عوارض شناور بر تردد خودرو

درآمدهای پایدار در مجموعه های مدیریت شهری در کشورهای پیشرفته معادل 5/ 0 درصد از تولید ناخالص داخلی در این کشورها را شامل می شود که در واقع حجم بسیار بالایی از درآمدهای مالیاتی برای شهر محسوب می شود. این مالیات ها دربردارنده انواع مالیات های وضع شده بر خودروها شامل مالیات بر سوخت، ارزش افزوده، تردد در محدوده های خاص، عوارض سالانه خودرو ها، شماره گذاری و برخی دیگر از انواع مالیات ها می شود. اصل این موضوع که استفاده از خودروهای شخصی و افزایش تردد آنها به خصوص در سطح معابر کلان شهرها از نظر اقتصادی و زیست محیطی پیامدهای منفی زیان باری را برای شهرها به همراه خواهد داشت، مورد پذیرش همگان است.

این در حالی است که براساس منطق فردی، استفاده از خودروی شهری منجر به افزایش سطح رفاه برای افراد می شود. با این وجود هم اکنون افزایش تردد خودروها در سطح شهرها موجب شده سواری های شخصی در حال حاضر به عاملی زیان بار برای شهر تبدیل شوند. همواره دولت ها در تمام دنیا از ابتدا تاکنون تلاش کرده اند با راهکارهایی مصرف کالاهای زیان بار در تمام زمینه ها را به حداقل برسانند که یکی از این راهکارها تحت کنترل درآوردن مصرف این کالاها از طریق دریافت مالیات و عوارض است. 

به همین علت است که می بینیم برای مثال در کشورهای پیشرفته، مالیات ها و عوارض سنگینی بر استفاده از خودروها و همچنین سوخت مصرفی آنها وضع می شود، به طوری که هر چند هزینه خرید خودرو ممکن است در مقایسه با کشور ما و سایر جوامع مشابه ایران بسیار پایین تر باشد، اما هزینه نگهداری و استفاده از خودروی شخصی و سوخت گیری به قدری بالا است که افراد ترجیح می دهند به جای استفاده از خودروی شخصی از حمل و نقل عمومی استفاده کنند.

به این ترتیب اولا در این کشورها مالیات های سنگینی بر مصرف سوخت تعیین می شود و همچنین مالیات های سالانه استفاده از خودرو هم به حدی است که علاوه برتحقق اهداف زیست محیطی به خصوص در کلان شهرها منبع درآمد پایدار و مناسبی برای دولت های ملی و محلی به خصوص شهرداری ها محسوب می شود.

به همین خاطر است که می بینیم در حال حاضر به رغم آنکه نفت در حداقل سطح قیمتی خود قرار گرفته، اما باز هم هزینه تامین سوخت به دلیل مالیات سنگینی که دولت ها برای آن تعیین کرده اند، بسیار زیاد است.

این در حالی است که در کنار عوارض سوخت و مالیات سالانه استفاده از خودرو، هزینه های متغیر استفاده از وسایل حمل و نقل شخصی در سطح شهر هم یکی دیگر از منابع تامین درآمد برای مجموعه های شهری است. بالا بودن هزینه های پارکینگ در بخش های آلوده و پر تردد شهر، وضع برخی تعرفه های مالیاتی و عوارض استفاده و تردد در پل ها، تونل ها و بزرگراه ها و سایر متغیرهای این چنینی از دیگر مصادیق کسب درآمد پایدار برای مجموعه های شهری توام با توجه به اهداف زیست محیطی و اقتصادی شهر است. این در حالی است که حتی در برخی کشورها میزان مصرف سوخت، سن اتومبیل و سایر پارامترهایی از این قبیل هم در تعیین نرخ عوارض و مالیات سوخت و تردد خودروها موثر است.

به این ترتیب خودروهای با مصرف سوخت بیشتر، آلایندگی بیشتر و فرسوده تر باید عوارض و مالیات بیشتری در مقایسه با سایرین پرداخت کنند. بنابراین هزینه استفاده از خودروهای پرمصرف و فرسوده که هم اکنون یکی از مهم ترین منابع آلاینده شهری محسوب می شوند به قدری زیاد است که برای مالکان آنها به صرفه نخواهد بود که از این خودروها برای تردد در سطح شهر استفاده کنند.

این در حالی است که تعیین عوارض و مالیات خودرو در کشور ما کاملا برعکس است و خودروهای جدید که کمترین اثر آلایندگی را دارند، در مقایسه با خودروهای فرسوده به دلیل آنکه گران تر هستند، باید مالیات بیشتری پرداخت کنند. در واقع برخلاف سایر کشورها که سن خودرو اثر تصاعدی بر میزان مالیات و عوارض آن دارد، در کشور ما عوارض خودرو براساس قیمت خودرو و مدل آن تعیین می شود که هر چه این قیمت بالاتر و سن کمتر باشد عوارض نیز بیشتر خواهد بود.

به این ترتیب تعیین نرخ مالیات بر تردد خودروها در این کشورها عموما تابعی از میزان آلایندگی خودرو است و با ابزارهای مالیاتی، دولت ها تمهیداتی در نظر می گیرند که عملا این خودروها امکان تردد در سطح شهر را نداشته باشند. حتی در برخی کشورها وزن خودرو هم برای تعیین مالیات سالانه به عنوان فاکتور تاثیرگذار مطرح است.

در واقع علاوه بر اینکه وضع این مالیات ها و عوارض برای دولت های ملی و محلی در بردارنده اثر جانبی کسب درآمد پایدار برای شهرهاست، اما مهم ترین هدفی که در پی این موضوع دنبال می شود، تخصیصی بودن مالیات ها برای کاهش اثرات زیان بار خودرو بر محیط زیست شهرها است. در کشور ما هم به خصوص در کلان شهرهایی مانند تهران لازم است اصلاحات قانونی و اجرایی لازم برای وضع مالیات سوخت، عوارض سالانه خودرو و سایر تعرفه های مالیاتی مربوط به عوارض تردد خودروها در محدوده های خاص شهری صورت بگیرد.

این در حالی است که به عنوان مثال هم اکنون فروش تعرفه های یک ساله برای ورود به محدوده های طرح ترافیک الگوی اشتباهی است که باید حتما اصلاح شود. شکل درست این طرح در برخی کشورها به صورت فروش مجوز ورود به محدوده های طرح ترافیک بر مبنای میزان ورود به این محدوده ها از نظر بازه زمانی و نرخ استفاده کاملا متغیر است. دولت و شهرداری ها باید جسارت ورود به موضوع درآمدهای پایدار را از طریق مالیات بر سوخت و عوارض تردد خودروها داشته باشند، اما متاسفانه می بینیم که شهرداری ها به دلیل درآمدهای سهل الوصول ساخت و ساز چندان تمایلی به ورود به این مقوله ها ندارند.