، وجود مراکز خرید در مترو و... .

علاوه بر مقررات جذبی برای تشویق مردم به استفاده از وسایل نقلیه عمومی، با ایجاد مقررات دفعی نیز محدودیت‌هایی برای استفاده از سواری شخصی به وجود می‌آورند؛ ازجمله فعالیت‌های آنها دراین‌باره  کاهش فضای اختصاصی به پارکینگ برای کاهش تقاضای سفر، اخذ عوارض جاده‌ای از رانندگان در راه‌های پرتراکم و مرکزی شهر، اخذ مالیات از سوخت و دریافت عوارض پارکینگ است.

علاوه بر آن، از دیگر خدمات ویژه‌ای که در سیستم حمل‌ونقل این شهرها وجود دارد، اهمیت‌دادن به افراد ناتوان و معلول و ارائه تسهیلات خاص برای آنهاست. از فعالیت‌های آنها دراین‌زمینه استخدام مسئول سلامت فردی برای ارائه خدمات رایگان به شهروندان معلول در مترو و اتوبوس، صدور متروکارت مخصوص (تخفیف مبلغ کرایه، عبور رایگان از اتوگیت و...) برای افراد دارای ضعف حرکتی، کاهش کرایه برای استفاده از مترو و اتوبوس برای افراد ٦٥ سال به بالا و ناتوانان و... .

طرح‌های تشویقی برای ایجاد حمل‌ونقل پاک از دیگر سیاست‌هایی است که در این شهرهای موفق اعمال می‌شود. دراین‌باره  فعالیت‌هایی همچون کرایه دوچرخه در یک محل و تحویل در محل دیگر، درنظرگرفتن مکانی برای استحمام و تعویض لباس برای افرادی که از دوچرخه استفاده می‌کنند و... انجام می‌شود تا مردم به استفاده از دوچرخه برای تردد درون‌شهری ترغیب شوند. در این سیستم‌های موفق توجه ویژه‌ای به زیرساخت‌های حمل‌ونقل وجود دارد.

نظیر سیستم جاده‌ای سه‌گانه (خط عبوری ویژه برای تردد اتوبوس‌های سریع)، تخصیص فضای پارک اختصاصی به ماشین‌هایی که هم‌پیمایی می‌کنند، تجمع ایستگاهی یا توسعه با محدودیت حمل‌ونقل (هم‌جواری مجموعه‌های تجاری، اداری، فرهنگی، تفریحی و مسکونی) و... . این بررسی نشان داد به طورکلی سیاست موجود در سیستم حمل‌ونقل این شهرها، بهبود وضعیت حمل‌ونقل درون‌شهری است.

این سیاست بر سه پایه اصلی استوار است.

١- اجرای دقیق و شفاف مقررات در سطح شهر،

٢- ارتقای کمی و کیفی سیستم حمل‌ونقل درون‌شهری ٣-فرهنگ‌سازی برای حمل‌ونقل پاک.

برای اجرای دقیق مقررات در سطح شهر ازجمله مقرراتی که اعمال می‌شود، قانونمندکردن نرخ کرایه‌ها، معاف‌بودن وسایل نقلیه عمومی از پرداخت عوارض و محدودیت تردد وسایل نقلیه شخصی و کاهش اتومبیل‌های تک‌سرنشین است.

فعالیت‌هایی که در زمینه ایجاد محدودیت تردد و سایل نقلیه شخصی و تک‌سرنشین انجام می‌شود، عبارت‌اند از پرداخت هزینه ازدحام متناسب با تراکم ترافیک در طول روز، تردد وسایل نقلیه بر اساس شماره پلاک در ساعات اوج ترافیک،  استفاده‌نکردن از اتومبیل در یک روز از هفته، پرداخت عوارض راه به محض ورود به محدوده با کنترل دوربین، اجرای روز بدون رانندگی، افزایش قیمت پارکینگ در مرکز شهر و نواحی پرتراکم، اجرای طرح پارکینگ سبز با برداشتن دیوار منازل و مدیریت در محلات و...

ارتقای کمی و کیفی سیستم حمل‌ونقل از دیگر سیاست‌های دارای اولویت در این شهرهاست. برای فرهنگ‌سازی در زمینه حمل‌ونقل پاک نیز ازجمله اقدامات انجام‌گرفته ترویج هم‌پیمایی، طرح‌های مشوق پیاده‌روی، ترویج استفاده از دوچرخه، طرح‌های یکپارچه کاربری زمین و حمل‌ونقل است.

 *عضو هیئت علمی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی