◄ ذوق سرما یا معضل آلودگی هوا؟
آلودگی هوا پنجمین عامل خطر مرگ‌ومیر زودرس در جهان است و با کاهش دمای هوا، معضل آلودگی هوای کلان‌شهرها بازهم پدید خواهد آمد. این در شرایطی است که هنوز هم چاره‌ی چندانی برای این مسئله مهم در کلان‌شهرها اندیشیده نشده است.
آلودگی هوا پنجمین عامل خطر مرگ‌ومیر زودرس در جهان است و با کاهش دمای هوا، معضل آلودگی هوای کلان‌شهرها بازهم پدید خواهد آمد. این در شرایطی است که هنوز هم چاره‌ی چندانی برای این مسئله مهم در کلان‌شهرها اندیشیده نشده است. درجه به درجه که از دمای هوا کاسته می‌شود بر آلودگی هوا افزوده می‌شود. این در حالی است که نگرانی مردم از ابتلا به بیماری‌های قلبی، مغزی و سرطان ریه نیز در حال افزایش است. اما مسئله فقط سردی هوا نیست، انبوه‌سازی ساختمان در شهرها، افزایش خودروها و دیگر مسائل شهری بر این امر اثرگذار است.
تأثیر انبوه‌سازی بر آلودگی هوا
طبق آمارهای وزارت مسکن میانگین پروانه‌های ساختمانی صادرشده در 15 سال گذشته فقط در شهر تهران بیش از 100 هزار واحد در سال بوده است. در برخی سال‌ها آمار صدور پروانه‌ها به 200 هزار واحد هم رسیده که در یک شهر هشت‌میلیون‌نفری با حدود سه میلیون خانوار رقم بسیار بزرگ و قابل‌توجهی است. تهران به کارگاه ساختمان‌سازی تبدیل‌شده است که تنگ‌ترین کوچه‌های آن‌هم در این ده‌پانزده سال اخیر آپارتمان‌های چندطبقه دارند.
در ظاهر فقط مسئله خانه‌هایی است که به شهر اضافه می‌شوند اما در اصل ساخت هریک از این آپارتمان تأثیر زیادی در آلودگی هوا و محیط‌زیست دارد. به‌محض اینکه ساعت از 10 شب گذشت خیل عظیم کامیون‌هایی که برای ساختمان‌سازی فعالیت می‌کنند شهر را قرق می‌کنند. طبق برآوردهای شهرداری تهران چیزی حدود یک‌چهارم ذرات معلق و دو درصد سایر آلاینده‌ها در تهران توسط همین کامیون‌ها تولید می‌شود. فرسودگی کامیون‌ها هم مزید بر علت است اما با فرض فرسوده نبودن، بازهم سهم قابل‌توجهی از آلودگی‌ها، به این کامیون‌ها اختصاص می‌یابد.
نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی
از طرفی مسئله دیگر نوسازی و توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی است. به گفته نایب‌رئیس گروه عمران مجلس شورای اسلامی 43 درصد عامل آلودگی هوای شهرها خودروهای شخصی و 40 درصد دیگر آلودگی شهرها، اتوبوس‌های فرسوده هستند که هردوی این‌ها با توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل شهری می‌تواند بهبود یابد چراکه توسعه و بهبود کیفیت حمل‌ونقل عمومی مساوی است با استفاده کمتر از خودروی شخصی در داخل شهرها.
طبق آخرین صحبت‌های مسئولان نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهری کلید خورده است و گام‌های نخست خود را می‌گذراند. اما در این میان تصور کنید اگر خودروهای برقی، اتوبوس‌ها در شهر افزایش و رواج یافته، خطوط و ایستگاه‌های مترو در سراسر کلان‌شهر تهران گسترش می‌یافتند و اصلاً خطوط تراموای برقی شهری هم به راه می‌افتاد چه میزان از آلودگی هوا کاسته می‌شد؟ این شاید در تصورات تهرانی‌ها اتفاق محالی به نظر برسد اما اصل مطلب اینجاست که چنین مسائلی بدیهی‌ترین مسائل برنامه‌ریزی شهری به شمار می‌روند.
علاوه بر ماده هفت قانون هوای پاک، ماده 9 این قانون نیز دامنه سازمان‌های مسئول در بهبود وضعیت سیستم حمل‌ونقل شهری را گسترش می‌دهد و وزارت کشور و وزارت خانه‌های صنعت، معدن و تجارت و وزارت امور اقتصادی و دارایی و به‌خصوص گمرک جمهوری اسلامی را به زمینه‌سازی برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهری، با اولویت شهرهای بالای 200 هزار نفر جمعیت در مدت 5 سال موظف می‌کند.
درعین‌حال که کاهش آلودگی هوا در وهله نخست نیازمند زیرساخت‌های مناسب شهری است به مسئولیت‌های فردی شهروندان نیز بستگی دارد. استفاده درست و هدر ندادن انرژی‌ها، رعایت دمای 21 درجه، خاموشی وسایل برقی در شب، نوسازی، استفاده از حمل‌ونقل عمومی و دوچرخه از عمده اقدامات مهم شهروندان در راستای کاستن از آلودگی هواست.
در آخر باید به این نکته توجه داشت که 9/82 درصد از آلودگی هوای شهر تهران از آلاینده‌های متحرک از قبیل سواری با سهم 8/37 درصد، موتورسیکلت با سهم 3/21 درصد، وانت با سهم 5/9 درصد، تاکسی با سهم 4/9 درصد، کامیون با سهم 1/3 درصد و اتوبوس و مینی‌بوس هریک با سهم کمتر از یک درصد به وجود می‌آید و مجموع باقی1/17 درصد منابع آلاینده این کلان‌شهر، تحت تأثیر منابع غیر متحرکی همچون پالایشگاه‌هاست.
با این تفاسیر باید به مسئولان تذکر داد که قبل از پیش آمد آلودگی هوای پایتخت فکری به حال این مسئله کنند نه اینکه با تعطیلی مدارس و طرح‌های زوج و فرد از درب منازل به دنبال برطرف کردن این معضلات همیشگی باشند.
