هدفگذاری ریلی در برنامه ششم؛ افسانه یا واقعیت
با درنظرگرفتن بارنامه حدود ۲۵۰ میلیارد تن کیلومتر بار جابه‌جا شده، سهم ریل ۲۷ میلیارد تن کیلومتر بوده است.
زهرا ایرانشاهی|
شاید ادعای زیادی نباشد اگر بگوییم اساسی‌ترین بخش از اجرای هر پروژه‌ای، تأمین سرمایه لازم برای به‌ثمر رساندن آن است. بدون سرمایه، برنامه‌ریزی نیز امری محال می‌نمایاند. در حوزه حملونقل، تخصیص سرمایه و اطمینان از مکان‌سنجی درست آن، تا حد زیادی به تشخیص و شناختن وضعیت موجود این صنعت برمی‌گردد.
تجارب موفق و ناموفق کشورهای مختلف، در این حوزه، کارشناسان و ذی‌نفعان صنعت را راهنمایی می‌کند تا طبق الگوهای تعریف‌شده و استاندارد و علمی دست به سرمایه‌گذاری در این صنعت بزنند.
در سال‌های اخیر، توجه به صنعت حملونقل ریلی - به تجربه - موجب ترغیب سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در این بخش شده است.
هرچند کمبودهای بی‌شماری وجود دارد که سد راه این سرمایه‌گذاری‌ها میشود، این بخش از حملونقل، با توجه به مزایای مشخصی از جمله حفظ محیط‌زیست با مصرف کمتر سوخت، امکان حمل در حجمی انبوه، سهولت سفر و حمل بار از طریق خطوط ریلی، همچنین پایین بودن هزینه‌های استفاده از این خطوط و جذابیت‌های بصری سفر با قطار و... که دارد، هدف نگاه خاص دولت و بخش خصوصی قرار گرفته است؛ تا جایی که از شخصیت اول نظام تا مسئولان و متولیان این حوزه، به لزوم نگاه ویژه به این صنعت صحه می‌گذارند و سرمایه‌گذای در این بخش را نیز امری ناگریز می‌شمارند.
به اعتقاد متخصصان صنعت ریلی، مواردی همچون ورود راحت‌تر بخش خصوصی فعال به این صنعت، رفع موانع قانونی، توسعه زیرساخت‌های ایستگاهی و امکانات رفاهی مسافران، توسعه راه‌آهن برقی، راه‌آهن سریع‌السیر، احداث خطوط جدید و دوخطه‌کردن، توسعه خطوط فرعی، سیستم‌های علائم و ایمنی، تجهیزات و ماشین‌آلات ریلی، سیستم ارتباطات، ناوگان حمل بار و مسافر، ناوگان کشش، امکانات تعمیرات و نگهداری، توسعه و رفع گلوگاه‌های بهره‌برداری، توسعه قطارهای حومه‌ای، احداث پایانه‌های حملونقل ترکیبی و توسعه زیرساخت‌های آموزشی و مدیریتی و غیرفعال رفاهی، ورزشی و فرهنگی از اهم انتظاراتی است که این بخش برای توسعه خود و ترغیب بیشتر سرمایه‌گذار داخلی و خارجی به اعتماد برای سپردن سرمایه خود به آن نیاز دارد.
در همین ارتباط، مدیرعامل راه‌آهن نیز در روزهای اخیر ضمن بیان توجه برنامه ششم توسعه با چندین بند بسیار ارزشمند به توسعه حملونقل ریلی، از مزایای این صنعت در مقابل سایر شئون حملونقل مطالبی را عنوان کرده و گفته است: حملونقل ریلی به ازای هر تن کیلومتر بار در مقایسه با حملونقل جاده‌ای، حداقل یک‌هفتم سوخت مصرف می‌کند.
در ایران، حملونقل ریلی به‌طور متوسط به ازای حمل هر یک تن کیلومتر به نسبت جاده، حدود ۴۸ سی‌سی سوخت کمتری مصرف میشود. سعید محمدزاده با اشاره به مصوبه بند «ق» ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر گفته است: سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت با احتساب بهترین جاده در مقایسه با بدترین ریل به صورت کارشناسی، کاهش ۳۵ سی‌سی مصرف سوخت را اعلام کرده و در حوزه مسافر نیز به ازای هر نفر کیلومتر ۲۰ سی‌سی صرفه‌جویی سوخت حاصل میشود.
