◄ چابهار و پسکرانه آن، کلید دسترسی ایران به بازارهای جدید ترانزیتی

محمد مهدی کریمی قهی: چابهار در آینده ژئوپلیتیک و اقتصادی کشور نقش کلیدی خواهد داشت و تعیین کننده جایگاه ایران در نظم نوین جهانی است که نیاز تسریع در اجرا و توسعه آن با همسوسازی منافع بخش غیردولتی و دولت، بیش از پیش احساس می شود.

چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، ظرفیت ژئوپلیتیکی مناسبی برای اتصال مناطق اقتصادی مختلف و تأمین منافع آن ها دارد. این بندر می تواند نقشی کلیدی در صادرات و واردات کشورهای آسیای مرکزی به شبه جزیره هند و حتی جنوب شرق آسیا ایفا کند.

علاوه بر این، چابهار پتانسیل بالایی برای ارتباط اوراسیا، روسیه و بلاروس با کشورهای عربی و آفریقایی دارد که باید در سال های آینده فعال و تجاری سازی شود. به طور کلی، چابهار به عنوان یک شاهراه مهم ترانزیتی بین شرق و غرب و همچنین شمال و جنوب، از اهمیت ژئوپولیتیکی و اقتصادی بالایی برخوردار و برای آینده اقتصادی ایران و منطقه حائز اهمیت است.

در دهه اخیر، موضوع بندر چابهار به طور مکرر در ارتباط با گسترش توانمندی های منطقه غرب آسیا مطرح شده است. تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری باعث شده است که همت ملی برای ساخت و توسعه بندر چابهار و موارد مرتبط از جمله راه و راه آهن بسیج شود و تاکنون سرمایه گذاری های خوبی در این زمینه انجام شده است.

این تأکیدات بر اساس اهمیت و توسعه همکاری های اقتصادی با کشورهای غیرغربی و غیراروپایی در شرایط کنونی، به منظور حرکت به سوی امنیت اقتصادی منطقه ای پایدار، توسعه شرق و جنوب شرق کشور و دستیابی به موقعیت برتر در نظم نوین جهانی صورت گرفته است.

کارشناسان معنقدند در شرایط فعلی، راه اندازی هر چه سریع تر کریدور (آسیای مرکزی و افغانستان-چابهار-شبه قاره هند و جنوب شرق آسیا) می تواند گشایش قابل توجهی در مسائل راهبردی و اقتصادی کشور ایجاد کند.

در اردیبهشت ماه سال جاری، قراردادی 10 ساله به ارزش 120 میلیون دلار میان ایران و هند با محوریت بندر چابهار به امضا رسید. قاسم عسکری نسب، مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان، اعلام کرد که هدف این قرارداد بهره برداری از ظرفیت های ترمینال اپراتورها و همکاری با کشورهای دارای ظرفیت کشتیرانی و اقتصادی است. این همکاری با کشورهای ساحلی امکان تبادل دانش و تجربه، توسعه بازار و بهره برداری از خطوط کشتیرانی مشترک را فراهم می آورد.

این قرارداد شرکت IPGL هند را ملزم می کند که تجهیزات تخلیه و بارگیری را در دو حوزه کانتینری و کالای عمومی به بندر چابهار وارد کند. طبق این توافق، 70 هکتار از مساحت 450 هکتاری بندر چابهار به عملیات تخلیه، بارگیری و انبارش کالا توسط این شرکت اختصاص خواهد یافت. همچنین، این شرکت هندی اجازه دارد یک شرکت همکار را برای انجام فعالیت ها انتخاب کند.

مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان افزود که تاکنون ۶ دستگاه از این تجهیزات به بندر چابهار وارد شده که ارزش آن ها حدود 20 تا 25 میلیون دلار تخمین زده می شود. باقی تجهیزات نیز طبق زمان بندی تعیین شده در قرارداد به بندر وارد خواهد شد و برای هرگونه تأخیر احتمالی، وجه التزام در نظر گرفته شده است.

با این حال، بازرگانان و فعالان ترانزیتی حاضر در منطقه اقتصادی چابهار اظهار کرده اند که در بندر چابهار 7 جرثقیل وجود دارد که یکی از آن ها متعلق به ایران و 6 تای دیگر متعلق به شرکت هندی است. فعالان تجاری چابهار عنوان کردند که این 6 جرثقیل عملکرد کارآمدی ندارند و عملاً دستگاه ها فعالیتی ندارند.

چابهار در آینده ژئوپلیتیک و اقتصادی کشور نقش کلیدی خواهد داشت و تعیین کننده جایگاه ایران در نظم نوین جهانی است. توسعه بندر چابهار برای راه اندازی شاخه شرقی کریدور شمال جنوب، که کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان را به شبه قاره هند متصل می کند، ضروری است و قرارداد مربوط به این توسعه، با هندی ها به امضا رسیده است. همچنین، تکمیل خط ریلی چابهار سرخس باید در اولویت قرار گیرد؛ این تسریع قطعاً با همسوسازی منافع بخش غیردولتی و دولت امکان پذیر خواهد بود.

چابهار را گنجینه ای دست نخورده برای تجارت و ترانزیت کالا در ایران می داند. او اشاره کرد که در سال های اخیر، مزایا و فرصت های این بندر نادیده گرفته شده و اقدامات مناسبی برای تجاری سازی آن انجام نشده است.

با توجه به این که چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است و تحلیل های کارشناسان داخلی و خارجی به جنگ آینده ابرقدرت ها در این منطقه اشاره دارد، ضروری است که توسعه چابهار با شتاب بیشتری دنبال شود. 

پیشنهاد می شود در کنار شرکت هندی، شرکت های ایرانی نیز باید به طور مستقل در فعالیت های اپراتوری بندر مشارکت کنند و مسئولیت احداث و بهره برداری از پس کرانه بندر، یعنی راه آهن چابهار سرخس، به آن ها واگذار شود.