حمل و نقل ریلی کانادا در یک نگاه

مجید بابایی: در آمریکای شمالی هفت شرکت کلاس یک (Class 1) ریلی فعالیت دارند. از این تعداد دو شرکت کانادایی CN و CPKC که کاملا خصوصی و سهامی عام هستند حدود ۸۰ درصد کل حمل ریلی کانادا را در اختیار دارند. متوسط وزن قطارهای باری این دو شرکت حدود ۹۰۰۰ تن است. استفاده از قطارهای طویل با طول متوسط ۲.۲ کیلومتر و واگن های با ظرفیت ۱۳۰ تن بخشی از برنامه های این دو شرکت برای افزایش ظرفیت و بهره وری شبکه بوده است.

وضعیت رگولاتوری:

- در کانادا رگولاتور بخش حمل و نقل با نام Canadian Transportation Agency هر چند وابسته به وزارت حمل و نقل Transport Canada است اما کاملا مستقل عمل می کند و در حوزه اقتصادی وظیفه تنظیم مقررات، مراقبت از رقابت سالم و در برخی موارد خاص تعرفه گذاری و البته داوری بین شرکت ها را در تمامی زیربخش های حمل و نقل از جمله ریلی بر عهده دارد. 

- شرکت های ریلی برای فعالیت نیازمند اخذ گواهینامه ای با نام Certificate of Fitness از رگولاتور می باشند تا از احراز شرایط از جمله پوشش بیمه های مسولیت اطمینان حاصل شود.

- وظیفه رگولاتوری ایمنی ریلی توسط وزارت حمل و نقل و تحت قانون Railway Safety Act صورت می گیرد. شرکت های حمل و نقل ریلی همچنین نیازمند به اخذ گواهینامه ای با نام Railway Operating Certificate از وزارت حمل و نقل هستند تا از تطبیق معیارهای ایمنی آنها اطمینان حاصل شود.

شاخص های عملکردی:

در ادامه برخی شاخص های عملکردی شرکت CN می تواند برای بررسی های بیشتر و مقایسه با عملکرد بخش ریلی ایران مورد استفاده قرار گیرد.

عملکرد شرکت CN در پایان ۲۰۲۳:

ارقام از مایل به کیلومتر تبدیل شده است.

- طول شبکه ریلی: ۳۰۲۰۰ کیلومتر

- تعداد لکوموتیو: ۲۳۰۰

- تعداد واگن: ۵۴۰۰۰

- تعداد کارکنان: ۲۵۰۰۰

- کل دارایی: ۵۲.۶ میلیارد دلار

- کل درآمد: ۱۶.۸ میلیارد دلار

- تن کیلومتر: ۳۷۵ میلیارد

- تناژ حمل: ۲۷۲ میلیون متریک تن

- تعداد واگن بارگیری شده: ۵.۴ میلیون

- متوسط طول سیر قطارها: ۱۱۶۰ کیلومتر

- متوسط سیر روزانه واگن: ۳۴۳ کیلومتر

- متوسط سرعت قطارها: ۳۲ کیلومتر در ساعت

- متوسط زمان توقف واگن در شبکه (dwell time): ۷ ساعت

- متوسط تعرفه هر تن کیلومتر: ۴.۳ سنت

- نسبت هزینه عملیاتی به درآمد: ۶۰٪

- میزان سرمایه گذاری: ۳.۱ میلیارد دلار

- نرخ بازگشت سرمایه گذاری: ۱۶.۸٪

جمعبندی:

- بر اساس داده های فوق هر واگن طی سال بالغ بر ۱۰۰ بارگیری داشته است (بطور متوسط هر ۳/۶۵  روز یک بارگیری). 

- عملکرد بهره وری هر واگن بطور متوسط ۷ میلیون تن کیلومتر در سال است. بهره وری واگن در شبکه ریلی ایران بین ۱ تا ۱.۲ میلیون تن کیلومتر در سال است که قریب یک هفتم بهره وری واگن های شرکت CN در کانادا می باشد.

- با احتساب داده های فوق سرعت بازرگانی واگن های باردار و خالی حدود ۱۴ کیلومتر در ساعت ( واگن کیلومتر کل تقسیم بر واگن ساعت) تخمین زده می شود که بیش از سه برابر سرعت بازرگانی در شبکه ریلی ایران است.

- نسبت سرعت بازرگانی به سرعت متوسط قطارها در شبکه ریلی CN حدود ۴۴٪ است. این نسبت در شبکه ریلی ایران با فرض اینکه سرعت بازرگانی ۴ و سرعت متوسط قطارها در شبکه ۴۰ باشد (قابل بررسی است) معادل ۱۰٪ است که نشان از کارایی پائین عملیات تخلیه و بارگیری و سهم بالای زمان خارج از سرویس بودن ناوگان بدلایل تعمیراتی و همچنین مشکلات ناشی از مانور و تفکیک واگنها در مبادی و مقاصد مختلف دارد.

- بالغ بر ۱۸ درصد درآمد سالانه مجددا در نگهداری و توسعه شبکه و ناوگان سرمایه گذاری می شود.