تحلیل «هاشم پسران» از آینده اقتصاد ایران در برجام منهای آمریکا
محمدهاشم پسران از اقتصاددانان شاخص ایران وجهان به تحلیل خروج ایالاتمتحده از توافقنامه برجام پرداخت.
محمدهاشم پسران از اقتصاددانان شاخص ایران وجهان به تحلیل خروج ایالاتمتحده از توافقنامه برجام پرداخت.
به گزارش تیننیوز، این استاد تمام بازنشسته دانشگاه کمبریج در این زمینه گفت: «به نظر من قطعی شدن خروج آمریکا از برجام بهمراتب بهتر از شرایط یکسال و نیم گذشته است که هر 3 ماه یکبار دولت آمریکا موجودیت برجام را زیر سؤال میبرد و به نوسان ارزی و اقتصادی در ایران دامن میزد.»
بیشتر بخوانید:
نبود اطمینان از شرایط اقتصادی و نامعلوم بودن مقررات حاکم بر تجارت خارجی و نقلوانتقال منابع ارزی، اقتصاد ایران را تحتفشار قرار داده و اثرات منفی مهمی روی رشد و اشتغال داشته است. بهاحتمال زیاد این وضع نامطلوب لااقل برای 3 ماه دیگر نیز ادامه خواد داشت تا مشخص شود آیا 5 کشور خارجی باقیمانده در برجام (انگلستان، فرانسه، آلمان، روسیه و چین) میتوانند یک نظام ارزی و معاملاتی جدید را طرحریزی کنند که در قالب آن ایران بتواند بهطور موثر از ارتباط تجاری و مالی با کشورهای دیگر جهان بهرهمند شود؟
صاحب کرسی عالی اقتصاد جان الیوت در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در گفتوگو با«همشهری» تصریح کرد:«البته با توجه به نقش تعیینکننده آمریکا در نظام تجاری و ارزی جهان و استفاده از دلار آمریکا بهعنوان ارز مرجع، ایجاد یک حوزه اقتصادی جدید که تابع تحریمهای ثانوی آمریکا نباشد، بسیار مشکل خواهد بود ولی من فکر میکنم با خروج آمریکا از برجام، شرایط برای ایجاد یک حوزه اقتصادی مستقل از آمریکا بسیار مساعد بوده و کوشش عمده از طرف ایران با همکاری کشورهای اروپایی، روسیه، چین و دیگر کشورهای منطقه و آسیای میانه میتواند احتمال موفقیت را در این زمینه افزایش دهد.
رفتار یکجانبه دولت ترامپ در زمینههای اقلیمی و محیطزیستی و توافقهای تجارت بینالملل از قبیل NAFTA یا TPP بهاحتمال زیاد به هژمونی اقتصادی آمریکا در جهان لطمه وارد خواهد کرد و در نتیجه شرایط مناسبی برای ایران ایجاد کرده است که بتواند در این جهت از کمک کشورهای دیگر عمده اقتصادی جهان بهرهمند شود.به بیان دیگر، رفتار اخیر دولت ترامپ شاید در ایجاد حوزههای اقتصادی و ارزی مستقل از آمریکا نقطه عطف باشد و ایران میتواند نقش عمدهای در این زمینه بازی کند.
البته نباید سیاستهای اقتصادی و ارزی کشور را فقط منوط به یک برجام جدید فاقد آمریکا طرحریزی کرد، بلکه درعینحال باید برای اجرای سیاستهایی قدم برداریم که بتواند مصونیت اقتصاد ایران را به شوکهای خارجی تا حدی کاهش دهد. دراینارتباط اصلاح و سالمسازی نظام بانکی و ارزی کشور در اولویت خاص قرار دارد و همانطور که بیان شد سیاستهای ارزی اخیر بانک مرکزی قدم مثبتی در این جهت است ولی سیاستهای ارزی باید انعطافپذیری بیشتری داشته باشد.برای مثال یکمیزان از ارزهای صادراتی را باید در جهت معاملات روزانه ارزی افراد اختصاص داد تا بازار ارز آزاد بتواند بهطور قانونی و معمول فعالیت داشته باشد.»
