آفتاب گردشگری دریایی کم جان می تابد

صنعت گردشگری در کشور طی این سالها در کنار سایر صنایع به فعالیت خود به صورت افتان و خیزان همچنان ادامه داده است. صنعتی که اگر مورد توجه جدی قرار گیرد و برنامه های بلند مدت مناسبی در این خصوص تعریف شود می تواند اقتصاد کشور را از درآمد حاصل از صادرات نفت به سایر کشورها بی نیاز کند.

همچنان که شاهدیم بسیاری از کشورها بدون دارا بودن از ذخایر طبیعی همچنان چرخ اقتصاد خود را به خوبی می چرخانند. در این بین گردشگری دریایی نسبت به سایر بخش‌های گردشگری مغفول تر از همه باقی مانده است. با توجه به اینکه از ظرفیت های جغرافیایی بسیار خوبی در این خصوص نیز برخورداریم اما در سال های اخیر هیچ گونه توجهی به این بخش از صنعت گردشگری نشده است. ظرفیتی که اگر مورد توجه قرار گیرد در بسیاری از بخش های اقتصادی کشور تاثیرات چشمگیری خواهد داشت و به معیشت مردم مناطق جنوبی و شمال کشور کمک شایان توجهی خواهد کرد. شاهد رشد روز افزون صنعت گردشگری دریایی در کشورهای همسایه خلیج فارس هستیم اما چرا تا به حال مدیران این حوزه برنامه ای در خصوص توسعه این صنعت در دستور کار خود نداشته اند؟ مسعود پل مه مدیر کل انجمن کشتیرانی در گفت‌وگو با«همبستگی» از دغدغه ها و راهکارهای توسعه صنعت گردشگری دریایی گفت. متن کامل این گفت و گو را در ادامه می‌خوانید:

با توجه به شرایط جغرافیایی کشور چرا تا به حال از ظرفیت گردشگری دریایی استفاده چندانی نشده است و این بخش در صنعت گردشگری همچنان مغفول مانده است؟

استفاده از ظرفیت گردشگری دریایی کشور طبیعتا از 2 منظر قابل نقد و بررسی است. در درجه نخست اینکه آیا با توجه به ظرفیت های داخلی امکان جذب گردشگران خارجی وجود دارد یا خیر؟ و در درجه دوم نیز باید ببینیم انگیزه گردشگران ایرانی برای استفاده از سواحل چیست؟

همان طور که می دانید سواحل ما با تخصیص شرایط قانونی کشور و حاکمیت شرع مقدس بر روابط اجتماعی، امکان استفاده غیر متداول برای گردشگران خارجی را فراهم نمی کند. همچنین آن دسته از افرادی که به دنبال استفاده بدون محدودیت از سواحل هستند، هدف اصلی گردشگری‌شان همین موضوع خواهد بود و به طور قطع کشورهایی را برای سفر انتخاب می‌کنند که امکانات و تسهیلات به خصوصی را برایشان فراهم می کند. اینگونه امکانات و تسهیلات از لحاظ قانونی برای ما ممنوعیت و از لحاظ شرعی مخالفت دارد.البته در کنار این موضوع و گردشگران خارجی دسته دیگری از گردشگران خارجی نیز وجود دارد که اینها به طریق اولا تمایل دارند ازسواحل ما به دلیل همین موضوعات قانونی و شرعی استفاده کنند؛ چرا که در خصوص ارتباطات فرهنگی و مناسبات سنتی و همچنین مسائل مذهبی اشتراکات فراوانی با ما دارند.

به طور قطع می توانیم با ایجاد بسترهای مناسب و ایجاد امکانات مشروع در سواحل کشور، به خانواده های مسلمانی که تمایل دارند از سواحل به شکل سالم استفاده کنند این امکان را برای آن ها فراهم آوریم.

قدم بعدی در این خصوص موضوع تبلیغات است که متاسفانه نه در بخش اول این امکانات را فراهم آورده ایم و نه در خصوص تبلیغات اقدامات قابل توجهی داشته ایم تا مردم سایر کشورها از این موضوع مطلع شوند که می توانند در فضای سرزمین جمهوری اسلامی از تفریحات سالمی بهره مند باشند.

