تکلیف ناتمام میادین مشترک با عربستان
هم به لحاظ سیاسی در منطقه رقیب ماست و هم اقتصادی. وجود مشترک ایران و عربستان بسیاراست، اما آنچه این روزها اهمیت بیشتری پیدا کرده بازی عربستان در بازار نفت از یک سو و تلاش برای تسریع در برداشت از میادین مشترک با ایران از‌سوی‌دیگر است.
از بین ۱۵ مخزن و ۲۸ میدان نفتی و گازی مشترک بین ایران و کشورهای همسایه در شمال و جنوب، ایران با عربستان سعودی در طول مرز مشترک آبی در ۴ میدان نفتی اسفندیار، فروزان، میادین گازی فرزاد A) ) و فرزاد (B) و میدان گازی آرش که با کویت نیز مشترک است. چهار میدانی که هرکدام قصه‌های متفاوتی دارند. میدان نفتی اسفندیار از میدان‌های مشترک نفتی است که دارای مخزن مشترک با عربستان سعودی است. بخش عربی آن میدان لؤلؤ نامیده شده که در فاصله ۹۵ کیلومتری جنوب غربی جزیره خارک قرار دارد.
میدان اسفندیار در سال ۱۳۴۵ توسط شرکت آیپک کشف شد، ولی تاکنون عملأ هیچ بهره‌برداری از نفت آن صورت نگرفته و همواره به علت تحریم و همچنین عدم تمایل شرکت‌های تخصصی نفتی به حضور در ایران و انعقاد قرارداد با وزارت نفت همواره در نیم قرن گذشته، تولیدی نداشته است. نفت میدان اسفندیار دارای درجه سبکی API ۳۰ است.
این میدان دارای ۵۳۲ میلیون بشکه نفت خام درجا است. میدان نفتی مشترک دیگر فروزان است که این میدان هم در ناحیه جزیره خارگ، با عربستان سعودی مشترک است. این میدان در سال ۱۳۴۵ با ذخیره نفت درجای به میزان دو میلیارد و ۳۰۹ میلیون بشکه کشف شده که با میدان مرجان عربستان سعودی مشترک است. آخرین وضعیت برداشت ایران از میدان مشترک نفتی فروزان روزانه حدود ۴۰ هزار بشکه است، این درحالی است که شرکت سعودی آرامکو روزانه بالغ بر ۴۰۵ هزار بشکه نفت خام، از بخش مربوط به عربستان سعودی این میدان، برداشت می‌کند.
میدان نفتی-گازی آرش در شمال خلیج‌فارس در سال ۱۳۴۶ توسط شرکت نفتی ژاپنی «ای‌ـ او‌ـ‌سی»، کشف شد، که بخش اعظم هزینه‌های آن توسط دولت وقت ایران پرداخت شد، اما اکنون کویت و عربستان سعودی، بدون حضور ایران، شروع توسعه و بهره‌برداری از این میدان گازی در شمال خلیج‌فارس کرده‌اند. گزارش‌ها حاکی است که ذخیره در جای گاز میدان آرش یک تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت درجای این میدان نیز نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد می‌شود. ایران سهم خود از این میدان را ۴۲ میلیون بشکه نفت خام و ۶۵٫۵ میلیون بشکه میعانات گازی تخمین زده‌است.
میدان گازی آرش که از سوی دو کشور عربی «الدوره» نامیده می‌شود، ده‌ها سال است به جهت تعیین سهم ایران و کویت، به موضوعی برای مناظره دو کشور تبدیل شده، این درحالی است که کویت و عربستان پس از ۱۲ سال در سال ۲۰۰۰ در ارتباط با این میدان به نتیجه رسیدند و اکنون با همراهی یکدیگر شروع به توسعه این میدان کرده‌اند. بر آورد‌ها نشان می‌دهد که سهم هر یک از دو کشور به میزان ۵۰۰ میلیون فوت مکعب در هر روز است، حال آنکه ایران هنوز برداشت از این میدان انجام نداده‌است.
