◄ صف‌کشتی‌ها در روزهای ناخوش بنادر
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، هفته گذشته پیش از سفر به شبه‌قاره هند، توقفی کوتاه در بندر شهید کلانتری چابهار داشت و از تأسیسات و امکانات بندری این شهر دیدار کرد. او سپس در گفتگوی کوتاهی با اندک خبرنگاران حاضر در این بازدید، همان جملات همیشگی مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی، درباره اهمیت استراتژیک چابهار را تکرار کرد و البته توسعه شرق کشور را از محورهای دیپلماسی ایران نامید. ظریف پس از بیان جملاتی امیدوارکننده از آینده چابهار، عازم چین، پاکستان و هندوستان شد تا درباره تحولات منطقه با همتایان شرقی گفتگو کند.
مسعود یوسفی|
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، هفته گذشته پیش از سفر به شبه‌قاره هند، توقفی کوتاه در بندر شهید کلانتری چابهار داشت و از تأسیسات و امکانات بندری این شهر دیدار کرد. او سپس در گفتگوی کوتاهی با اندک خبرنگاران حاضر در این بازدید، همان جملات همیشگی مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی، درباره اهمیت استراتژیک چابهار را تکرار کرد و البته توسعه شرق کشور را از محورهای دیپلماسی ایران نامید. ظریف پس از بیان جملاتی امیدوارکننده از آینده چابهار، عازم چین، پاکستان و هندوستان شد تا درباره تحولات منطقه با همتایان شرقی گفتگو کند.
بیش‌تر بخوانید:
آقای ظریف درباره جزئیات این سفر و مباحث مورد گفتگو، یک روز بعد در توییتر خود توضیح داد و گفت که با مقامات هندی در ارتباط با موضوع انرژی، استفاده از بندر چابهار، تحولات افغانستان و اهمیت مبارزه با تروریسم گفتگو کرده است. هندوستان یکی از مشتریان اصلی نفت ایران است اما هفته گذشته اعلام کرد که به دلیل تحریم‌ها، امکان خرید نفت از ایران را ندارد. این موضوع ازآن‌جهت اهمیت دارد که هند به‌عنوان متحد استراتژیک آمریکا در منطقه، برای توسعه چابهار در جنوب ایران سرمایه‌گذاری کرده است. قرار است با توسعه این بندر، کالاهای هندی از مسیر ایران به افغانستان ارسال شود و همین دو سه هفته پیش بود که یک مقام آمریکایی اعلام کرد این بندر از تحریم‌هایی که علیه ایران وضع‌شده، معاف شده است.
بندر چابهار، تنها بندر «اقیانوسی» ایران است که قابلیت تخلیه و بارگیری کشتی‌های آب‌های عمیق را دارد. به دلیل تنش‌های سیاسی میان هند و پاکستان، دهلی‌نو راهی جز دورزدن مسیر ترانزیتی به سمت افغانستان و کشورهای CIS ندارد. ازین رو، بندر چابهار، با سرمایه‌گذاری ۱۵۰ میلیون دلاری هندی‌ها قرار است توسعه و تجهیز شود؛ اما هندی‌ها برای حضور در چابهار، حتی با گذشت سه سال از توافق‌های اولیه، بااحتیاط عمل کرده‌اند و اعتبار مالی که تهران انتظار داشته به این بندر نیامده است. ایران عنوان کرده که فاز اول این بندر به بهره‌برداری رسیده و زیرساخت‌های مناسب انبارداری، لجستیک و حمل‌ونقل در آن مستقر شده است؛ اما تعداد کشتی‌هایی که در این بندر اقدام به تخلیه بار کرده‌اند، عملکرد ناامیدکننده‌ای را نشان می‌دهد.
تا آذرماه سال گذشته، ۱۰ کشتی بزرگ در بندر چابهار تخلیه شده که بار بیش‌تر آنها به‌صورت «فله» و شامل گندم و حبوبات بوده است و به سمت افغانستان ترانزیت شده است. خبری از ترانزیت کالا به سمت کشورهای CIS و حتی روسیه نیست. برای بندری که در فاز نخست ظرفیت ۲.۵ میلیون تنی دارد و با تکمیل تمام فازها، ظرفیت آن به ۸.۵ میلیون تن می‌رسد؛ تخلیه ۱۱۰ هزار تن گندم و ترانزیت آن به سمت افغانستان، کشوری که درگیر خشک‌سالی بوده، با ارقام آرمانی فاصله بسیار زیادی دارد.
رشد لاک‌پشتی
در پاسخ به اینکه چرا چابهار از برنامه‌های آرمانی که برای آن در نظر گرفته‌شده؛ عقب مانده است؛ شاید نگاه ناظران به سمت سرمایه‌گذاری اندک هندی‌ها و بدقولی آنها برود؛ اما به نظر می‌رسد عوامل دیگری هم موجب کندی توسعه چابهار شده است.
نقطه اولی که برای رونق چابهار نیاز است، ساخت خط آهن زاهدان به چابهار است. گفته میشود که تلاش زیادی برای ساخت این خط آهن در جریان است، اما کمبود منابع مالی، شرایط سختی را برای تکمیل آن به وجود آورده است. باوجوداینکه بندر چابهار از تحریم‌های آمریکا مستثنا شده، اما زیرساخت‌های مرتبط با این بندر که به عهده تهران است؛ با مشکل پیشرفت فیزیکی روبروست. درحال‌حاضر این پروژه ۳۳ درصد رشد فیزیکی دارد. آن‌هم پروژه‌ای که نزدیک به ۷۰۰ کیلومتر طول دارد و ۶ سال است که لنگ کمبود بودجه است.
