دلایل انتخاب کره به عنوان شریک کاری راه‌آهن
انتخاب کره‌جنوبی به‌عنوان همکار ایران برای تولید واگن مسافری تصمیمی است که با توجه به وضعیت صنعت ریلی کره‌جنوبی اتخاذ شده است.
راه‌آهن ایران نه‌تنها این روزها به‌عنوان نقطه هدف طلایی بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صنعت ریلی جهان مطرح است، بلکه با گام‌های اجرایی که در ماه‌های اخیر به سمت برنامه‌های صعودی خود برداشته است، همکاری با خود را به مسابقه‌ای بزرگ برای شرکت‌های بین‌المللی تبدیل کرده است. انعقاد قرارداد ۷۲۰ میلیون یورویی همکاری میان ایران و کره‌جنوبی یکی از نمونه‌های پیروزی در این رقابت است. پیش‌تر نیز در انتهای تابستان سال‌جاری امضای قرارداد خط اعتباری بیش از ۸ میلیارد یورویی با اگزیم‌بانک کره میان دو کشور صورت گرفت که بزرگ‌ترین قرارداد وام ایران بعد از توافق هسته‌ای این کشور در سال ۲۰۱۵ بوده است. این رویدادها اما بازتاب زیادی در رسانه‌های بین‌المللی و محافل ریلی دنیا داشته و به‌نظر می‌رسد مسیر رقابتی را برای شرکت‌های بین‌المللی سخت‌تر کرده است. انتخاب کره‌جنوبی به‌عنوان همکار ایران برای تولید واگن مسافری موضوعی است که در گزارش امروز به آن پرداخته‌ایم تا مخاطبان این روزنامه نیز از وضعیت صنعت ریلی کره‌جنوبی در جهان مطلع شوند و مناسب بودن این انتخاب شریک کاری را تا اندازه‌ای برای خود تحلیل کنند.
مروری بر وضعیت این کشور در گزارش‌های جهانی حاکی از آن است که در سال ۲۰۱۳ کیفیت زیرساخت حمل‌ونقل ریلی در این کشور بسیار رضایت‌بخش بوده و رتبه دهم جهان را از این نظر در اختیار داشته و در گزارش سال ۲۰۱۵ نیز همین رتبه را حفظ کرده است اما در گزارش ارائه شده در سال ۲۰۱۷، کره‌جنوبی از این نظر یک پله ارتقا یافته و به رتبه نهم جهان پس از کشورهای ژاپن، سوئیس، هنگ‌کنگ، فرانسه، سنگاپور، فنلاند، هلند و اسپانیا رسیده است. این شاخص می‌تواند نشانه‌ای از موفقیت‌های ریلی و توان شرکت‌های راه‌آهن در این کشور باشد. همچنین کره‌جنوبی از نظر تراکم خطوط ریلی در گزارش جهانی سال ۲۰۱۷ در رتبه ۲۲ قرار داشته است.
عملکرد ریلی کره در جهان
به‌طور کلی در سال‌های اخیر صنعت حمل‌ونقل ریلی در کره‌جنوبی، حدود ۶/ ۸ درصد از حجم مسافران حمل‌ونقل شده در این کشور و ۳/ ۲۱ درصد مسافر-کیلومتر را به خود اختصاص داده است. با این حال، این کشور در حمل‌ونقل ریلی بار تنها ۲/ ۱ درصد از حجم بارها را از این طریق جابه‌جا کرده و اگر میزان را تن-کیلومتر در نظر بگیریم، ۳/ ۱۱ درصد از آن از طریق بخش ریلی کره‌جنوبی منتقل شده است. این موارد نشان می‌دهند که به‌رغم اینکه حمل‌ونقل در کره‌جنوبی عمدتا روی حمل‌ونقل جاده‌ای بار و مسافر متمرکز شده، اما برای انتقالاتی که در مسیرهای طولانی‌تر انجام می‌شود، از حمل‌ونقل ریلی استفاده می‌شود. آمارهای مربوط به سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی نشان می‌دهد که این کشور در سال ۱۹۹۸ حدود ۱۲/ ۴۴ میلیارد مسافر-کیلومتر را از طریق ریلی جابه‌جا کرده است و این میزان با گذشت زمان در سال ۲۰۱۵ به ۳۷/ ۶۸ میلیارد مسافر-کیلومتر افزایش یافته است.
