سرمایه‌گذاری حلقه مفقوده گردشگری دریایی ایران
یکی از دغدغه‌های مهم بسیاری از مسوولان و فعالان صنعت گردشگری استفاده از گردشگری دریایی است اگرچه کشور ما دارای ظرفیت‌های غنی در این حوزه است اما تاکنون نتوانسته درآمد مطلوبی از این حوزه داشته باشد.
یکی از دغدغه‌های مهم بسیاری از مسوولان و فعالان صنعت گردشگری استفاده از گردشگری دریایی است اگرچه کشور ما دارای ظرفیت‌های غنی در این حوزه است اما تاکنون نتوانسته درآمد مطلوبی از این حوزه داشته باشد.
به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، در این خصوص مجید مرندی، عضو هیات نمایندگان اتاق بوشهر با بیان اینکه استان بوشهر در حوزه‌های گردشگری دریایی و ورزشی دارای قابلیت‌های بالایی است، تاکید دارد: استان بوشهر در حوزه‌های گردشگری دریایی و ورزشی دارای قابلیت‌های بالایی است، اما مساله اصلی، برخی تضادهای فرهنگی موجود با روح گردشگری است که اگر این معضل حل شود بسیاری از مسائل حل‌وفصل می‌شود؛ برای استفاده از این ظرفیت‌ها باید سرمایه‌گذاری‌های مناسبی در حوزه‌های مختلف گردشگری داشت.
سهم اقتصاد دریا در اقتصاد کشور ما بسیار ناچیز است. ازنظر شما چه اقداماتی می‌توان برای توسعه‌این موضوع انجام داد؟
تجزیه و تحلیل آمار صید و پرورش در جهان و ایران، نشان‌دهنده کاهش صید از دریا، به دلیل برداشت بیش از رویه و افزایش سهم آبزی‌پروری است. درمجموع فعالیت‌های شیلاتی با ارائه سهم 53 درصدی آبزی‌پروری جهانی در مقایسه با سهم 34 درصدی ایران، حاکی از آن است که فعالیت در این زمینه باید افزایش یابد. بر اساس این جداول آبزی‌پروری در کشور در دو بخش آب‌های داخلی (چشمه‌ها، رودخانه‌ها، چاه‌های عمیق، دریاچه‌ها و همچنین دریاچه‌های سدی) و آب‌های ساحلی (دریای مازندران، عمان و خلیج‌فارس) است که می‌توان آن را در سواحل با استفاده از سرزمین‌های بایر و در دریا به‌صورت مزارع پرورش در قفس انجام داد. همچنین آبزی‌پروری در آب‌های داخلی شامل ماهیان سرد آبی و گرم آبی و در آب‌های ساحلی شامل میگو و برخی گونه‌های اقتصادی ماهی است. در این مقایسه حجم زیر کشت در سواحل رشد بسیار کمی دارد که لازم است به دلیل کاهش برداشت بی‌رویه از دریا، این شتاب افزایش یابد. این افزایش در ایران از دو بعد قابل‌اعمال است اول افزایش سطح زیر کشت و دوم افزایش در واحد سطح که در مقایسه با جهان حجم کمتری برداشت می‌شود که روی آوردن به تکنولوژی‌های نوین کشت، مدیریت پرورش، کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها و همزمان با آن توسعه بازار لازمه کار است.
ازجمله اقدامات موردنیاز در این زمینه شامل ایجاد زیرساخت‌های عمومی ازجمله احداث کانال‌های آب‌رسانی و زه کشی، جاده‌های دسترسی، تامین آب و برق و پرداخت هزینه‌های مترتب بر تحقیقات، پژوهش و آموزش، تامین مالی پروژه‌ها با کمترین نرخ‌های بهره در حوزه کشاورزی و ایجاد مشوق‌های مالی مناسب، انعقاد قراردادهای بین‌المللی در سطح وزارت امور خارجه و اتاق بازرگانی، جهت تسهیل در مبادلات و برداشتن موانع تعرفه‌ای در امر صادرات یا یکسان‌سازی تعرفه واردات و صادرات محصولات مشابه به‌منظور افزایش توان رقابت‌پذیری، انجام تحقیقات میدانی و عملی در عوض تحقیقات تئوری و ترجمه‌ای است.