سکوت سازمان بنادر
درعین‌حال، گزارش روشنی ازآنچه هندی‌ها برای تجهیز بندر چابهار انجام داده‌اند از سوی مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی ارائه نمی‌شود. نزدیک به ۳ هفته پیش بود که سفیر هند در ایران با محمد راستاد مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی دیدار کرد و گزارشی از روند تجهیز بندر چابهار توسط شرکتی موسوم به IPGL در ایران نشست ارائه شد. بااین‌حال حتی یک کلمه از این گزارش به بیرون از این جلسه درز نکرد و مشخص نیست هندی‌ها در بندر چابهار به چه‌کاری مشغول‌اند؟ شرکت IPGL یک شرکت نیمه‌خصوصی است که در بمبئی هندوستان چهار سال پیش تأسیس‌شده و اطلاعات چندانی از روند کار این شرکت نیز از سوی سازمان بنادر ارائه نمی‌شود.
انباشت کالا در بندری دیگر
بیایید قدری از چابهار و معادلات پیچیده‌ای که بر سر راه توسعه این بندر اقیانوسی ایران قرار گرفته فاصله بگیریم. در هفته گذشته، اطلاعات و اخباری از «خبرنگاران اعزامی» از تهران به بندر امام منتشر شد که مدعی «صف طویل کشتی‌های خارجی برای تخلیه بار کالاهای اساسی در این بندر» بود. گزارش این «خبرنگاران اعزامی» نشان می‌داد که چندین کشتی حامل کالاهای اساسی در بندر امام پهلو گرفته و منتظر تخلیه هستند.
این اطلاعات چقدر درست است؟
در وب‌سایت سازمان بنادر و دریانوردی اطلاعات قابل استنادی از روند تخلیه و بارگیری بندر امام در روزهای اخیر وجود ندارد. آخرین اطلاعاتی که از بندر امام و روند تخلیه و بارگیری این بندر در وب‌سایت درج‌شده، مربوط به سال ۹۵ است! درعین‌حال مسعود دانشمند، یک فعال بخش حمل‌ونقل نیز می‌گوید از ۴۰ اسکله این بندر، ۳۵ اسکله غیرفعال است و چنین گزارش‌هایی را غیرواقعی می‌داند. هرچند نمی‌توان از یک واقعیت دیگر نیز به‌راحتی عبور کرد. به نظر می‌رسد بندر چابهار با حجم سرمایه‌گذاری وسیعی که قرار است در آن اتفاق بیفتد؛ یک مثال عینی از عدم کارایی و بهره‌وری در تجهیزات و زیرساخت‌هاست.
اما اگر باور کنیم که کشتی‌ها یکی پس از دیگری در بنادر دیگر ایران پهلو گرفته و منتظر تخلیه بار هستند؛ چه عاملی را برای معطلی آنها در بندرگاه‌ها و اسکله‌ها باید در نظر گرفت؟ به همین گزارش عملکرد فروردین‌ماه سال جاری از بنادر ایران مراجعه کنید تا روزگار ناخوش آنها را ببینید. جایی که عملکرد کلی بنادر ۶ درصد نسبت به سال گذشته کاهش پیدا کرده است. در بندر شهید رجانی، بزرگ‌ترین بندر تجاری ایران به‌نوعی باید با بنادر کشورهای حوزه خلیج‌فارس رقابت کند؛ در فروردین‌ماه امسال، نزدیک به ۱۰۸ هزار TEU کانتینر در عملیات تخلیه و بارگیری بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، نزدیک به ۳۸ درصد افت کرده است.
در بندرلنگه افت تخلیه و بارگیری کانتینر در نخستین ماه سال ۹۸ نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود ۹۵ درصد بوده؛ این عدد برای بندر بوشهر نزدیک به ۸۳ درصد کاهش پیدا کرده و برای بندر چابهار – که به‌نوعی دروازه اتصال شرق به غرب محسوب شده و یکی از کلیدی‌ترین بنادر ایران است– عملیات تخلیه و بارگیری کانتینر ۱۸.۲ درصد کاهش پیدا کرده است. آمار عملیات تخلیه و بارگیری کانتینر در عملکرد کلی بنادر ایران تأثیر گذاشته و سقوط شدیدی را نشان می‌دهد. چنانکه درمجموع عملیات تخلیه و بارگیری در بنادر کشور، ۱۲۶ هزار و ۹۳۶ TEU کانتینر در فروردین‌ماه ۹۸ صورت گرفته که نسبت به مدت مشابه سال قبل این عدد ۳۶ درصد کاهش پیدا کرده است. سرنوشت بنادر ایران در روزهای تحریم و کمبود زیرساخت‌های بندری این‌گونه می‌گذرد.
سلام.داستان از خبر روزنامه ی اطلاعات شروع شد. این روزنامه در انجام رسالت مطبوعاتی که برای خود قائل است( و یا رسالتی که از بالا به آن دیکته میشود) ، تلاش کرد به مردم نشان دهد که کالاهای اساسی به مقدار زیاد در حال وارد شدن هستند.مبادا مردم در شرایط تحریم نگران این اقلام بشوند .لذا در یک اقدام هماهنگ شده با سازمان بنادر خبر صف طولانی در بنادر برای تخلیه ی کشتی های حامل کالاهای اساسی را منتشر کرد به تصور اینکه منابع خبری جامعه به یکی دو روزنامه و تلویزیون دولتی محدود است .غافل از اینکه کارشناسان و رسانه های هوشیاری هم هستند که مو را از ماست میکشند و اجازه ی انتشار اخبار کذب را نمیدهند. باشد که زین پس سازمان بنادر و این روزنامه انتشار اخبار دقیق را بر هر مصلحتی ترجیح بدهند.