این میزان از حمل‌ونقل مسافر در سال ۲۰۱۵، این کشور را پس از چین، هند، ژاپن، روسیه، فرانسه و آلمان در رتبه هفتم بیشترین حجم انتقال مسافر-کیلومتر در کشورهای جهان قرار داده است. میزان حمل‌ونقل بار نیز در این کشور در سال ۲۰۰۱ حدود ۸۸/ ۹۰ میلیارد تن-کیلومتر بوده که تا سال ۲۰۱۵ به ۳۸/ ۱۳۲ میلیارد کیلومتر افزایش یافته است. به این ترتیب این کشور از نظر حمل‌ونقل بار در میان خطوط ریلی سراسر جهان در سال ۲۰۱۵ پس از چین، ایالات‌متحده آمریکا، هند، آلمان، لهستان، مکزیک، ترکیه، روسیه، استرالیا، اسپانیا، ژاپن، کانادا، بریتانیا و فرانسه در رتبه ۱۵ قرار داشته است. علاوه بر این موارد، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی و مخارجی که صرف نگهداری تجهیزات آن در این کشور می‌شود، بسیار چشمگیر است و در سال ۲۰۱۴ پس از کشورهای هند، ایتالیا و فرانسه در رتبه چهارم جهانی قرار داشته است. در سال ۲۰۱۴ میزان سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های این بخش به حدود ۲/ ۱ میلیارد یورو می‌رسد. در این سال، کشورهای هند با ۸/ ۱۷ میلیارد یورو، ایتالیا با ۲/ ۷ میلیارد یورو و فرانسه با ۱/ ۳ میلیارد در رده‌های برتر سرمایه‌گذاری در بخش ریلی قرار داشته‌اند. تمام این موارد حاکی از وضعیت و چشم‌انداز این صنعت در بین سایر کشورهای جهان است.
کمبود رقابت آسیبی برای صنعت ریلی کره
افزون بر این، گزارش‌های مربوط به کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی نشان می‌دهد که این کشور در سال ۲۰۱۶ از نظر «شاخص‌های محدودیت خدمات تجارتی» در بخش حمل‌ونقل بار در ۳۵ کشور عضو این سازمان به علاوه کشورهایی مانند برزیل، روسیه، کلمبیا، کاستاریکا، هند، اندونزی، لیتوانی و آفریقای جنوبی، جایگاه خوبی نداشته است. این شاخص که به حمل‌ونقل بار از طریق خطوط ریلی کشورهای مختلف و مقایسه آنها با هم پرداخته است، شامل چند زیرشاخص است: محدودیت ورود خارجی‌ها، محدودیت انتقال افراد، موانع رقابت، شفافیت قوانین و برخی معیارهای تبعیض‌آمیز.
در سال ۲۰۱۶ امتیازهای بخش حمل‌ونقل بار بین ۱۵/ ۰ تا ۱ بود و میانگین آن به ۳/ ۰ می‌رسید. تنها ۷ کشور امتیازی بالاتر از متوسط کسب کرده بودند و این درحالی است که ۳۶ کشور امتیازی کمتر از سطح میانگین داشتند. در این چارچوب هر چه به عدد یک نزدیک‌تر باشیم کشور محدودیت بیشتر و هر چه به صفر نزدیک باشیم آن کشور محدودیت کمتری دارد. کره‌جنوبی در این میان یکی از محدودترین کشورها است و علت آن نیز تا حدود زیادی به این برمی‌گردد که شرکت «کوریل» در این کشور دست بالا را در صنعت ریلی کره‌جنوبی دارد. مالکیت دولتی، محدودیت در ورود بخش خارجی به حمل‌ونقل ریلی کره و مواردی از این قبیل در میان مهم‌ترین عواملی هستند که موجب شده‌اند این کشور در زمینه محدودیت‌های ورود به حمل‌ونقل ریلی همراه با هند و روسیه در صدر قرار بگیرد.
