◄ «راستی آزمایی» از «مثبت‌نگری» در بنادر

در روزهای اخیر انتقادهای زیادی به عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی در حوزه‌های مختلف اعم از بیمه‌های دریایی، صدور گواهینامه‌های مسئله‌دار و اپراتوری بنادر شده است؛ اما از سوی دیگر موافقان عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی نظر دیگری دارند. موافقان بر این باورند که سازمان وظایف خود را به‌درستی انجام داده است و کم‌کاری و نقصی در عملکرد سازمان مشهود نیست. اما نمی‌توان عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی را مطلقا مثبت یا منفی ارزیابی کرد.

از سویی محدودیت‌هایی که براثر تحریم و خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام به وجود آمده و از سوی دیگر بحث مربوط به عدم وجود بار در بنادر، به نظر ارزیابی عملکرد بنادر را دشوار ساخته است. به‌هرحال سازمان بنادر بعد از تحریم‌ها درگیری کمتری نسبت به گذشته دارد. در ماه‌های اخیر به دلیل تحریم‌ها، واردات و پهلوگیری کشتی‌ها در بنادر کمتر شده است و کاهش واردات به‌نوبه خود موجب  شده است که فشار از روی بنادر برداشته شود و بتوانند نسبت به گذشته خدمات‌رسانی بهتری داشته باشند. این موارد را کنار اظهارات موافقی بگذارید که این روزها از بنادر کشور شنیده می‌شود. شاید به این دلیل بوده که عملکرد سازمان از سوی موافقیان مثبت اعلام می‌شود.

 اما در نگاه کلی باید توجه داشت که این «مثبت‌نگری» در بنادر زمانی قابل «راستی‌آزمایی» است که با توجه به عملکرد سازمان، بنادر با حجم زیادی از بار و تردد کشتی‌ها مواجه باشند؛ زیرا زمانی که هم تردد کشتی‌ها کم باشد و هم حجم بار پایین باشد، طبیعی است که کارها به‌درستی پیش برود. به‌تبع چنین فرضیه‌ای بحران در زمان افزایش اوج کار و تردد زیاد به بنادر که ترافیک کاری آنها را بالا می‌برد و بحران‌های تخلیه و بارگیری را به وجود می‌آورد؛ خود را نشان می‌دهد و مدیریت کار در زمانی که تردد کم است کار آسانی است.

با توجه به آنچه گفته شد؛ شاید بتوان بخشی از مشکلات را نیز به موارد حاشیه‌ای موجود در بنادر مرتبط دانست. درحال‌حاضر دیدگاه‌هایی نیز نزد فعالان اقتصادی وجود دارد که معتقدند مشکل اصلی بنادر مستقیما به خود بنادر مرتبط نیست و باید بخشی از سهم این مشکلات را به معضلات موجود در پس‌کرانه و گمرک مرتبط دانست. توجه کنید که از زمان پهلوگیری کشتی‌ها خدمت‌رسانی بنادر آغاز می‌شود؛ اما گفته می‌شود که مشکل اصلی تخلیه و بارگیری در بنادر پیش  از پهلوگیری کشتی‌ها خود را نشان می‌دهد؛ یعنی زمانی که به دلیل عدم وجود امکانات کافی برای اپراتوری تخلیه و بارگیری و یا حتی امکانات زیرساختی برای پهلوگرفتن کشتی‌ها، صاحبان بار مجبور می‌شوند با فاصله زیاد نسبت به بنادر داخلی در بنادر خارج از ایران که امکانات لازم را دارند پهلو بگیرند و سپس بار را به بنادر ایران منتقل کنند.

باید قبول کرد که این کمبود امکانات در بنادر مشکلات زیادی را به وجود آورده است. در بنادر پیشرفته خارجی تمام عملیات بارگیری و تخلیه بار از مبدأ تا مقصد در خود بنادر انجام می‌شود. در این بنادر پیشرفته تمام خطوط ریلی در خود بنادر وجود دارد؛ اما در بنادر بزرگ و بنادر نسل چهارم و پنجم که زنجیره حلقه لجستیک هستند تمام عملیات تخلیه و بارگیری به دلیل کمبود امکانات در خود بنادر انجام نمی‌شود. کمبود امکانات هم منجر به طولانی‌شدن فرآیند می‌شود و هم هزینه را چند برابر می‌کند.

بنابراین می‌توان گفت مشکل اصلی در بنادر به تحریم‌ها برنمی‌گردد بلکه به مسائل جانبی خود بنادر برمی‌گردد. سازمان بنادر و دریانوردی این روزها که فشار کمتری روی آنهاست باید سعی کنند شرایط و امکانات بنادر  را به بنادر نسل چهارم و پنجم نزدیک کنند. بنادر نسل چهارم جدیدترین و به‌روزترین نسل‌ها محسوب می‌شوند.

بنادر نسل چهارم، یک گام به جلو برداشته و با ویژگی استفاده از شبکه‌های ارتباطی مبتنی بر فن‌آوری‌های جدید ضمن اتصال مناطق مختلف بندر به یکدیگر، با هدف بین‌المللی کردن و تنوع بخشیدن به فعالیت‌های خود، اجازه همکاری و تعامل با سایر بندرها را نیز می‌دهند. چنین بنادری، «بنادر شبکه» نامیده می‌شود. این بنادر، با زنجیره‌های لجستیک حمل‌ونقل بین‌المللی، خدمات Door To Door و سایر اپراتورهای لجستیک مشغول به کار در بنادر هم‌جوار، یکپارچه‌شده‌اند.

در این بنادر فرایندهای تخلیه و بارگیری و انتقال بار چه از لحاظ کیفیت کار و چه سرعت عمل متفاوت با دیگر عرصه‌های بندری است. هر چه قدر سرعت و کیفیت این فرایند بهتر شود، زمانی که تردد کشتی‌ها بیشتر است و فشار کار و حجم بار زیاد است، مشکلات کمتری گریبانگیر بنادر و تمام افرادی که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم با بنادر ارتباط دارند خواهد بود.

هفته‌نامه‌حمل‌ونقل