اعتماد به فناوری ایرانی و باور مسئولین به جوانان متخصص و دانشگاهی

رییس پژوهشکده علوم و فناوری زیر دریا- دانشگاه صنعتی اصفهان: باور مسئولین به جوانان و متخصصان ایرانی و دانشگاهی و اعتماد آنها به فناوری ایرانی مهمترین شاخص در حمایت از پژوهشهای کاربردی و جهت گیری درحل مشکلات صنعت است.

به گزارش مارین نیوز، به بهانه برگزاری نوزدهمین همایش بین المللی صنایع دریایی گفتگویی با دکتر احمد رضا زمانی، رییس پژوهشکده علوم و فناوری زیر دریا- دانشگاه صنعتی اصفهان، انجام شده که در ادامه می آید: 

• جناب آقای دکتر، مهمترین چالش‌ها و کمبودهایی که در حال حاضر در بخش آموزش و تحقیقات دریایی در آن مجموعه وجود دارد چیست و در جهت رفع آنها چه اقداماتی می‌تواند صورت گیرد؟

در حال حاضر با توجه به شرایط خاص اقتصادی و مشکلات  مالی  نقدینگی موجود در کشور، اکثر ارگانهای دریایی چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی متاثر از این مشکلات شده اند و بدنبال آن حجم و تنوع قراردادهای تحقیقاتی بسیار کاهش یافته است. این چالش مشکلات مختلفی را برای مجموعه های تحقیقاتی پیشرو ایجاد می کند و باعث می شود که ارتباط بین این موسسات آموزشی و تحقیقاتی با صنعت دریایی کشور ارتباط محدودی گردد. بطوریکه در چنین شرایطی امکان تعریف پروژ های بلند مدت و پروژ های مهم در مقیاس ملی و تامین منابع مالی آنها صورت نمی پذیرد و صرفا به پروژ های مقیاس کوچک (از نظر زمانی و حجم ریالی) پرداخته می شود.   

• مهمترین دستاوردهای آن مجموعه در بخش پژوهش و تحقیقات دریایی طی سال های اخیر چه بوده است؟

پژوهشکده علوم و فناوری زیر دریا در دانشگاه صنعتی اصفهان در سالهای اخیر علیرغم مسائل و مشکلات بسیار زیادی که با آن مواجه بوده است توانسته است مجموعه اقدامات موثری را به انجام رساند. از جمله این اقدامات می توان به پیشرفت صد درصدی طرح کلان پایش و پیش بینی دریایی کشور، رونمایی از دستاوردهای این طرح در سطح کشور، بهینه سازی و راهبری تجهیزات اندازه گیری مشخصه های دریایی در بنادر کشور، تجهیز آزمایشگاه کالیبراسیون تجهیزات اندازه گیری مشخصه های دریایی، طراحی و ساخت اولین ربات کابلی آب عمیق ایران، اتمام طراحی موتور مغناطیس دائم برای کاربرد های خاص، پژوهش در مورد عیب یابی و تعمیر انواع پمپ های فشار بالا در سکوهای نفتی و تدوین نقشه راه در مورد یکی از شناورهای زیر سطحی  را نام برد. 

• آیا آزمایشگاه ‌های عملی و نرم افزارهایی تخصصی در آن مجموعه وجود دارد و با چه کمبودهایی همراه است؟ 

این پژوهشکده بر اساس سرمایه گذاریهای انجام شده در سالهای گذشته و همچنین سالهای اخیر توانسته است امکانات آزمایشگاهی بسیار خوبی را در حوزه مهندسی دریا فراهم سازد. از جمله این امکانات آزمایشگاهی می توان به آزمایشگاه الکترونیک، آزمایشگاه هیدرو آیرودینامیک، آزمایشگاه کالیبراسیون و اندازه گیری مشخصه های دریایی، آزمایشگاه خوردگی سریع بتون، آزمایشگاه عملکرد شناورهای زیر سطحی هوشمند در فضای مجازی اشاره کرد. هر کدام از آزمایشگاههای فوق بخوبی می توانند خدمات تخصصی متنوعی را به جامعه دریایی ارائه نمایند. برخی از این خدمات شامل اندازه گیری مشخصه های هیدرودینامیکی شناورهای سطحی و زیر سطحی، کالیبراسیون تجهیزات اندازه گیری مشخصه های دریایی بر اساس نظامنامه کیفیتی ایزو 17025 و ... می باشند. توسعه هدفمند و جهتدار  این مجموعه آزمایشگاهی کاملا امکان پذیر بوده و تبدیل آن به یک آزمایشگاه مرجع از جمله برنامه هایی این پژوهشکده است که نیاز به حمایت و سرمایه گذاری دارد.