او در گفتوگو با روزنامه همشهری تصریح کرد:«علاوه بر اجرای اصلاحات اساسی در نظام بانکی، نباید اجازه داد سیستم بانکی به یک عامل سفتهبازی تبدیل شود و با دادن بهرههایی بهمراتب بیشتر از نرخ تورم موجبات رکود سرمایهگذاری بخش خصوصی، تولید و اشتغال را فراهم آورد. مضافاً، با توجه به این نکته که تحریمهای ثانوی آمریکا علیه ایران بیشترین آثار خود را بر بانکها و شرکتهای بزرگ بینالمللی خواهد گذاشت، باید در ایجاد شرایط مساعد برای فعالیتهای اقتصادی بخش خصوصی (نه نیمهدولتی) بهویژه درزمینهٔ صنایع سبک، خدمات و جهانگردی، اهتمام و همت بیشتری به عمل آید. دراینارتباط، ایجاد شرایط رقابتی یکسان بین بخش خصوصی و نیمهدولتی از اهمیت بالایی برخوردار است.»
محمد هاشم پسران، در بخش دیگری از گفتوگوی خود تأکید کرد:«بخشی از مساله به این خاطر است که رشد اقتصاد ایران تابهحال آنقدر بالا نبوده که عقبماندگیهای قبلی را جبران کند و از طرف دیگر همیشه رشد اشتغال نوعی عقبماندگی نسبت به رشد تولید داشته است. به این مفهوم که باید رشد تولید برای چند سالی در سطح بالا و مداوم قرار بگیرد تا اشتغال افزایشیافته و بیکاری بهطور قابل لمسی کاهش یابد.
پسران خاطرنشان کرد: همانطور که عرض کردم در 5 سال گذشته رشد اقتصادی چندان مثبتی نداشتهایم. نکته دیگر اینکه سطح اشتغال متأثر از افزایش باروری کار هم هست؛ یعنی نوع فنّاوری که در بعضی از بخشهای اقتصادی به کار گرفته میشود الزاماً اشتغالزا نیست؛ یعنی ممکن است که ایران ازنظر تکنولوژی گسترش پیدا کند و از نرمافزارهای جدید استفاده شود که منافعی نیز برای صاحبان صنایع در برداشته باشد و به تولید کمک بسیاری نیز بکند اما خودبهخود بر رشد اشتغال تأثیر چندانی نداشته باشد.
نتیجه اینکه رشد باید فراگیر باشد، نهفقط در بخشهای خاصی از اقتصاد رشد را شاهد باشیم و در بخشهای دیگر رکود باشد. باید این رشد را در بخشهای دیگری چون کشاورزی و ساختمان و صنایع و بهخصوص خدمات شاهد باشیم و تحقق این رخداد طول میکشد، پس من فکر میکنم نباید چندان ناامید باشیم که چرا نرخ بیکاری پایین نیامده است ولی باید اقتصاد را طوری تنظیم کنیم که با تحریمهای خارجی بتوانیم مقابله کنیم، اتحادیههای تجاری داشته باشیم که به ما کمک کنند که تولیدات کشور را بهخصوص در سطح منطقهای صادر کنیم. باید صادرات عمده غیرنفتی داشته باشیم.
او افزود: مسئله دوم تورم است. درست است که ما در مهار تورم تا حدی موفق بودهایم و از تورم 30 درصدی به زیر 10 درصد رسیدهایم اما این را در نظر بگیرید که کشورهایی که ما با آنها معامله میکنیم، نرخ تورمشان 2 تا 3 درصد است، پس ما با یک تورم 8 درصدی مازاد با کشورهای مقابل تجارتمان روبهرو هستیم و این در کوتاهمدت ممکن است اثرات منفی عمدهای نداشته باشد اما من همیشه عرض کردهام که در میانمدت این اختلاف نرخ تورم انباشته خواهد شد، روی نرخ ارز ایجاد فشار خواهد کرد و بحرانهای ارزی ایجاد خواهد شد.
پسران خاطرنشان کرد: پس همانطور که بارها گوشزد کردهام باید نرخ تورم را به زیر 3 تا 5 درصد بیاوریم و کنترل کنیم. برای رسیدن به این هدف باید تصمیمات مهمی درزمینهٔ اصلاحات نظام بانکی و اقتصادی اتخاذ شود.مهمترین موضوع در این زمینه کیفیت کالا و خدماتی است که پس از فروش به خریدار ارائه میشود. باید سیاستهایی به اجرا گذاشته شود که تولیدکنندگان داخلی تشویق به ارائه کالا و خدمات باکیفیت بالا شوند و این تنها با ایجاد رقابت سازنده بین تولیدکنندگان امکانپذیر نخواهد بود. نه اینکه طوری حمایت کنیم که کالاهایی باکیفیت پایین تولید کنند ولی رقابت را باید افزایش دهیم و شرایطی را ایجاد کنیم که سرمایهگذاری در این زمینهها تقویت شود و بعد خودبهخود تقاضای داخلی به سمت این کالاهای داخلی خواهد رفت..