تا چه حد از پتانسیل‌های دریایی و بندری بوشهر استفاده‌شده است؟
بنادر صیادی با تجهیزات مناسب در سطح استان بوشهر احداث و در حال بهره‌برداری است، اما به دلیل برداشت بی‌رویه و عدم توجه کافی به وظیفه حاکمیتی شیلات مبنی بر برداشت اقتصادی از ذخایر دریا که این امر به چند دلیل شامل برداشت از دریا در فرهنگ عمومی، بدون لحاظ آثار مخرب زیست‌محیطی، چندین برابر شدن تعداد شناورهای صیادی به دلیل هجوم خیل عظیمی از بیکاران به حرفه صیادی و اعطای مجوزهای بسیار از سوی شیلات به دلایل فشارهای محلی و سیاسی، چندین برابر شدن برداشت از دریا با توجه به افزایش حجم ادوات صید در هر شناور، عدم ممنوعیت صید ترال و افزایش صدور مجوز آن به خصوص برای ترال میان زی (مخصوص ماهیان یال اسبی) برخلاف اکثر کشورهای جهان (روش صید ترال کف روب که روشی است منسوخ که متاسفانه برخی از صیادان در تمام طول سال اقدام به ترال می‌کنند که این امر به‌رغم ممانعت‌های گارد حراست شیلات و با استفاده از دستگاه جی‌پی‌اس و مخفی کردن ادوات صید در بستر دریا انجام می‌شود)، این امر به ویژه در دریای عمان حجم قابل‌توجهی از کشتی‌های خارجی را شامل می‌شود که در کشورهای خودشان اجازه صید را ندارند و عدم اجازه بازسازی ذخایر به برخی گونه‌های آبزیان با برداشت‌های بی‌رویه، به عبارتی به هم ریختن زنجیره غذایی در دریا که مثال‌های زیادی می‌توان شمرد که از حوصله این بحث خارج است، صورت نمی‌گیرد. درمجموع پتانسیل‌های ایجادشده با این حجم برداشت غیراقتصادی است، به‌عبارت‌دیگر ایجاد یا احداث بندرها با حجم بسیار بالا با میزان استحصال از دریا و سهم قیمت تمام‌شده هزینه‌های سرمایه‌گذاری بسیار بالا همخوانی ندارند.
بخش خصوصی درباره توسعه شیلات و استفاده از حمل‌ونقل دریایی تا چه میزان ورود کرده است؟
اگر منظور از حمل‌ونقل دریایی، حمل‌ونقل محصولات شیلاتی است، بخش خصوصی، تنها با ایجاد شرکت‌های خدمات حمل‌ونقل دریایی به‌صورت فیدری فعال است. سرمایه‌گذاری در این صنعت مستلزم تامین مالی ناوگان‌ها و کشتی‌های حمل کانتینر بر است که در حال حاضر شرکت دولتی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (با ظرفیت 170 فروند کشتی)، والفجر هشت (وابسته به کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با ظرفیت کمتر از 20 فروند کشتی و تنها معطوف به فعالیت در مسیرهای حوزه خلیج‌فارس و پاکستان)، کشتیرانی دریای خزر (با ظرفیت کمتر از ده فروند کشتی در حوزه دریای مازندران) و چند شرکت کوچک که در حوزه بندرها داخلی مشغول فعالیت هستند. بخش خصوصی در استان بوشهر دارای بارج و کشتی‌های کوچک هستند که بیشتر به مقاصد کویت، امارات و عمان در حال تردد هستند.
درباره پرورش ماهی و میگو تا چه حد از ظرفیت‌های موجود استفاده‌شده است؟ میزان صادرات میگو و ماهی چه میزان است؟
اگر اغراق نکرده باشیم شاید حدود 10 درصد ظرفیت پرورش ماهی در استان استفاده‌شده است که آن هم مربوط به همان سرمایه‌گذاری در دو دهه گذشته بوده که به‌صورت نیمه متراکم باراندمان حدود 3 تن در هکتار در حال بهره‌برداری است که با تدابیر و سرمایه‌گذاری نسبتا اندک می‌توان این میزان را تا حدود 2 برابر افزایش داد که لازمه آن کنترل بیماری‌ها و ویروس‌هاست. از سوی دیگر گسترش سطح پرورش درزمین‌های بایر کشاورزی نیز با توجه به شناسایی‌های توسعه‌ای صورت گرفته توسط شیلات استان (به خصوص در سطح زیر کشت)، می‌توان امید داشت که این میزان در آینده به بیش از دو برابر افزایش یابد و همچنین با مدیریت صحیح و تدابیر لازم، کشت دو بار در سال نیز دور از دسترس نیست.
