◄ چگونگی تسریع نوسازی بافت فرسوده
بیش از ۲۵ سال از مقوله و مبحث بازسازی بافت‌های ناکارآمد، ناپایدار و فرسوده شهری می‌گذرد، ولی با وجود تلاش و کار فراوانی که تاکنون صورت گرفته است، پیشرفت چشمگیری در این‌باره دیده نمی‌شود.
بهروز جانی‌پور*
بیش از ۲۵ سال از مقوله و مبحث بازسازی بافت‌های ناکارآمد، ناپایدار و فرسوده شهری می‌گذرد، ولی با وجود تلاش و کار فراوانی که تاکنون صورت گرفته است، پیشرفت چشمگیری در این‌باره دیده نمی‌شود.
دلایل متعدد و متفاوتی برای محقق نشدن این امر وجود دارد که قبلاً در یادداشتی با عنوان «موانع توسعه و نوسازی بافت‌های فرسوده» در شماره ۱۵۰ همین نشریه در ۱۶ بهمن ۹۶ به‌تفصیل به آن اشاره شد.
یکی از مهم‌ترین پارامترها و موانع توسعه، تمایل نداشتن ساکنان و مالکان خانه‌ها و قطعات ریزدانه در آن‌گونه بافت‌های شهری است.
به نظر می‌رسد دیگر فرصت چندانی برای تداوم تعلل در اجرای کار برای جلب رضایت عمومی وجود ندارد و شهرداری‌ها و سازمان‌های نوسازی شهری در تمامی شهرهایی که دارای بافت‌های فرسوده هستند، حداقل از باب مقاوم‌سازی در برابر خطرات ناشی از زلزله‌های احتمالی، ناگزیر به اقدامات عملی و الزام‌آور هستند.
به همین دلیل، پیشنهاد می‌شود فوراً مطالعات امکان‌سنجی برای شناسایی بخش‌هایی از بافت‌های فرسوده شهر تهران که پتانسیل لازم را برای الگوشدن دارد، انجام شود و در آن محدوده‌ها، بلوک‌هایی برای نوسازی در مدت کوتاه کمتر از دو سال مشخص و طراحی معماری مناسب برای آن تهیه شود.
سپس در همین زمان دو گزینه برای مالکان قطعات ریزدانه موجود، به‌صورت الزامات قانونی ارائه شود:
۱- مشارکت فعال در طرح نوسازی با واگذاری زمین خود در قبال دریافت واحد نوساز در همان مکان پس از ساخت.
۲- فروش فوری زمین خود (با توجه به کلنگی‌بودن ساختمان) بر اساس قیمت کارشناسی‌شده (لازم است برای جلوگیری از گران‌شدن منطقه‌ای قطعات ریزدانه، قیمت کارشناسی منطقی و واقعی از سوی شهرداری منطقه برای تمامی بلوک‌ها و پهنه‌ها تعیین و اعلام همگانی شود).
فقط در این حالت است که می‌توان هم‌زمان صدها آپارتمان مسکونی را به روش‌های اصولی درزمانی بسیار کوتاه ساخت که نگارنده نام «روش ترمیم تدریجی بافت فرسوده» را بر آن نهاده و معتقد است فقط با استفاده از این روش ترمیمی می‌توان فرسودگی را از بافت‌های شهری به‌مرور زدود و در کوتاه‌مدت آن را کوچک و کوچک‌تر کرد.
تصمیم‌گیری برای اجرای چنین روش‌هایی می‌بایست فوری و ضربتی باشد و هرچند تاکنون برای نهادهای متولی یکی از سخت‌ترین کارها تصمیم‌گیری در اجرای روش‌های درست بوده است، این‌بار باید شهرداری‌ها و سازمان‌های متولی امر با توجه به نیت و همت دولت در اجرای کار، به راهکارهای علمی و عملی که از سوی خبرگان معماری و شهرسازی ارائه می‌شود، اعتماد بیشتری معطوف داشته و ایده‌ها را به عمل نزدیک‌تر کنند.
کی شود گلزار و گندم‌زار این
تا نگردد زشت و ویران این زمین
کی شود بستان و کشت و برگ و بر
تا نگردد نظم او زیر و زبر
هر بنای کهنه که آبادان کنند
نه که اول کهنه را ویران کنند؟
مهم‌ترین اقدامی که در این زمان کوتاه باید انجام شود، جلب اعتماد دستگاه‌های متولی و سیاست‌گذار از یک‌سو و مالکان و ساکنان بافت‌های فرسوده به ایده‌های خردمندانه از سوی دیگر است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران*
