◄ نقش بنادر و سواحل در توسعه اقتصادی و اشتغال زایی

وبلاگ تین نیوز، رضا باقری |  توسعه حمل و نقل ارتباط مستقیم با رشد اقتصادی کشورها دارد، حمل و نقل دریایی به عنوان یکی از قدیمی ترین انواع جابجایی کالا، روز به روز جایگاه پر رنگ تری در الگوی کلان اقتصاد بین الملل و جهانی سازی یافته است. 

بنادر به عنوان یکی از حلقه های زنجیره تامین، نقش بسیار مهمی در تسهیل تجارت ایفا می کنند، به عنوان مثال 90 در صد وزن کل کالای مراوده تجارت بین قاره ای و 40 درصد وزن کل کالای مراوداتی داخل اتحادیه اروپا از طریق بنادر صورت می پذیرد و بنادر بعنوان یکی از نقاط کلیدی در چرخه تامین کالا، به سایر بخش های صنعتی نیز خوراک می رسانند و به همین دلیل بیش از 5 میلیون اشتغال به صورت مستقیم و غیرمستقیم در اتحادیه اروپا توسط بنادر فراهم آورده شده است. 

ایران با افزون بر 5800 کیلومتر مرز آبی و بیشتر از 250 بندر کوچک و بزرگ در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا دارای وزن تاریخی و موقعیت استراتژیک خاصی است، از سوی دیگر برخلاف سایر کشورهای توسعه یافته، که بافت جمعیتی و صنعتی بیشتر در سواحل متمرکز شده اند، سواحل ایران کم جمعیت و کمتر توسعه یافته می باشند، بگونه ای که تنها 5/22 درصد جمعیت ایران در هفت استان ساحلی زندگی می کنند. 

تراکم نسبی جمعیت در استان های شمالی حدود 120 نفر در کیلومتر و در استان های جنوبی کمتر از 30 نفر در کیلومتر مربع می باشد، حال آنکه به گواه آمار بین المللی ،حدود 40 درصد جمعیت جهان در کنار دریا ها و تا حدفاصل یکصد کیلومتری دریا زندگی می کنند و حدود 60 درصد شهرهای دنیا که جمعیتی بالای شش میلیون نفر در خود جای داده اند در نزدیک سواحل واقع شده اند. 

توسعه یک بندر با توجه به درهم تنیدگی آن با چرخه تامین به آسانی و بدون برنامه ریزی نمی تواند و نمی بایست صورت پذیرد، برخی بنادر، منبع ارزش افزوده و اشتغال زایی بیشتری هستند و با دارا بودن پسکرانه هایی فراتر از استان، دارای منزلتی ملی و منطفه ای می باشند، حال آنکه دیگر بنادر از لحاظ شاخص های کارایی و اطمینان بخشی عقب تر هستند و این اختلاف سطح عملکردها در گستره ملی بر جریان کالای وارداتی و صادراتی تاثیر می گذارد، بنادر دارای عملکرد ضعیف بیانگر از دست رفتن فرصت ها و هدر رفت منابع هستند. 

برای تعریف و تبیین مشاغل دریایی، ناگزیر هستیم که مفهوم جدیدی از صنعت دریایی در چهارچوب خوشه های دریایی ارائه دهیم و آن را فقط به کشتیرانی، بنادر و کشتی سازی محدود ننماییم، بلکه مواردی همچون: توریسم دریایی و ساحلی و نیروگاه های بادی را نیز در نظر گیریم. 

به عنوان مثال در حال حاضر 10 درصد ظرفیت توربین های بادی اتحادیه اروپا در سواحل نصب شده اند و باعث اشتغال 58000 نفر گردیده اند که این رقم تا سال 2020 به 30 درصد ظرفیت و 191000 نفر و تا سال 2030 حدود 318000 نفر اشتغال ایجاد خواهد نمود. 

ایجاد اشتغال در سواحل و بنادر کشور از منظر موارد ذیل قابل پیگیری می باشد: 
- ایجاد اشتغال از طریق رونق کشتی سازی: کشور دارای پتانسیل بالایی جهت رونق کشتی سازی در سواحل جنوبی و شمالی می باشد و در حال حاضر زیرساخت مجتمع ها و کارگاه های کشتی سازی و قایق سازی در بندرعباس، بوشهر ،نکا ، خرمشهر، قشم، کنارک و .. فراهم می باشند، همچنین میتوان سطح کیفی خدمات تعمیر کشتی را در حوضچه های خشک ارتقا داد تا بهره وری این حوضچه ها افزایش یابد و مشتری بیشتری جذب نماید.
 
- ایجاد اشتغال از طریق کارگاه های ساخت تجهیزات دریایی: عمده تجهیزات و ابزارآلات مورد نیاز کشتی سازی ها و همچنین تدارکات ناوگان دریایی کشور در حال حاضر از خارج از کشور تامین می گردد که با تدوین برنامه ای هدفمند و جذب سرمایه گذار می توان همین تجهیزات را با استانداردهای بین المللی در داخل کشور ساخت.
 
- رونق اشتغال در بنادر: از جنبه های مختلفی می توان اشتغال زایی را در این بخش بررسی نمود از جمله نیاز به خدمات راهنمایی، تخلیه و بارگیری کالا، انبارداری و نگهداری کالا، شهرک های لجستیکی و ارائه خدمات ارزش افزوده، کارگاه تعمیر کانتینر، کارگاه تعمیرات خرد شناورها.
 
- اشتغال در بخش قایق رانی تفریحی: ساخت قایق های تفریحی، موتور و تجهیزات آنها و خدمات مربوطه، ساخت و تجهیز اسکله هاو حوضچه های آرامش قایق های تفریحی.
 
- اشتغال در بخش کشتیرانی: بایستی از فرصتی که از جانب ضعف کشورهای توسعه یافته در بازار تامین نیروی دریانورد ایجاد شده نهایت بهره برداری را نمود، در حال حاضر در آن کشورها تمایل به مشاغل دریایی در جامعه روز به روز در حال کاهش است و می توان با تربیت نیروهای دریانورد تحت گواهینامه های بین المللی همچون کشورهایی نظیر فیلیپین و هند وارد بازار بزرگ نیروی کار دریانوردی گردید. نکته قابل تامل ان است که در اتحادیه اروپا همزمان با بالا رفتن میانگین سن جامعه و اصطلاحا پیر شدن جمعیت تعداد دریانوردان کاهش یافته است و با توجه به هرم سنی کشور در دهه های اینده این مهم بایستی در دستور کار قرار گیرد. همچنین تصویری که از مشاغل دریایی به جامعه ارائه میگردد نقش بسیار مهمی در رونق مشاغل دریایی و گرایش جوانان به این حوزه دارا می باشد.
 
- مشاغل انرژی بادی: در حالیکه خط ساحلی کشور بسیار طولانیست و مستعد احداث نیروگاه های بادی و ایجاد اشتغال از طریق ساخت و نگهداری توربین های بادی می باشد لیکن هنوز در هیچ یک از سواحل کشور شاهد بکارگیری این روش نمی باشیم.
 
- مشاغل توریسم: اقتصاد توریسم دریایی بعنوان یک سرفصل اقتصادی در برنامه های دولتی گنجانده شود.
 
- مشاغل ماهیگیری حرفه ای و تفریحی: ساخت و تجهیز قایق های تفریحی.