از طرف دیگر برنامه‌ریزی درزمینه پرورش ماهی در قفس، در دریاها و دریاچه‌های سدها، می‌تواند در جبران فاصله حدود 20 درصدی بین متوسط جهانی با کشوری، کمک شایان توجهی کند. بر اساس آمارهای فائو حجم واردات و صادرات در سال 94 به ترتیب 101 هزار تن و 243 هزار تن بوده که بخش اعظم آن شامل ماهیان حرام‌گوشت ازجمله ماهی‌های یال اسبی، مرکب، اسکوئید، مارماهی و خرچنگ بوده است. حجم صادرات میگوی پرورشی در سال 95 حدود 15 هزار تن در سطح کشور که حدود 6 هزار تن آن مربوط به استان بوده است.
درآمدزایی بوشهر از طریق دریا و پرورش ماهی و میگو چه میزان است؟ آیا می‌توان این ظرفیت‌ها را افزایش داد؟
آمارهای فائو نشان می‌دهد میزان استحصال از دریای شمال 42، سواحل جنوب 658، پرورش انواع آبزیان 811 و در مجموع استحصال شیلاتی 1511 هزار تن برای سال 2020 پیش‌بینی‌شده است که این رقم برای میگوی پرورشی 60 هزار تن است. این ظرفیت به‌شرط تحقق منابع مالی و برنامه‌ریزی‌های مدیریتی قابل انجام است و پرواضح است با رشد تقریبا 2 برابری انتظار می‌رود درآمدها نیز حداقل 2 برابر (با لحاظ نمودن نرخ ارز ثابت) افزایش یابد.
چه موانعی برای توسعه اقتصاد دریا و توسعه گردشگری دریایی برای کشور ما وجود دارد؟ چرا حمل‌ونقل دریایی رونق چندانی ندارد؟
اگر گردشگران را در حوزه گردشگری به گروه‌های طبیعت‌گردی، دریایی، تفریحی، تاریخی، علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی تقسیم کنیم، استان بوشهر در حوزه‌های گردشگری دریایی و ورزشی دارای قابلیت‌های بالایی است، اما مساله اصلی تضاد فرهنگی باروح گردشگری است. اگر این معضل حل شود بسیاری از مسائل حل‌وفصل می‌شود، برای استفاده از این ظرفیت‌ها باید سرمایه‌گذاری‌های مناسبی در حوزه‌هایی همچون قایق‌های کروز شخصی، کشتی‌های تفریحی. رستوران‌های دریایی، ورزش‌های تفریحی و آبی، برگزاری تورنمنت‌های ورزشی‌های دریایی، ایجاد هتل‌ها و رستوران‌های ساحلی و جزیره‌ای صورت گیرد.
چرا شهرهای برخوردار ما در نوار ساحلی ساخته نمی‌شوند، درصورتی‌که در تمام دنیا شهرهای ساحلی بسیار مهم هستند؟
همان‌طوری که در تقسیم‌بندی گردشگری سؤال قبلی اشاره شد شاید بیش از 80 درصد آن، در حوزه‌های طبیعت‌گردی، دریایی و تفریحی است که به‌نوعی همه از نوع تفریحی بوده که باید نیازمندی‌های یک گردشگر تفریحی و انگیزه‌های مسافرت آن‌ها را، پیش‌بینی کرده و در آن جهت گام برداریم. فرهنگ ما کدام‌یک از این مؤلفه‌های استراحت، تغذیه، موسیقی و ... به گردشگران را اجازه می‌دهد؟ مهم‌ترین عامل در توسعه شهرها و هرگونه سرمایه‌گذاری، امنیت سرمایه و ارزش قائل شدن به مالکیت فردی است، آیا در کشور سرمایه‌گذار کاملا شخصی، در حد وسیع و گسترده سراغ داریم که وابسته مستقیم یا غیرمستقیم به جایی نباشد؟ قطع یقین وقتی امنیت سرمایه‌گذاری نباشد عقل سلیم حکم می‌کند که سرمایه‌گذاری صورت نگیرد. اولین اقدام احترام به مالکیت خصوصی در تمام ابعاد و صیانت از آن توسط تمام قوای حاکمیتی است، بعد از آن تغییرات فرهنگی است که می‌تواند رشد سواحل را شکل دهد. این استان دارای سواحلی از بندر دلوار تا بندر رستمی است که یکی از بی‌نظیرترین، پاکیزه‌ترین و چشم‌اندازترین سواحل دنیاست. امیدواریم این تغییر نگرش‌ها باعث رونق و توسعه گردشگری و آبزی‌پروری شود.