تولید ۴۵۰ واگن مسافری جدید
قرارداد تولید ۴۵۰ واگن مسافری ریل‌باس میان راه‌آهن جمهوری اسلامی و شرکت روتم کره‌جنوبی منعقد شد. براساس این قرارداد ۷۲۰ میلیون یورویی قراراست این تعداد واگن در طول ۶ سال و ۶ ماه تولید و به مرحله بهره‌برداری برسد و اولین‌سری آن در کمتر از ۵/ ۱ سال آینده تحویل راه‌آهن ایران خواهد شد. آخوندی، وزیر راه‌وشهرسازی در آیین امضای این قرارداد گفت که تولید این واگن‌ها در ایران برای یک هزار نفر اشتغال مستقیم و برای ۱۷۰۰ نفر اشتغال غیرمستقیم ایجاد خواهد کرد. وزیر راه گفت: درحال‌حاضر ۱۰۰ دستگاه واگن ریل‌باس در شبکه فعال است. آخوندی با اشاره به قرارداد قبلی میان شرکت راه‌آهن و هیوندای‌روتم خاطرنشان کرد: قرارداد قبلی شامل ۱۵۰ دستگاه ریل‌باس بود که ۵۰ دستگاه دیگر در دست ساخت است که به ناوگان کشور اضافه خواهد شد. اما ۴۵۰ دستگاهی که امروز قرارداد آن منعقد می‌شود به آن معنی است که در پایان دوره قرارداد ۶۰۰ واگن ریل‌باس خودکشش حومه‌ای را به‌طور فعال در شبکه ریلی خواهیم داشت. وی تصریح کرد: این گام بسیار بزرگی در جهت اجرای برنامه ششم است که توسعه قطارهای حومه‌ای در دستور کار آن قرار گرفته است.
آخوندی افزود: با این اقدام ظرفیت سالانه ۷۰ میلیون مسافر نشسته برای ما فراهم خواهد شد. البته باید در نظر داشت که در زمان پیک سیر قطارهای حومه‌ای و مترو شهری ظرفیت ایستاده نیز وجود دارد که با احتساب آن مسافر بیشتری جابه‌جا خواهند شد. وزیر راه‌وشهرسازی با اشاره به مزیت‌های این قرارداد یادآور شد: این قرارداد علاوه بر اینکه منجر به ورود فناوری جدید به کشور می‌شود، اشتغال قابل‌توجهی نیز ایجاد می‌کند به‌طوری‌که در دوره تولید ۱۰۰۰ نفر به‌طور مستقیم، ۱۷۰۰ نفر به‌طور غیرمستقیم و ۲۰۰۰ نفر در زمان بهره‌برداری اشتغال ایجاد می‌شود. وی اظهار کرد: امیدوارم با اجرای این قرارداد یک گام بسیار بزرگ در جهت تحول در حوزه حمل‌ونقل مسافری و حومه‌ای و گام عملیاتی برای انتقال مسافر از جاده به ریل برداشته شود، همچنین امیدوارم این اتفاق برای مردم ایران مبارک باشد و بتوان تا انتهای قرارداد کل آن اجرا شود. قرارداد سه‌جانبه تولید ۴۵۰ واگن مسافری ریل‌باس بین راه‌آهن جمهوری‌اسلامی، شرکت واگن‌سازی ایریکو و شرکت روتم کره‌جنوبی توسط بابک احمدی، معاون ناوگان راه‌آهن به امضا رسید. در این مراسم عباس آخوندی وزیر راه‌وشهرسازی، «سعید محمدزاده» مدیرعامل راه‌آهن و سفیر کره‌جنوبی در تهران نیز حضور داشتند.
