◄ آیا هواپیمای ATR برای پروازهای بین‌المللی مناسب است؟
تخصیص ناوگان هوایی امری بسیار پیچیده است، اما شرکت هواپیمایی ایران‌ایر، با علم و تجربه فراوان خود توانست این مسیر هوایی را در یک برنامه‌ریزی دقیق قرار دهد و یکی از به‌صرفه‌ترین هواپیماهایش را در این مسیر قرار دهد
اصولاً علوم هوانوردی در سرتاسر جهان، هم تجربی است و هم تئوری. به این مفهوم که ابتدا با تئوری، مسائل را روی کاغذ حل می‌کنند و سپس آن را ازنظر جنبه عملی بودن مورد ارزیابی قرار می‌دهند. مسلماً ممکن است تمام مسائل به‌صورت تئوری حل نگردد و نیاز به تجربه‌های قبلی نیز باشد.
تخصیص ناوگان هوایی، علمی بسیار پیچیده است که علاوه بر اینکه متخصصان باید علم خوبی نسبت به این مسئله داشته باشند، باید تجربه بالای اجرایی در این زمینه هم داشته باشند. علاوه بر این باید بسیار انعطاف‌پذیر باشند. تخصیص ناوگان هوایی، وابسته به فاکتورهای تغییرپذیر زیادی است که کارشناس، باید نسبت به تغییر آن‌ها، به‌سرعت واکنش نشان دهد و بتواند ناوگانی را به‌صورت درست به مسیر هوایی اختصاص دهد.
از طرفی دیگر، تخصیص ناوگان امری بسیار حساس است. به این صورت که اگر کارشناس، ناوگانی را به‌اشتباه در یک مسیر خاص اختصاص دهد، موجب زیان باری در آن شرکت هواپیمایی خواهد شد، هم‌چنین برعکس این مسئله هم وجود دارد، یعنی تخصیص هواپیمای مناسب در یک مسیر هوایی می‌تواند موجب سودآوری بسیار زیادی شود.
حال فرض کنید شرکت هواپیمایی چون ایران‌ایر، با محدودیت تعداد ناوگان هم روبه‌روست و باید همان تعداد محدود را به مسیرهای هوایی اختصاص داد. اولین کاری که برای تخصیص ناوگان انجام می‌شود، برنامه روزانه و هفتگی برای یک هواپیما با رجیستر مشخص است.
اما مهم‌ترین فاکتوری که نوع هواپیما را مشخص می‌کند، فاکتوری جز عرضه و تقاضا نیست. بزرگی و نوع یک هواپیما، خصوصا وقتی تعداد ناوگان محدود است، توسط عرضه و تقاضا تعیین می‌شود از همین‌رو هرچه تقاضا برای یک مسیر هوایی بیش‌تر باشد، هواپیمای اختصاص یافته باید بزرگ‌تر باشد.
حال به بررسی مسیر بین‌المللی تهران باکو می‌پردازیم. تعداد مسافران این مسیر توسط اطلاعات و آمار منتشر شده در سازمان هواپیمایی کشوری موجود است. از این آمار متوجه می‌شویم که تعداد مسافران در این مسیر هوایی کم است. فاصله هوایی بین تهران و باکو نیز کم است. بنابراین با یک گراف ساده، متوجه می‌شویم که هواپیمای موردنیاز برای این مسیر باید یک هواپیمای کوچک پیکر باشد. متداول‌ترین هواپیماهای کوچک پیکر دنیا، ایرباس خانواده 320 و بوئینگ 737 است. از این دو نوع، ایران‌ایر هواپیمای ایرباس 320 را در اختیار دارد و از این نوع هواپیما در فصول معمولی همچون بهار و تابستان استفاده می‌کرد که امری کاملاً صحیح است. هم‌چنین در گاهی مواقع و در پیک مسافری تعطیلات، از هواپیمای متوسط پیکر ایرباس 300 استفاده می‌نمود که باز هم کار صحیحی است چون در نهایت باید به تقاضای ایجاد شده، به صورت مناسب پاسخ داد.
حال سؤالی مهم پیش می‌آید، که در فصل کم سفر سال، باید از چه نوع هواپیمایی برای این مسیر بین‌المللی استفاده کرد؟ چقدر می‌توان صندلی‌های یک هواپیما را خالی گذاشت تا مثلاً کارشناس تخصیص ناوگان از طراحی خود راضی به نظر برسد؟! چقدر باید ضرر و زیان در فصل کم سفر سال را تحمل نمود تا هواپیمای ایرباس 320 این مسیر را پوشش دهد؟!
گفتیم که تخصیص ناوگان هوایی امری بسیار پیچیده است و به انعطاف‌پذیری بالای کارشناسان این حوزه بستگی دارد. اما شرکت هواپیمایی ایران‌ایر، با علم و تجربه فراوان خود توانست این مسیر هوایی را در یک برنامه‌ریزی دقیق قرار دهد و یکی از به‌صرفه‌ترین هواپیماهایش را در این مسیر قرار دهد.
این شرکت با یک هواپیمای منطقه‌ای ای‌تی‌آر 72، ابتدا مسیر داخلی مهرآباد تهران-تبریز را در ابتدای یک روز کاری برنامه‌ریزی کرد. سپس یک پرواز بین‌المللی از تبریز به باکو راه‌اندازی کرد و نهایتاً از باکو به فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی و از نو، برگشت این مسیر از فرودگاه امام‌خمینی به باکو، باکو به تبریز و تبریز به بیس اصلی شرکت یعنی مهرآباد تهران.
باید یادآوری کنیم که بعد از فاکتور عرضه و تقاضا، فاکتور مسافت در انتخاب ناوگان، حرف اساسی را می‌زند. هواپیمای ای‌تی‌آر هما، برد پروازی 1500 کیلومتر را دارا است و سرعت بهینه آن نیز 510 کیلومتر بر ساعت است و ارتفاع پروازی بهینه آن نیز 25000 فوت است. هم‌چنین در یک سرویس می‌تواند تعداد 68 مسافر را جابه‌جا کند. هم‌چنین این هواپیما، بهینه‌سوزترین هواپیمای توربوپراپ جهان است. مصرف سوخت این هواپیما، کمتر از 1.5 کیلوگرم بر کیلومتر است. بنابراین این هواپیما برای چنین مسیری، نه‌تنها ضرر ده نیست بلکه اگر درصد اشغال صندلی‌های پروازها، نزدیک به صد در صد باشد، بسیار سودده هم خواهد بود.
شاید تنها ایرادی که بتوان به این هواپیما برای پروازهای بین‌المللی گرفت، حجم محفظه بار آن باشد. این هواپیما تا حد محدودی می‌تواند چمدان مسافران را حمل کند. هم‌چنین با توجه به کوچک بودن بدنه آن، محفظه بالای سر مسافران نیز کمی محدودتر از نمونه‌های مشابه است. بنابراین مسافران ممکن است با محدودیت بار مواجه شوند که اگرچه ممکن است در ابتدای امر، بی‌اهمیت باشد اما ممکن است مسافران را از سفر بین‌المللی با این نوع هواپیما منصرف کند.
درنهایت می‌توان گفت هیچ اشکال ندارد که هواپیمایی مدرن، ایمن و جدید ای‌تی‌آر 72، در فرودگاه‌های بین‌المللی پرواز داشته باشد و هواپیمای حامل پرچم کشورمان را همچون گذشته‌های دور، سربلند و سرافراز جلوه دهد.