تسریع در جبران عقب‌ماندگی ها
یک سال و نیم پس از توافق برجام و درحالی که صنعت نفت هم سهم بازار خود را به‌دست آورده، توسعه و برداشت از میادین مشترک دردستور کار دولت قرار گرفته است. اولین گام در این مسیر تکمیل فازهای نیمه تمام پارس جنوبی و برداشت از میادین گازی مشترک پارس جنوبی با قطر بود. حالا وزارت نفت در نظر دارد، کار توسعه میادین مشترک نفت و گاز را سرعت ببخشد.
حمید بورد مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره ایران از افزایش برداشت نفت از میدان فروزان خبر داده است. آن‌طور که بورد گفته ساخت یک سکوی سرچاهی میدان فروزان و نصب آن در ماه‌های آینده به پایان می‌رسد و برداشت نفت از این میدان مشترک حداقل ۱۲ هزار بشکه در روز افزایش می‌‌یابد.
آن طور که اعلام شده، مجوز جذب ۱,۸ تا ۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری از محل ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید در گام نخست برای توسعه این میدان اخذ شده است. هرچند این میدان در مراسم رونمایی از قراردادهای جدید نفتی برای سرمایه‌گذاران خارجی پیشنهاد شد، اما مذاکره برای جذب سرمایه خارجی در توسعه این میدان ادامه دارد.
میدان نفتی فروزان دو میلیارد و ۳۰۹ میلیون بشکه نفت دارد. بیشتر این میدان در آب‌های عربستان قرار دارد بر این اساس، سهم ایران از کل نفت قابل استحصال ١١ درصد و سهم عربستان ٨٩ درصد بر مبنای خط مرزی توافق شده بین ایران و عربستان در خلیج‌فارس است. ایران و عربستان، اکنون در حال برداشت از این میدان هستند. آن‌طور که مقامات وزارت نفت اعلام کرده‌اند، قرار است دو سکوی مربوط به این میدان نیز به‌زودی توسط ایران نصب شود.
اعلام آمادگی شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری
پس از آنکه اولین قرارداد توسعه صنعت نفت با توتال فرانسه بر‌اساس مدل جدید قراردادهای نفتی بسته شد، مذاکره برای پروژه‌های دیگر صنعت نفت ادامه دارد. یکی از بخش‌هایی که مذاکره برای جذب سرمایه خارجی در آن ادامه دارد، میادین مشترک نفتی و گازی است. آخرین وضعیت مذاکرات انجام گرفته با شرکت‌های بین‌المللی نفت جهان به منظور توسعه میادین نفتی ایران در خلیج‌فارس حکایت از آن دارد که هم اکنون این مذاکرات برای توسعه میادین نفتی اسفندیار، فروزان، فرزاد A و B، سلمان و هنگام در اولویت شرکت ملی نفت ایران است.
بنا به گفته کریم زبیدی مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی نفت ایران برای توسعه میدان مشترک آرش، وزارت امور خارجه گفت‌وگوهایی را با طرف کویتی و عربستان سعودی آغاز کرده است.
همان‌طور که اشاره شد میدان گازی آرش با در اختیار داشتن ذخیره بیش از یک تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی و ۳۱۰ میلیون بشکه نفت خام در شمال غربی خلیج‌فارس مشترک بین ایران، کویت و عربستان قرار گرفته است. سال گذشته شرکت‌های ملی نفت کویت (کی. پی. سی) و آرامکوی عربستان سعودی به منظور توسعه میدان نفت و گاز آرش (الدوره) کنسرسیوم (کی. جی. او) را تأسیس کردند و حتی شهریور ماه سال گذشته برای توسعه میدان مشترک آرش حفاری یک حلقه چاه اکتشافی آغاز شد.
«تاکنون چندین شرکت خارجی برای توسعه این میدان پیشنهادهایی ارائه کرده‌اند که پیشنهاد یک شرکت نروژی از سایر پیشنهادها مناسب‌تر بوده و گفت‌وگوها با این شرکت اروپایی و سایر شرکت‌های خارجی علاقه‌مند ادامه دارد.» این را مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی نفت گفته و امیدوار است امسال این مذاکرات به فرجام برسد و دو میدان فروزان و آرش بتوانند از مدل جدید قراردادهای نفتی بهره ببرند. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند برای توسعه این میدان مشترک نفتی آرش حدود ۴۰۰ میلیون یورو سرمایه‌گذاری نیاز است.