با توجه به تمامی مباحث مطرح شده متاسفانه در بخش جذب گردشگر خارجی در سواحل شمال و جنوب هیچ توفیقی نداشته ایم.از دیگر مباحث مربوط به این موضوع، گردشگری داخلی است. بخش گردشگری داخلی به صورت فصلی انجام می‌شود. در خصوص نواحی شمال کشور معمولا در فصل تابستان شاهد آن هستیم که عموما نیز مبدا و مقصد یکی است، در واقع سفرهای کوتاه بردی هستند که صرفا افراد برای گشت و گذارهای دریایی که در فواصل بسیار نزدیک به ساحل است انجام می شود. در حقیقت امکان استفاده از کشتی های کروز که برای سفرهای طولانی مدت و با عمق و بعد بیشتر انجام می شود در حوزه خزر فراهم نیست. چرا که متاسفانه تبادل گردشی بین کشور ما و سایر کشورهای حوزه خزر وجود ندارد.

در نهایت نیز تنها در یک فصل محدود به دلیل تجمع کثرت مهمانانی که در سواحل شمال حضور پیدا می کنند استفاده از این نواحی، منحصر به این افراد می شود. اما در جنوب کشور شرایط متفاوت تری وجود دارد، زیرا قابلیت گردشگری دریایی به دلیل وجود جزایر متعددی که وجود دارد و این جزایر نیز هم مسکونی و هم از جذابیت‌های گردشگری برخوردارند، بخشی از ترددهای افراد و همچنین انتقال اشخاصی که به صورت گردشگر در این حوزه حضور پیدا می کنند را به شکل دریایی فراهم می‌کند.

البته به شرایط متغیر و فصلی که معمولا در زمستان و همچنین مناسبت‌هایی که به نوعی تعطیلات کوتاه مدتی را در پیش خواهند داشت بستگی دارد. به طور مثال حضور گردشگران را به جزیره‌های کیش و قشم اگر در نظر بگیریم در حد فاصل 20 اسفند تا 20 فروردین حجم بسیار زیادی از مسافر در این مناطق وجود دارد که با استفاده از وسایل نقلیه دریایی تردد‌می‌کنند.

در عین حال درخصوص راهبرد و چگونگی اجرای مسافرت های دریایی منطقه شمال و جنوب کشور همگی کوتاه برد هستند. البته یک بخش دیگر در حوزه گردشگری دریایی سفرهایی به جزایری مانند تنب، ابوموسی و خارک هستند که صرفا افرادی که در این جزایر اشتغال موقت و یا دائم دارند تردد می کنند و یا به صورت سنتی و بومی در جزایری هستند که امکان تردد و یا وسیله حمل دیگری غیر از دریا را ندارند که در واقع نمی توان این بخش را جزء گردشگری دریایی دانست و صرفا یک شیوه متداول حمل و نقلی است که مورد استفاده قرار می گیرد.

حمایت دولت را از این بخش چگونه ارزیابی می کنید؟ تا چه میزان از برنامه های دولت روحانی در این خصوص محقق شده است؟

خوشبختانه دولت در بخش حمایت از صنایع کشتی سازی و همچنین نوسازی ناوگان مسافری تسهیلات، حمایت و سیاست های بسیار خوبی را به کار برده است؛ این مهم باعث شده ناوگان مسافری دریایی ما از شرایط بسیار وخیمی که در 5 تا 6 سال گذشته درگیر آن بوده خارج شود و وسایل نقلیه جدید با استانداردهای به روز و تمامی امکانات مورد نیاز از حیث رفاهی ، بهداشتی و حتی امداد و نجات فراهم شده است. البته ایمنی نیز متعاقب این رویکرد پدید آمده است.

در خصوص مسافرت های دریایی محدودی که در آب های ایران انجام می‌شود مشکلی وجود ندارد، چرا که تعداد شناورهای موجود پاسخگوی نیازهایمان در این حوزه است. اما به دلیل اینکه این نوع از مسافرت ها از مسافت زیادی برخوردار نیستند مورد استقبال شایان توجهی نیز قرار نگرفته است.

ناکامی ما در بخش گردشگری دریایی باز می گردد به سیاست هایی که نسبت به موضوع گردشگری داریم. برای تحقق این امر باید نسبت به شرایطی که در سواحل دریایی داریم هدفگذاری داشته باشیم. البته باید بگویم شرایط مطلوبی در سواحل دریایی ما وجود ندارد در حالی که در سایر کشورهایی که از این ظرفیت برخوردارند بهترین زیست گاه ها و مطلوب ترین شرایط شهری و گردشگری ایجاد شده است.

