رعایت اصول اخلاقی در مدیریت ریسک
یکی از مهم ترین جنبه های ریسک که نادیده انگاری آن می تواند باعث بروز مشکلات فراوانی برای کسب وکار در آینده نزدیک شود، «ریسک زنجیره تامین» است.
سازمان های امروزی یقینا دارای مکانیزمی برای ارزیابی و مدیریت ریسک هستند و موفقیت کسب وکارشان در گرو دقت و سرعت در مقوله مدیریت ریسک است. یکی از مهم ترین جنبه های ریسک که نادیده انگاری آن می تواند باعث بروز مشکلات فراوانی برای کسب وکار در آینده نزدیک شود، «ریسک زنجیره تامین» است.
سازمان های پیشرو برای مدیریت زنجیره تامین از تدابیری از جمله گماردن مدیریت و تیم حرفه ای برای اطمینان از به موقع و باکیفیت بودن کالا یا خدمات به دست آمده از تک تک اعضای زنجیره تامین کمک می گیرند. این تیم برای اطمینان از تامین کنندگان و نیز کاهش ریسک از ابزارهای مختلفی بهره می برد؛ همانند:
1- ارزیابی کیفی محصولات و خدمات از طریق نمونه برداری.
2- بازدید سرزده و برنامه ریزی شده برای بررسی انطباق کیفی و قانونی.
3- وجود آلترناتیو تامین کننده به دو منظور: چانه زنی قیمت و عدم توقف ناگهانی خط.
مهم ترین موردی که به طور سنتی باعث انتخاب شدن در زنجیره تامین شرکت های بزرگ می شود ، قیمت و کیفیت است. یعنی مدیر زنجیره تامینی موفق است که با شرکت هایی که بهترین کیفیت را با کمترین قیمت و بعضا با بازه پرداختی طولانی تر ارائه می کنند، قرارداد ببندد.
درصورت وجود مکانیزمی برای مدیریت ریسک - که الزام مهم کسب وکارهای کنونی است – جنبه های مختلف داخلی و خارجی مورد ارزیابی قرار می گیرد. ریسک های خارجی را می توان ریسک رقبا ، قوانین و شرایط بازار دانست. ریسک های داخلی نیز به چهار دسته استراتژیک ، انطباق قانونی ، مالی و عملیاتی تقسیم بندی می شوند.مدیران ارشد سازمان ها هنگام شناسایی و طبقه بندی ریسک ها به منظور مدیریت آنها و برای بررسی اثرات ریسک های مختلف بر کسب وکار باید وقت کافی برای آن لحاظ کنند.
در دنیای کسب وکار، عمدتا تا همین چند سال قبل در طبقه بندی ریسک های مختلف برای انتخاب پیمانکاران در زنجیره تامین، عامل چشمگیر موارد مالی بود. یعنی پیمانکاری که کالا یا خدماتی با قیمت کمتر ارائه می کرد با لحاظ کردن کیفیت ، به احتمال زیاد برنده بود. ولی پس از به وجود آمدن مسائلی از نوع ریسک ناشی از عدم رعایت اصول اخلاق تجاری در زنجیره تامین، توجه افراد به جنبه های جدیدی از کیفیت مطرح شد که همان جنبه های اخلاقی بود. یعنی یک تامین کننده حتی در انتهایی ترین عمق زنجیره در شرکت های بزرگ اگر کار غیرقانونی کند، دچار عقوبت از سمت دولت و حتی مصرف کنندگان می شود. نمونه هایی از این دست در شرکت های تولیدکننده پوشاک ورزشی نظیر نایک و آدیداس در دهه 90 میلادی یا فاجعه بوپال در سال 1982 یا حادثه آلاسکا برای نفت کش های شرکت اکسون موبیل در سال 1984 یادآور ریسک بالای عدم توجه به ریسک هایی از این دست است. نمونه ای که سال پیش شاهد آن بودیم افت چشمگیر سهام در شرکت فولکس واگن بود.
از منظر دیگر، ارزش بالای برند و قیمت سهام در بورس باعث شده است توجه به این جنبه از مدیریت ریسک بیشتر شود ، بنابراین شرکت های زیادی به مدیریت ریسک از طریق ارزیابی رعایت جنبه های اخلاق تجاری و رعایت الزامات مخصوص که از این پس جزء لاینفک قراردادهای تجاری را شامل می شد، اقدام کردند.
راه حلی که این برندها و شرکت های معتبر برگزیده اند، ملزم کردن کلیه شرکت های زنجیره تامین به رعایت اصول اخلاق تجاری است. تمامی این شرکت ها پس از بررسی های فنی و تکنیکی الزامات دیگری را نیز طلب می کنند که عمدتا در یک بند مستقل در قراردادهای کاری یا حداقل به صورت ضمیمه قرارداد می آید. اصول تجارت اخلاقی (Code of Conduct) که در قرارداد ها الزامی است، معمولا شامل 3 الی 5 صفحه است که شامل قواعدی مبتنی بر 4 ستون زیر است:
1- رعایت قوانین کارگر و کارفرمایی بر اساس الزامات بین المللی
2- رعایت موارد ایمنی و بهداشت محیط کار
3- رعایت موارد زیست محیطی
4- رعایت قوانین ضدرشوه، فساد، ارتشا و تقلب
خبر خوب برای شرکت ها آن است که این قواعد به شکل کدهای اخلاقی و استانداردهایی نظیر SA8000 وISO26000 وجود دارد که هم قابل آموزش و هم قابل برون سپاری به شرکت های دارای صلاحیت بین المللی است. باوجود جدید بودن این مقوله در کشور عزیزمان، افراد و شرکت های زیادی وجود دارند که با این مفاهیم آشنا هستند و از مزایای «پایداری کسب وکار» استفاده می کنند. باید توجه داشت که در فضای کسب وکار جهانی باید با تمرکز بر این موارد، ریسک ناشی از ضربات مهلک «عدم رعایت اخلاق تجاری» به کسب وکار را با تدبیر به موقع و دانش به روز به حداقل رساند.
نویسنده: کوشا ستوده
