واقعی شدن خودروسازی ایران کلید خورد
دولت یازدهم در حالی توانست به‌واسطه توافق هسته‌ای و برجام، قفل ورود خارجی‌ها به خودروسازی کشور را باز کند که این اتفاق عملا دومین صنعت بزرگ ایران را در مسیر «جهانی شدن» و تبدیل به یک «خودروساز واقعی» قرار داده است.جدا از اینکه برجام سبب شد همکاری‌های مشترک میان خودروسازان ایرانی و خارجی از سر گرفته شود، مقدمات «خودروساز شدن» کشور نیز به‌واسطه مشارکت با شرکت‌های بزرگ دنیا در حوزه طراحی نیز فراهم آمد.به‌عبارت بهتر، طی چهار سال گذشته، خودروسازی کشور با عبور از مشکلات و چالش‌هایی مانند افت تولید و تورم شدید قیمتی، دوباره با خارجی‌ها آشتی کرد تا علاوه‌بر از سرگیری همکاری‌های مشترک با خودروسازان دنیا، وارد فاز طراحی پلت‌فرم و محصول شود.از مجموعه این اتفاقات، با عنوان «ورود ایران به مسیر خودروساز شدن و جهانی شدن» یاد می‌شود، چه آنکه صنعت خودرو توانست با عبور از دیوار تحریم‌ها به‌واسطه پل برجام، به شرکت‌های معتبر خارجی متصل شود.
به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، خودروسازان کشور پس از توافق هسته‌ای و برجام اقدام به عقد چند قرارداد و تفاهم‌نامه با همتایان خارجی خود کردند تا از این راه، ضمن جبران عقب ماندگی‌های چند سال گذشته، روند رشد و توسعه را سریع تر طی کنند. قرارداد ایران خودرو با پژو، تفاهم‌نامه سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با رنو و تفاهم‌نامه سایپا با سیتروئن از جمله رخدادهای مهم صنعت خودرو ایران در پسابرجام به‌شمار می‌روند که به اعتقاد کارشناسان، مجموعه آنها می‌تواند به توسعه صنعت خودرو ایران کمک کند.هرچند انتقادهایی نیز در مورد این مدل مشارکت میان خودروسازان ایرانی و خارجی مطرح شده و می‌شود، با این حال صنعت خودرو کشور یگ گام فراتر نیز رفت و حالا قصد دارد پلت فرم و محصول اختصاصی نیز طراحی و تولید کند. به‌عبارت بهتر، صنعت خودرو کشور در این مسیر قرار گرفته که در راستای رشد و توسعه و تبدیل شدن به یک خودروساز واقعی، در کنار مشارکت با شرکت‌های خودروساز جهانی، به سراغ طراحان و تامین‌کنندگان درجه یک دنیا برود.در واقع خودروسازی ایران قصد دارد ضمن شراکت با خودروسازان در پروسه «تولید و مونتاژ صادرات محور»، دانش و فناوری و تکنولوژی روز دنیا را از ناحیه نزدیک شدن به شرکت‌های طراحی، مهندسی و تامین‌کنندگان خارجی نیز کسب کند.
در یک کلام می‌توان این طور نتیجه گرفت که خودروسازی کشور طی چهار سال گذشته عملا تغییر رویه داده، تا جایی که می‌خواهد از سطح یک صنعت به اصطلاح «مونتاژکار»، به تولیدکننده‌ای طراح در سطح بین‌المللی و دارای محصولات صادرات محور تبدیل شود.این در شرایطی است که تا قبل از اجرایی شدن برجام و لغو تحریم‌ها، راه دسترسی صنعت خودرو ایران به دنیای خودروسازی بسته شده بود و امکان همکاری و مشارکت حتی در سطح مونتاژ نیز وجود نداشت.در آن دوران، جدای از افت شدید تولید و افزایش بیش از دو برابری قیمت خودروها، دومین صنعت بزرگ کشور دوستان و شرکایش را از دست داد و طبعا اگر نبود توافق هسته‌ای و برجام، خودروسازان داخلی حالا باید همچنان در پیله تنهایی خود روزگار می‌گذراندند.هرچند البته نقدهایی به قراردادها و تفاهم‌نامه‌های پسابرجامی صنعت خودرو وارد است و این موضوع، مساله عجیبی به‌شمار نمی‌رود، با این حال اصل اتصال خودروسازی کشور به دنیا از طریق پل برجام و شکستن دیوار تحریم، این صنعت را در مسیر جهانی شدن قرار داده است.