• آن مجموعه چه اقدامی برای کاربردی‌تر کردن تحقیقات، پژوهش ها و پایان نامه ‌های دانشجویی ‌داشته است؟ 

مجموعه ما از چند ویژگی خاص برخوردار است که در رابطه با تعریف و انجام پژوهش ها و پایان نامه های دانشجویی اثرگذار است. ارتباط خوب با کارفرمایان مهم دریایی و شناخت نیاز های آنها از طریق انجام پروژ ه ها و طرح های انجام شده و همچنین توجه به نیاز های بلند مدت آنها،  آینده پژوهی و تدوین نقشه راه در چند طرح مختلف دریایی، ارائه خدمات آزمایشگاهی بصورت رایگان و یا با هزینه ناچیز به دانشجویان علاقمند به انجام رساله های کاربردی و تجربی، وجود اعضای هیات علمی با سابقه زیاد در چندین زمینه منتخب تخصصی در حوزه مهندسی دریا از جمله مواردی است که منجر به تعریف و کاربردی تر شدن فعالیتها، پژوهشها و پایان نامه های دانشجویی در این پژوهشکده شده است. 

• ارزیابی جنابعالی از ارتباط صنعت و دانشگاه در سالهای اخیر چیست؟ چه پیشرفت هایی داشته و با چه چالش هایی روبروست؟ 

متاسفانه ارتباط هدفمند و موثر بین صنعت و دانشگاه از حجم و کیفیت مناسب برخوردار نیست و این موضوع شامل ارتباط صنایع دریایی و دانشگاههای مرتبط نیز می گردد. باور مسئولین به جوانان و متخصصان ایرانی و دانشگاهی و اعتماد آنها به فناوری ایرانی مهمترین شاخص در حمایت از پژوهشهای کاربردی و جهت گیری درحل مشکلات صنعت است. دانشگاهها نیز بایستی با درک واقع بینانه از نیازهای صنعت و انجام  پژوهشهای کاربردی پاسخگوی این اعتماد باشند. هر دو بخش صنعت و دانشگاه در تضعیف و یا تقویت این ارتباط دارای نقش اساسی هستند و طبیعتا نمی توان بصورت یکطرفه به حل این موضوع پرداخت. علیرغم محدودیتهای موجود الگوهایی نیز وجود دارد که نشان میدهد چگونه یک ارتباط هدفمند و مبتنی بر اعتماد دو جانبه منجر به همکاری طولانی مدت و موثر دانشگاه و صنعت خواهد شد.

• با توجه به افزایش شرکت های دانش بنیان و گسترش فعالیت آنها، ارزیابی شما جهت استفاده از این فرصت برای توسعه اقتصادی دانش بنیان چیست؟ 

فرم و فضای حاکم بر کشور که متاثر از سیاستگزاریهای کلان در حوزه اقتصاد مقاومتی است باعث شده است که در سالهای اخیر موضوع اقتصاد دانش بنیان و تبدیل علم به ثروت از طریق شرکتهای دانش محور به صورت مشخص در دستور کار قرار گیرد. این حرکت نو پا نیاز به حمایت جدی داشته و با حال ایده آل فاصله دارد. همچنین به نظر میرسد که در شرایط فوق نیز در مقایسه با سایر حوزه های مهندسی، شرکت های دانش بنیان در حوزه مهندسی دریا نیز بسیار محدود باشند و بنابر این لازم است در یک فضای منطقی و غیر احساسی و بدور از شتابزدگی موضوع نحوه تشکیل شرکتهای دانش بنیان، نحوه حمایت آنها و میزان موفقیت یا عدم موفقیت آنها بخصوص در حوزه مهندسی دریا مورد توجه قرار گیرد. لازم به ذکر است نوع طرحهای انجام شده در پژوهشکده علوم و تکنولوژی زیر دریا در دانشگاه صنعتی اصفهان کاملا کاربردی و محصول محور بوده و در چند زمینه شاخص و محوری فعالیتهای پژوهشی و دسترسی به فناوری صورت می گیرد. زمینه های منتخب  کاری در این پژوهشکده از همپوشانی بسیار زیادی با نقشه راه فناوریهای دریایی کشور برخوردار بوده و بسیاری از محصولات تولید شده در این پژوهشکده در فهرست کالاها و خدمات دانش بنیان دریایی قرار میگیرند. به همین دلیل به عنوان یک ساختار جنبی، موضوع تشکیل شرکت های دانش بنیان مبتنی بر دستاورد های پژوهشکده با سطوح آمادگی فناوری بالا در دستور کار هیئت رئیسه دانشگاه و مرکز نوآوری و تجاری سازی دانشگاه قرار گرفته است. 

