◄ چینی‌ها برندگان بی‌سروصدای بحران خودروسازی ایران
این روزها آمارهای فراوان و متنوعی از وضعیت بحرانی و متفاوت با سال‌های اخیر از صنعت خودرو در فضای رسانه‌ای کشور منتشر می‌شود؛ آمارهایی حاکی از کاهش تولید، افزایش بدهی، تأخیرهای گسترده در تحویل خودروهای پیش‌فروش شده، خودروهای تولید شده با کسری قطعات و آمارهای دیگری از این دست. در این میان اما آمارهایی هم وجود دارند که حاکی از رشد بی‌سروصدای بخش‌های خاصی از خودروسازی هستند. تا پایان مرداد ماه سال جاری ۸۸۰ میلیون دلار قطعات منفصله خودرو وارد کشور شده که در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۱۰۳ درصد رشد داشته است. این قطعات، برای مونتاژ خودروهایی وارد کشور شده که عمق داخلی‌سازی آنها کمتر از ۳۰ درصد است.
این روزها آمارهای فراوان و متنوعی از وضعیت بحرانی و متفاوت با سال‌های اخیر از صنعت خودرو در فضای رسانه‌ای کشور منتشر می‌شود؛ آمارهایی حاکی از کاهش تولید، افزایش بدهی، تأخیرهای گسترده در تحویل خودروهای پیش‌فروش شده، خودروهای تولید شده با کسری قطعات و آمارهای دیگری از این دست.
در این میان اما آمارهایی هم وجود دارند که حاکی از رشد بی‌سروصدای بخش‌های خاصی از خودروسازی هستند. تا پایان مرداد ماه سال جاری ۸۸۰ میلیون دلار قطعات منفصله خودرو وارد کشور شده که در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۱۰۳ درصد رشد داشته است. این قطعات، برای مونتاژ خودروهایی وارد کشور شده که عمق داخلی‌سازی آنها کمتر از ۳۰ درصد است.
در همین مدت ۱۸۳ میلیون دلار نیز قطعات منفصله برای مونتاژ خودروهایی با ساخت داخل ۳۰ تا ۵۰ درصد وارد کشور شده که نسبت به پنج ماهه نخست پارسال، رشد ۵۷ درصدی داشته است. این اعداد و آمار به صورت گسترده در فضای رسانه‌ای کشور منتشر شد و به عنوان نشانه‌ای از عدم صداقت خودروسازان در وجود کسری قطعه برای تولید و تحویل خودروهای داخلی مورد استناد قرار گرفت. دقت بیشتر در نوع خودروهایی که قطعات برای تولید آنها مورد استفاده هستند، حاکی از ماجرای متفاوتی است. حال می خواهیم بررسی کنیم که کدام خودروهای ساخت داخل به میزان ۱۴ تا ۳۰ درصد داخلی‌سازی شده‌اند.
توضیح اینکه حداقل میزان داخلی‌سازی خودرو به میزان ۱۴ درصد شامل ساخت داخل هیچ قطعه‌ای نمی‌شود و این خودروها فقط در خطوط مونتاژ خودروسازان داخلی ساخته می‌شوند. طبق آخرین آمار منتشر شده درباره میزان داخلی‌سازی خودروهای ساخت داخل که زمستان سال گذشته در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است؛ خودروهای این دامنه داخلی‌سازی شامل موارد زیرند:
ایران خودرو: انواع تیپ‌های خودروی هایما، پژو ۲۰۰۸ و سوزوکی گراند ویتارا
سایپا: انواع تیپ‌های خودرو برلیانس و چانگان
کرمان خودرو: انواع تیپ‌های خودرو جک و لیفان
مدیران خودرو: انواع خودروهای ام وی ام و چری
همان‌گونه که مشاهده می‌شود، خودروهای فوق از خودروهای پرتیراژ، اقتصادی و محصولات اصلی خودروسازی کشور به لحاظ انتقال تکنولوژی و داخلی‌سازی قطعات نیستند. غیر از دو خودروی فرانسوی و ژاپنی ایران خودرو، همه این خودروها چینی بوده و افزایش قیمت آنها با انعکاس چندانی در فضای رسانه‌ای مواجه نشده‌اند. در شرایطی که خودروهای ساخت داخل دامنه قیمتی زیر ۴۵ میلیون تومان با کاهش شدید و عدم امکان تحویل خودروها به دلیل کسری قطعه عامل اصلی بحران و التهاب بازار و انتقاد و اعتراض مردم و دولتمردان نسبت به خودروسازی به‌شمار می‌روند؛ آمار تولید خودروهای چینی در چهار ماهه نخست سال جاری با رشد بی‌سابقه و باورنکردنی ۴۰ درصد بیش از مدت مشابه سال گذشته تولید شده‌اند!
