سد گتوند به موزه عبرت محیط زیست مبدل شد

سد گتوند در استان خوزستان که خشت اول آن کج نهاده شد، یک فاجعه زیست محیطی برای جنوب ایران را رقم زد . سدی که تنها دستاوردش امروز شورکردن آب کارون است، باید به موزه عبرت محیط زیست تبدیل کرد.

به گزارش ایسکا نیوز،  سد گتوند در استان خوزستان که خشت اول آن کج نهاده شد، یک فاجعه زیست محیطی برای جنوب ایران رقم زد. سدی که تنها دستاوردش امروز شورکردن آب کارون است، باید به موزه عبرت محیط زیست تبدیل کرد.

از همان ابتدای ساخت سد گتوند بسیاری از اساتید حوزه آب و زمین شناسی به ویژه اساتید دانشگاه اهواز، خواستار توقف روند اجرا و ساخت این سد شدند. آنها علت مخالفت خود را وجود تپه نمکی بنام گچساران اعلام کردند که در امتداد مخزن این سد وجود داشت. اصرار برساختن سد گتوند به عنوان پرهزینه ترین سد ایران، هنگامی قابل فهم می شود که بدانیم چه نهادهایی در آن دخیل هستند.

در ابتدا مسئولان متولی ساخت سد گتوند تمامی ادعاهای مطرح شده را رد کردند و اعلام شد که سازند نمکی گچساران در محدوده این سد وجود ندارد. آنها پس از رسانه ای شدن مشکل نمک در محدوده سد، هنگامی به وجود نمک اعتراف کردند که عملا میلیاردها تومان بودجه صرف شده بود و تخریب یا عدم آبگیری سد با سوالات بیشتر همراه می شد.

مسئولان سد گتوند درصدد این برآمدند تا با ساخت دیواری حائل از خاک رس که اصطلاحا پتوی رسی نامیده می شود از برخورد آب با نمک‌های سازند گچساران جلوگیری کنند و بار دیگر بدون توجه به صحبت‌های کارشناسان که ساخت این پتوی رسی را بی فایده می دانستند، این پروژه نیز آغاز و با صرف هزینه های کلان انجام شد.

کار ساخت سد گتوند و پتوی رسی در میان تمامی اعتراضات به اتمام رسید و با حضور رئیس جمهور وقت این پروژه آبگیری شد. فاجعه زیست محیطی وارد فاز جدید شد که می تواند سرنوشت خوزستان را تغییر دهد.

تنها 10 روز از زمان آبگیری سد نگذشته بود که خبر رسید شکاف هایی در پتوی رسی ایجاد شده و نمک های سازند گچساران وارد دریاچه سد گتوند شده است و این آغازی بر مصائب استان خوزستان و رودخانه کارون بود. با نشست بیش از 5 متری پتوی رسی در صورت وارد شدن تنها بخشی از صدها میلیون تن نمک موجود در معدن به رودخانه کارون، شوری این رودخانه می تواند به چند برابر شوری آب خلیج فارس برسد.

یکی از مهم‌ترین چالش‌های ایجاد شده پیرامون این سد، بحث وجود گنبدها و رگه‌های نمکی در اطراف محل آبگیری سد است که پس از آبگیری سد به زیر آب رفته و ممکن است منجر به شوری بیش از حد آب در پایین‌دست این سد شوند.

کارشناسان محیط زیست و نظام مهندسی اعتقاد دارند که نزدیکی معدن نمک به محل سد گتوند علیا، در پروژه مطالعاتی این سد در نظر گرفته نشده‌ است. وجود این معدن که در فاصله ۵ کیلومتری سد واقع شده باعث می‌شود که به هنگام آبگیری و تشکیل دریاچه پشت سد، این معدن عظیم نمک که ذخیره نمک آن صدها میلیون تن برآورد شده‌ است؛ به کلی به زیر آب دریاچه فرو رفته و این امر شوری آب رودخانه کارون را به بالاترین حد ممکن می‌رساند. از طرف دیگر، به زیر آب رفتن مقدار زیادی از زمین‌های مرغوب و حاصلخیز دشت عقیلی و برخی از آثار باستانی و تخریب صدها اصله درخت از دیگر حاشیه‌های پیرامون آبگیری این سد هستند. با این حال، مدیر مطالعات طرح سد و نیروگاه گتوند علیا، در این مورد اعلام کردند که رگه‌های موجود نمک با محل ساخت بدنه سد، در حدود 4.5 کیلومتر فاصله داشته و به دلیل دوری زیاد این سازند از محل بدنه سد، هیچ گونه مشکلی در این زمینه وجود ندارد.

سد گتوند یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های ملی کشور است که عدم دقت در مطالعات اولیه این سد در نادیده گرفتن گنبدهای نمکی در مسیر، موجب شده علی‌رغم تمامی تلاش‌ها برای ساخت آن، امروز شاهد ایراداتی اساسی در این پروژه باشیم.

برخی از کارشناسان نیز سیاست غلط ممنوعیت کشت در این سد را عنوان می‌کنند چرا که این موضوع به عنوان کابوس برای مردم خوزستان مبدل شده است. دوستداران محیط زیست معتقدند سد گتوند نقش اصلی را در شور کردن رودخانه کارون داشته است از این رو در تلاش هستند پیامدهای منفی زیست محیطی وارد شده به رودخانه کارون ناشی از شوری آب را کاهش دهند. می‌توان گفت یک فاجعه زیست محیطی برای جنوب ایران را رقم زده است. سدی که تنها دستاوردش امروز شور کردن کارون است، باید به موزه عبرت محیط زیست تبدیل کرد.