چندی پیش بود که خودروسازی کشور در سایه توافق هسته‌ای برجام، اولین قرارداد طراحی و توسعه پلت‌فرم خود را با بزرگان حوزه طراحی امضا کرد و این در حالی است که شرکت‌های موردنظر تا پیش از برجام توجهی به درخواست همکاری با خودروسازان و قطعه‌سازان داخلی نمی‌کردند.به‌عبارت بهتر، جدای از اینکه قرارداد موردنظر و امثال آن تا چه حد می‌توانند به رشد و توسعه خودروسازی ایران کمک کرده و آن را در مسیر جهانی شدن قرار دهند (که البته کمک زیادی خواهند کرد)، نکته مهم دیگر اینجاست که برجام زمینه‌ساز شکل‌گیری چنین رخداد مهمی در دومین صنعت بزرگ کشور شده است.
صنعت خودرو ایران تا پیش از توافق هسته‌ای و برجام و در دورانی که با تشدید تحریم‌های بین‌المللی مواجه بود، ارتباطش با دنیای خودروسازی عملا قطع شد و در نتیجه از قافله تکنولوژی و فناوری روز جهان جا ماند. این موضوع سبب شد این صنعت بزرگ و اشتغالزا نه‌تنها از مسیر رشد و توسعه باز بماند؛ بلکه گرفتار افت شدید تولید و کاهش کیفیت و افزایش قیمت نیز بشود و در نتیجه، دیگر وقت و انرژی و توانی برای حتی فکر کردن به توسعه نیز نداشته باشد.این در حالی است که پس از توافق هسته‌ای و برجام، مقدمات حضور شرکت‌های خارجی در خودروسازی ایران فراهم آمد و در ابتدا خودروسازانی از فرانسه و کره و آلمان راهی «جاده مخصوص» شدند و حالا نیز طراحان بزرگ دنیا به شراکت با خودروسازان داخلی پاسخ مثبت داده‌اند. بدون شک اگر نبود توافق هسته‌ای و برجام، حالا هیچ‌کدام از شرکت‌های معتبر و مشهوری که هم‌اکنون در خودروسازی و قطعه‌سازی ایران حضور پیدا کرده‌اند، در این صنایع بزرگ و حیاتی داخلی به چشم نمی‌آمدند.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، اتفاق بزرگی که طی دولت یازدهم در خودروسازی کشور رخ داد، نشان دادن تصویری مناسب از خودروسازی و بازار ایران و همچنین سیاست‌های اقتصادی به شرکت‌های خارجی بود. به‌عبارت بهتر، تصویری که دولت از ایران در سایه برجام به خارجی‌ها ارائه کرد و تفکری را که در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی به جهانیان نشان داد، تمایل آنها را برای سرمایه گذاری در خودروسازی کشور برانگیخت و سبب شد علاوه‌بر خودروسازان خارجی، پای طراحان و قطعه‌سازان بزرگ نیز به این صنعت پر اهمیت باز شود.از همین رو، پیش‌بینی می‌شود که در صورت تداوم دولت یازدهم در چهار سال آینده، بذر مشارکت‌های خارجی خودروسازی کشور جوانه زده، رشد کرده و میوه دهد. این بدان معناست که پروسه خودروساز شدن ایران (پروسه‌ای که در دولت یازدهم آغاز شد)، در چهار سال آینده نهایی شده و کشور به معنای واقعی کلمه «خودروساز» خواهد شد.این در حالی است که اگر دولت بعد بخواهد تصویر ارائه شده به دنیا در چهار سال گذشته را مخدوش کرده و تفکری جدید را در حوزه سیاست و اقتصاد ارائه دهد، هیچ بعید نیست پروسه خودروساز شدن ایران به معنای واقعی کلمه، عقیم و ناتمام بماند. بدون تردید خارجی‌ها حساسیت زیادی به پیام‌های سیاسی و اقتصادی که از ناحیه دولت ایران ارسال می‌شود، داشته و بنابراین اگر احساس کنند تفکرات دولت جدید تغییر کرده، این موضوع تاثیری بسیار منفی بر مشارکت آنها با شرکت‌های خودروساز و قطعه‌ساز داخلی خواهد داشت.
ترس سرمایه‌گذاران خارجی از ایران ریخت
حسن سنجری، کارشناس خودرو: اگر نگاهی به اظهارات رئیس‌جمهوری در حوزه خودروسازی کشور بیندازیم، متوجه می‌شویم دولت موافق مشارکت خارجی در این صنعت بوده و آقای روحانی نیز تاکید کرده که همکاری مشترک با خارجی‌ها راه میانبر به سمت «خودروساز شدن» است. در واقع دولت یازدهم سعی کرد تصویر و تفکری مناسب را به سرمایه‌گذاران خارجی (در حوزه صنعت خودرو) داده و برخی از آنها را به این اطمینان برساند که «ایران» محل امنی برای ورود سرمایه است. گزاف نیست اگر بگوییم دولت یازدهم به‌خوبی درک کرد که در دنیای امروز، «مشارکت‌های خودرویی» فرا مرزی شده و نمی‌توان با دیوار کشیدن دور خود، صنعت خودرویی قوی داشت. از همین رو بلافاصله پس از توافق هسته‌ای و برجام، دولت پیام‌های خوب و امیدوارکننده‌ای را به سرمایه‌گذاران خارجی ارسال کرد و نتیجه آن، حضور شرکت‌های مشهور خودروساز و قطعه ساز و طراح دنیا در ایران شد. این اتفاق در واقع ریخته شدن ترس سرمایه‌گذاران خارجی از شرایط ایران بود و می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای قرار گرفتن خودروسازی کشور در زنجیره جهانی تجارت خودرو. این بدان معنا است که ما چه وارد فاز مونتاژ صادرات محور بشویم و چه در قالب طراحی پلت‌فرم و محصول پیش برویم، در زنجیره تجارت جهانی خودرو قرار خواهیم گرفت و این موضوع از ثمرات غیر قابل انکار برجام به‌شمار می‌رود. حال اگر در این شرایط، دولت بعد بخواهد پیام‌های مثبت را قطع کرده یا تضعیف کند، این احتمال وجود دارد که خارجی‌ها از ادامه حضور در ایران منصرف شده و سرمایه‌گذاری شان به اصطلاح عقیم بماند.