به عبارت دیگر، در پنج ماهه نخست سال جاری ۸۸۰ میلیون دلار صرف واردات قطعات خودروهایی شده است که نه مصرف کننده طبقه متوسط و کم‌درآمد خودرو مشتری آنهاست و نه قیمت‌گذاری و فروش آنها مشمول شرایط و نظارت خاصی است. خودروهای چینی، با کمترین میزان داخلی‌سازی و تقریبا هیچ‌گونه انتقال تکنولوژی و سرمایه‌گذاری خودروسازان در داخلی‌سازی قطعات تولید می‌شوند. حاشیه سود بالا و کم‌دردسر، هزینه تولید پایین و عدم نیاز به تحمل دردسرهای داخلی‌سازی قطعات و قراردادهای تأمین قطعات از قطعه‌سازان داخلی، این خودروها را به منابع سودده و گاوهای شیرده خودروسازان داخلی تبدیل کرده است.
در سال‌های اخیر و با گسترش مونتاژ خودروهای چینی، هشدارهای بسیاری از جانب دلسوزان و کارشناسان صنعت خودرو در فضای رسانه‌ای کشور داده شد که این اقبال از نفوذ خودروسازان چینی در کشور باعث ویرانی تدریجی بنیان‌های خودکفایی در صنعت خودروی کشور می‌شود. ساخت این خودروها با استفاده از خلأ قوانین موضوعه بدون داخلی‌سازی قابل ذکر انجام می‌شود. تیراژ پایین و تغییرهای متعدد تیپ خودروها در زمان کوتاه از جمله سیاست‌هایی است که از جانب چینی‌ها و شرکای داخلی آنها اتخاذ می‌شود تا داخلی‌سازی قطعات فاقد توجیه اقتصادی بوده و برای قطعه‌سازان جذابیت چندانی نداشته باشد.
از سویی، سخت شدن شرایط مشارکت و تجارت با خودروسازان معتبر و صاحب برند جهانی در ۱۰ سال گذشته و فشارهای سیاسی سنگین و بلاوجه داخلی و فشارهای تحریمی آمریکا در مورد معدود خودروسازان معتبری که حاضر به عقد قرارداد با خودروسازان داخلی می‌شوند؛ باعث آماده شدن زمینه برای گسترده‌تر شدن ورود چینی‌ها به خودروسازی کشور شده است. دردمندانه و بدون مجامله باید گفت، با توجه به شرایط بحرانی مالی و اقتصادی خودروسازی و شدت یافتن تحریم‌ها، گسترده شدن بیش از پیش خودروسازی چینی در کشور با شکل فعلی جز ویرانی تدریجی صنعت خودروسازی کشور، دستاوردی نخواهد داشت.
اگر دستاورد اصلی ۴۰ ساله جمهوری اسلامی در خودروسازی داخلی را تبدیل ایران از کشور مونتاژکننده خودرو به خودروساز صاحب زنجیره تأمین داخلی بدانیم، این دستاورد توسط چینی‌ها در حال نابودی است. با این تفاوت که پس از پنجاه و اندی سال ایران از مونتاژکاری خودروهای متعلق به معتبرترین خودروسازان جهانی به مونتاژکار محصولات صنایع گمنام و نامعتبر چینی تبدیل خواهد شد. امید که اتخاذ تدابیر مناسب در جهت ساماندهی اساسی خودروسازی کشور، جلوی این ویرانی محتوم را بگیرد.