در کشور ما، با درنظرگرفتن بارنامه حدود ۲۵۰ میلیارد تن کیلومتر بار جابه‌جا شده، سهم ریل ۲۷ میلیارد تن کیلومتر بوده است.
وی همچنین به این موضوع اشاره کرده که در ابتدای سال ۹۲ سهم ریل از تناژ ۳۲ میلیون تن بوده، اما این رقم در سال ۹۵ به ۴۰ میلیون تن نیز رسیده است. بنابراین، سهم ریلی در تن کیلومتر ۲۲.۴ میلیارد تن کیلومتر بوده که در سال ۹۵ به ۲۷.۲ میلیارد تن کیلومتر رسیده است، اما در مقایسه به ۱۲ درصد حمل جاده‌ای نیز رسیده‌ایم.
پس با این تعریف، در پایان برنامه ششم توسعه، راه‌آهن باید به ۳۰ درصد از کل حمل بار رسیده باشد، یعنی باید حمل ۴۰ میلیون تن بار به ۱۹۵ میلیون تن افزایش یابد. همچنین، در حمل مسافر نیز باید از ۲۰ میلیون نفر به ۱۰۰ میلیون مسافر برسیم.
معاون وزیر راه و شهرسازی همچنین از عملی نشدن مصوبه مجلس مبنی بر تخصیص یک درصد از فروش نفت و گاز در کشور به حملونقل ریلی در سال ۹۵ پرده برداشته و گفته است: ۲۷ میلیارد تن کیلومتر در برابر ۲۵۰ میلیارد تن کیلومتر و اینکه چه میزان از این حجم انتقال‌پذیر روی ریل بوده است و با احتساب میزان صرفه‌جویی در مصرف سوختی که می‌توانست اتفاق افتد، متوجه می‌شویم که چه منفعت ملی عظیمی در حال ازبین‌رفتن است. البته، آسیب‌های زیست‌محیطی و تلفات رانندگی را هم نباید فراموش کرد.
وی ادامه داده: وقتی از جاده‌هایی که با منابع ملی ساخته میشود هیچ‌گونه عوارضی اخذ نمی‌شود و امسال بعد از سال‌ها میزان عوارض دریافتی از کامیون‌ها از ۳ به ۴ درصد افزایش یافته و اینکه قیمت گازوئیل بنا به مصلحت اقتصاد سیاسی ۳۵۰ تومان است، به‌طور حتم باید تدبیر شود.
حال با توجه به همه نقاط ضعف و قوتِ موجود و با توجه به اهداف سند چشم‌انداز ۲۰ساله و افق ۱۴۰۴ که باید سهم حملونقل ریلی برون‌شهری در جابه‌جایی مسافر از ۴ به ۱۸درصد و سهم جابه‌جایی بار از ۱۰ به ۳۰درصد از کل حملونقل کشور برسد، برای رشد سرمایه‌گذاری در این صنعت چه باید کرد؟
اساسا، برای دستیابی به یک الگوی مشخص پیشرفت در این صنعت که معدل ممکن‌ها و مقدورهای این صنعت و فصل مشترکی میانِ اهالی این صنعت، یعنی بخش خصوصی و دولتی باشد، چه باید کرد؟ همچنین، برای اجرای برنامه‌های ضروری نظیر تقویت ناوگان ریلی، نوسازی سیستم‌های ناوبری قطارها و اصلاحات در بهره‌برداری و مدیریت ریلی به چه میزان سرمایه و همکاری و همدلی در بخش دولتی و خصوصی نیازمندیم؟
این‌ها سؤال‌هایی است که به نظر می‌رسد هنوز پاسخی برای آن یافت نشده یا حداقل اجرایی نشده است.
با سلام با ریل میتوانیم 17 هزار کشته مانند ترکیه به 3000 نفر برسانیم که خود صرفه جویی عظیم ملی میشود غیر مستقیم سرمایه گذاری راه اهن را به دولت برمیگرداند