• آیا توجه و حمایت لازم به حوزه آموزش و تحقیقات دریایی از سوی وزارتخانه ها و سایر مراکز ذیربط صورت می گیرد؟

میزان حمایت و توجه ارگانهای دریایی کشور به بحث آموزش، تحقیقات و پژوهشهای کاربردی دریایی  متفاوت بوده و به دیدگاه مسئولین آنها وابستگی دارد. با این حال  این پژوهشکده در انجام طرحهای کاربردی خود از حمایت سازمان بنادر و دریانوردی و همچنین معاونت علمی و فنی ریاست جمهوری در طرح کلان پایش و پیش بینی دریایی کشور برخوردار بوده که به دستاوردهای با ارزشی نیز منجر شده است. همچنین در یکی دیگر از طرحهای جاری در این پژوهشکده در مورد ربات آب عمیق، همکاری قوی و حمایت لازم از طرف شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی ایران صورت پذیرفته است. 

• به نظر جنابعالی با توجه به رتبه علمی خوب ایران در جهان مربوط به چاپ مقالات حوزه مهندسی دریا، چرا از این ظرفیت مهم علمی در صنعت بخوبی استفاده نمی شود؟ 

همانطوریکه در متن سوال مشخص نموده اید، از نظر آمار انتشار مقالات در حوزه مهندسی دریا در سالهای اخیر همانند آمار کلی تولید علم در کشور بالا رفته است. منتها باید دید چه بخشی از این آمار در نتیجه نیاز های مرتبط با صنعت و رفع مشکلات صنایع دریایی شکل گرفته است؟ چه بخشی از آنها منجر به شکل گیری فناوری شده است و یا دورنمای مناسبی برای ایجاد یک فناوری دارند؟ چه بخشی از این مقالات بصورت پیوسته و در نتیجه یک کار بلند مدت بوده است، چه بخشی از این مقالات در نتیجه یک کار منسجم تیمی و بویژه فعالیتهای بین رشته ای بوده است ؟ چه بخشی از آنها در نتیجه انجام طرحهای محوری و کلان تعریف شده در حوزه دریا بوده است؟ این سوالات و سوالات مشابه نشان می دهد که رشد آمار مقالات نمی تواند به تنهایی قابل استناد بوده و پارامتر های تاثیر گذار دیگری را نیز باید در نظر داشت . بطور خلاصه بدلیل وجود تحقیقات پراکنده و بویژه کوتاه مدت، آثار این فعالیتها در توسعه فناوریهای دریایی کمرنگ است.

• با توجه به نهایی سازی 11 محور فناوری در نقشه راه فناوری دریایی کشور و همکاری دانشگاه ها و مراکز در تدوین آن، ارزیابی و نظر شما در خصوص این نقشه راه چیست؟ 

ضمن تقدیر از فعالیت انجام شده در راستای تدوین سند، همواره این نگرانی وجود دارد که پس از تدوین چنین اسنادی ضمانت اجرایی و یا بهتر بگویم ساز و کار اجرایی مرتبط با اجرا و پیاده سازی سند و ارزیابی میزان تحقق و پیشرفت آن چیست. تجربه شخصی اینجانب در زمینه مشابه نشان از آن دارد که تا مرحله تدوین سند در بهترین حالت از ارگانها، مسئولین و یا افراد تاثیر گذار استفاده میشود و پس از آن در طی یک حرکت کند که مشمول زمان نیز میگردد سند به فراموشی سپرده میشود. تنوع و گستردگی حوزه های مختلف علوم دریایی و مهندسی دریا، مستلزم برخورداری از صناع دریایی قوی، کارشناسان متخصص و خبره و همچنین انجام تحقیقات کاربردی و نوین همگام با پیشرفتهای بسیار سریعی است که در مقیاس جهانی در حال انجام است و بدیهی است اینکار بدون داشتن برنامه و پشتوانه اجرایی متناسب با آن انجام نمی پذیرد. 

• مهمترین اولویت‌های پیشنهادی شما جهت بررسی و طرح در قطعنامه پایانی "نوزدهمین همایش بین المللی صنایع دریایی" چیست؟ 

دریا و سواحل آبی کشور به منزله یک ثروت عظیم ملی هستند. استفاده از ظرفیتهای بسیار بالای دریا و توجه  ویژه متولیان به پژوهشهای کاربردی از طریق انجام طرحهای محوری، طرحهای کلان و بین رشته ای در حوزه دریا اهمیت زیادی دارد. بنابراین پیشنهاد می نمایم متناسب با نقشه راه تدوین شده، با تعریف طرحهای کلان ملی فناوری دریایی، زمینه های فعالیت منسجم تر و وسیع تر در سطح دانشگاههای کشور و مراکز تحقیقاتی وابسته صورت پذیرد و به صورت واقعی اعتبارات لازم تخصیص داده شود. متاسفانه حجم اعتبارات تخصیص داده شده در بخش تحقیقات دریایی بسیار محدود بوده و با نیازهای فعلی و آتی کشور همخوانی ندارد. تعداد طرحهای کلان مصوب در حوزه دریا، اعتبارات پیش بینی شده و مهم تر از همه اعتبارات محقق شده گویای این موضوع است.