برای ترمیم نظام پرداخت یارانه‌ها چه باید کرد؟
منابع بودجه عمومی بسیار محدود و شکننده است و نمی‌توان به راحتی هزینه‌ها را چند برابر کرد؛ در واقع اصلی‌ترین دلیلی که طرح‌های چند برابر کردن یارانه نقدی را ناممکن به نظر می‌رساند، همین محدودیت منابع درآمدی است.
منابع بودجه عمومی بسیار محدود و شکننده است و نمی‌توان به راحتی هزینه‌ها را چند برابر کرد؛ در واقع اصلی‌ترین دلیلی که طرح‌های چند برابر کردن یارانه نقدی را ناممکن به نظر می‌رساند، همین محدودیت منابع درآمدی است.
بالاخره پس از چندین هفته رقابت سنگین بین کاندیداها، حسن روحانی برنده کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری شد. به جرات می‌توان گفت که تا پایان فروردین‌ماه 96 نیز کمتر کسی می‌توانست تا این حد از هیجان و تلاش مردم و هواداران کاندیداها در میدان رقابت را پیش‌بینی کند. شروع این هیجانات و شور تبلیغاتی از اولین جلسه کاندیداها اتفاق افتاد و تا پایان ساعت رای‌گیری و پس از آن، در مرحله شمارش آرا نیز ادامه داشت.
در این دوره انتخابات شاهد بودیم که برخی کاندیداها در جهت جلب توجه مردم به سمت خود، در کمپین‌های تبلیغاتی‌شان و همچنین در مناظره‌ها به شدت می‌کوشیدند که خود را متفاوت‌تر از سایر کاندیداها نشان دهند. اما تجربه گذشته نشان داده که همین افراد بعد از این‌که انتخاب شدند و با واقعیت اداره کردن مجموعه‌ای تحت عنوان دولت برخورد کردند، مجبور خواهند شد که پایشان را در زمین واقعیت‌ها بگذارند و هر کدام که وارد این مرحله شدند، می‌فهمند که بودجه کشور محدود است، مالیات گرفتن کار بسیار دشواری است، تنظیم روابط خارحی کاری سنگین است، اداره کردن وزارتخانه و نهادهای دولتی تجربه و تخصص می‌خواهد و برخی وعده‌ها که داده‌اند، اصلا قابلیت عملیاتی شدن ندارد.
یکی از وعده‌هایی که برخی کاندیداها در رقابت‌های انتخاباتی بسیار بر روی آن مانور داده‌اند، موضوع یارانه‌های نقدی و چند برابر شدن آن بود. البته این وعده‌ها با انتقادات بسیاری روبه‌رو شد. انتقادهایی که بیش از همه، جنبه سیاسی آن بر محور اقتصادی‌اش غلبه یافت و در این میان، بسیاری انتقاد یا حمایت از این وعده‌ها را همراه با سوگیری‌های سیاسی می‌خوانند.
علی لاریجانی به عنوان رییس مجلس به این نوع وعده نامزدها، واکنشی انتقادی نشان داد. او این انتقاد را از دو جنبه مطرح کرد؛ در وجه حقوقی با تاکید بر این‌که افزایش میزان فعلی یارانه‌ها در حیطه اختیارات دولت نیست و در اختیار مجلس قرار دارد؛ مخالفت پارلمان با شعارهای انتخاباتی یارانه‌ای را اعلام کرد. لاریجانی در جنبه اقتصادی نیز شعارها درباره افزایش یارانه‌ها را به صلاح مملکت ندانست و افزایش یارانه‌ها را نیازمند تامین منابع خواهند؛ افزایش چند برابری یارانه‌های نقدی بدون مشخص کردن محل تامین مالی، گمانه‌زنی‌ها در مورد پول‌پاشی در اقتصاد کشور با روش‌های نامتعارف را بیشتر کرده بود.