در حال حاضر عدم وجود امکانات مورد نیاز و شرایط نامطلوب در سواحل کشور کاملا به چشم می آید. به طور مثال از چابهار تا خرمشهر چه میزان شهرداری این منطقه توانسته است از جذابیت های لازم برای زندگی افراد در این منطقه استفاده‌کند؟

در نتیجه ابتدا باید هدف گذاری صورت پذیرد که منظور ما از جذب گردشگر برای حضور در سواحل جنوب و شمال چیست؛ سپس به دنبال احیاء این امکانات رفته و از قابلیت های کشور در این خصوص استفاده کنیم. بخشی از سواحل ما از جذابیت های محیط زیستی و طبیعی برخوردار است اما هر روز به اشکال گوناگون در تصرف افراد قرار گرفته و در حال نابودی است.

بخش دیگری از جذابیت های گردشگری که می توان در سواحل ایجاد کرد جذابیت های انسان ساخت است؛ چنانچه جزیره کیش را مستثنی بدانیم متاسفانه در هیچ یک از نقاط کشور در این خصوص اقدامی صورت نگرفته‌است.

آیا ورود بخش خصوصی در ایجاد جذابیت های انسان ساخت و همچنین توسعه این بخش می تواند راهگشا باشد؟

یقینا ورود بخش خصوصی می تواند راهگشا باشد؛ کما اینکه در سایر بخش های اقتصادی نیز بخش خصوصی است که باید پیش درآمد باشد. اما واقعیت های دیگری نیز وجود دارد؛ باید ببینیم برای ورود بخش خصوصی به حوزه گردشگری دریایی چه حمایت هایی از طریق سیستم بانکی کشور اعمال خواهد شد.

آیا تا به حال تسهیلاتی برای حضور بخش خصوصی اختصاص داده شده است؟

در واقع تنها در بخش نوسازی ناوگان تسهیلاتی ارائه شده است اما در سایر بخش ها اقدامی صورت نگرفته است. در حقیقت تسهیلاتی که موجب احیاء رفتارهای گردشگردی انجام شده باشد متاسفانه تا به حال نبوده است.

بیشترین آسیبی که حوزه گردشگری با آن درگیر بوده بخش مالیاتی و تامین اجتماعی است که این موارد باید مورد توجه جدی قرار بگیرد. علاوه بر این ها بخش حمایت مالی نیز قرار دارد که نکته بسیار مهمی است و در این خصوص باید برنامه ریزی های لازم صورت پذیرد.

در کدام مناطق ایران صنعت گردشگری دریایی توسعه بیشتری داشته است؟

جنوب کشور و جزیره های کیش و قشم شرایط مطلوب تری در جذب گردشگری دریایی داشته اند.

اما در سواحل شمالی کشور موفقیت‌های ما معطوف به فصل تابستان می شود که افراد به صورت غیر منظم از سواحل استفاده می کنند در واقع مدیریت و زیر ساخت لازم برای استفاده مناسب از سواحل شمالی کشور وجود ندارد. همواره شاهدیم که سواحل در اختیار برخی افراد و سازمان های دولتی قرار گرفته و به صورت اختصاصی مورد بهره برداری قرار می گیرد. در نهایت نیز می توان عنوان کرد شرایط سواحل شمال کشور شرایط مطلوبی نیست به ویژه به دلیل شرایط آب و هوایی که عملا در فصل زمستان امکان استفاده از این منطقه وجود ندارد. اما در جنوب کشور امکان استفاده در چهار فصل محیا است.

در صورتی که در سال های آتی شاهد رشد صنعت گردشگری دریایی در کشور باشیم این موضوع تا چه میزان می تواند درایجاد شغل برای جوانان تاثیر گذار باشد؟

بخش توریسم در دنیا یکی از پر درآمد‌ترین مشاغل اقتصادی را به خود اختصاص داده است. در واقع منبع اصلی ارزآوری این گونه کشورها درآمد حاصل از گردشگری و توریسم است. به طور قطع اشتغال زایی که می توانیم از این حوزه داشته باشیم یک اشتغال زایی پویا و درآمدزایی خواهد بود. البته تحقق این اهداف متکی بر شرایط زیستی و بومی آن منطقه است. در صورتی که از این امکانات به صورت درست استفاده کنیم حتی اگر به صورت موقت باشد اما اشتغال مستمر ایجاد خواهد شد.

در خصوص ساخت کشتی های تفریحی نسبت به کشورهای پیشرو در این صنعت در چه جایگاهی قرار‌داریم؟

خوشبختانه در حوزه ساخت کشتی مسافربری در سطح و کلاس مشخصی از توانمندی های لازم برخورداریم که تمامی استانداردهای جهانی نیز رعایت می شود به گونه ای که امکان صادرات این نوع شناورها نیز وجود دارد.تکنولوژی، مهندسین توانا و تجهیزات لازم برای تولید شناورهای استاندارد را دراختیار داریم.