می‌توانیم جشن «خودروساز شدن» بگیریم
سعید مدنی، مدیرعامل پیشین سایپا: اتفاق مهمی که طی چهار سال گذشته در خودروسازی کشور رخ داده، تغییر رویکرد به سمت «خودروساز شدن» و در نتیجه، حرکت به سمت یافتن حلقه‌های مفقوده در این صنعت است.در واقع خودروسازی ما به این باور رسید که نمی‌تواند صفر تا صد یک محصول را خودش طراحی کند و بسازد؛ بنابراین دوباره به سمت همکاری‌های مشترک رفت و این اتفاق مهم در سایه برجام رخ داد.بدون شک اگر برجام نبود، اصلا امکان همکاری با شرکت‌های خارجی وجود نداشت و این موضوع را بنده و امثال بنده که دوران تحریم را به چشم دیدیم، به‌خوبی درک می‌کنیم. در دوره تحریم، شرکت‌های زیادی از ایران رفتند و خودروسازی با مشکلات فراوانی مواجه شد، بنابراین قدرنشناسی است اگر بگوییم برجام تاثیری نداشته است.در سایه برجام است که هم اکنون خودروسازی ایران مشارکت با خارجی‌ها را آغاز کرده و به سمت طراحی پلت‌فرم و محصولات جدید نیز رفته است و اگر برجام نباشد، این پروسه ادامه نخواهد یافت.به اعتقاد بنده، تداوم دولت یازدهم و تفکرش در دولت بعد، تضمینی است برای ادامه یافتن برجام و به سرانجام رسیدن پروژه‌هایی که در خودروسازی کشور آغاز کرده ایم. بدون شک اگر تفکر این دولت مبنی بر مشارکت‌های خارجی ادامه پیدا کند، می‌توانیم چهار سال دیگر و در پایان دولت دوازدهم جشن «خودروساز شدن» ایران را برپا کنیم.
امیدواری به تکامل صنعت خودرو
شهرام آزادی، مدرس دانشگاه:
برای تکامل صنعت خودرو کشور یا همان «خودروساز شدن» دو استراتژی را می‌توان در نظر گرفت؛ یکی تعامل مستقیم با برندهای خارجی و تولید تحت لیسانس آنها و دیگری تولید تحت برند داخلی.استراتژی اول بدون شک بدون کمک و مشارکت شرکت‌های خارجی امکانپذیر نیست، زیرا توسعه صنعت خودرو از ناحیه این مدل استراتژی، به‌واسطه عقد قراردادهای جوینت‌ونچر (با خارجی‌ها) حاصل خواهد شد. البته این نکته مهم را نباید فراموش کنیم قراردادهای جوینت‌ونچر در صنعت خودرو حتما باید توام با انتقال تکنولوژی به خودروسازی کشور باشد نه اینکه صرفا محصولات خودروسازان دیگر را مونتاژ کنیم.به اعتقاد بنده می‌توان گفت خودروسازی کشور به‌واسطه حصول توافق هسته‌ای و اجرایی شدن برجام در دولت یازدهم، توانست به خارجی‌ها وصل شده و همکاری‌هایی مشترک را با آنها آغاز کند.به عبارت بهتر، برجام توانست یکی از بال‌های تکامل صنعت خودرو کشور را باز کند و اگر شوکی به این صنعت وارد نشود، می‌توانیم به خودروساز شدن ایران طی چهار تا پنج سال آینده امیدوار باشیم.فراموش نکنیم در پایان دولت دهم، خودروسازی به مرز ورشکستگی رسیده بود و حتی در پرداخت حقوق کارکنان خود نیز دچار مشکل بود، اما حالا ضمن حل مشکلات آن دوران از قبیل افت تولید، می‌توانیم جای پای خود را در خودروسازی جهان طی چند سال آینده سفت کنیم.