برای این‌که مقیاس برنامه‌های یارانه‌ای را بهتر متوجه شویم، خوب است بدانیم که ما در طول یک‌سال 43 هزار میلیارد تومان یارانه می‌پردازیم. این در حالی است که بودجه عمرانی دولت در طول 5 سال اخیر در محدوده 13 تا 27 هزار میلیارد تومان متغیر بوده است. عملیات عمرانی دولت ظرفیت‌سازی برای رشد و توسعه کشور است. این بدان معناست که ما درآمدها را در یارانه‌ای هزینه می‌کنیم که اغلب به آن محتاج نیستند و به جای آن، از ظرفیت‌سازی برای توسعه کشور کم می‌گذاریم و این مصداق واقعی تخصیص منابع مالی در جهت منفی و غیرتوسعه‌ای است و ما عملا داریم در کشور پول‌پاشی می‌کنیم و در ضمن، بخشی از قشرهای کم‌درآمد وابسته به یارانه شده‌اند.
اگر به ذات پرداخت یارانه که توانمندسازی اقشار کم‌درآمد است، بازگردیم، می‌توان حتی بعضی از پرداخت‌ها را به صورت غیرنقدی انجام داد. حتی ممکن است برخی اقشار لازم باشد بیشتر کمک بگیرند، اما این یارانه فعلی که به صورت سراسری داده می‌شود، به شدت غلط است. این نحوه پرداخت و مقایسه آن با دخل و خرج‌های دولت اصلا سازگار نیست و کار غیرعقلانی و ضد توسعه است. در مورد شعار چند برابر کردن یارانه‌ها همان‌طور که همه می‌دانند، هر سال و با فرا رسیدن موعد بودجه‌نویسی دولت و مجلس، حتی روی منابع جدید درآمدی چند میلیون تومانی که در مقیاس بودجه ممکن است ناچیز به نظر آیند، هم حساب می‌کنند.
منابع بودجه عمومی بسیار محدود و شکننده است و نمی‌توان به راحتی هزینه‌ها را چند برابر کرد. در واقع اصلی‌ترین دلیلی که طرح‌های چند برابر کردن یارانه نقدی را ناممکن به نظر می‌رساند، همین محدودیت منابع درآمدی است. به طور کلی قاعده ظرفیت‌های اقتصادی کشور را می‌توان به قانون ظروف مرتبطه تشبیه کرد. به این معنا که از هر جای آن چیزی را کسر کنید، در جای دیگری این کاستی خود را نشان می‌دهد. آثار اقتصادی و اجتماعی سیاست‌ها هم اغلب بلافاصله خود را نشان نمی‌دهند، اما شکی نیست که بالاخره پدیدار می‌شوند.
خلاصه کلام این‌که اقتصاد دارای حافظه تاریخی است. درباره این‌که وضعیت فعلی نظام پرداخت یارانه در کشور مطلوب نیست، اجماع وجود دارد. ایرانیان در انتخابات 29 اردیبهشت به وعده یارانه 3 برابری «نه» گفتند. چیزی شبیه به تجربه سال گذشته مردم سوئیس و این خود بهترین پشتوانه برای دولت دوازدهم خواهد بود که نظام پرداخت یارانه را اصلاح و ترمیم کند. در مورد ایده پرداخت بیشتر با برخی مفروضات می‌توان موافقت کرد. نکته اول هم این است که یارانه صرفا به افراد مستحق پرداخت شود و نه همه جامعه. منطق پرداخت یارانه، بهبود وضعیت توزیع درآمد با کمک به دهک‌های پایین است.
انتخابات به پایان رسید و حسن روحانی به واسطه رای اکثریتی مردم و پشتیبانی آنها، با اطمینان خاطر بیشتری می‌تواند مسیر اصلاحات اقتصادی کشورمان را به پیش ببرد. اعتماد مردم به دولت دوازدهم، بزرگترین امانت و همچنین بزرگترین پشتوانه اجتماعی است.
35225
