چالشها و فرصتهای پیش روی روابط عمومی
به گزارش خبرنگار صمت، این نشست علمی که چهارمین دوره خود را پشت سر میگذاشت میزبان پروفسور محمدباقر ساروخانی استاد جامعهشناسی ارتباطات، حسینعلی افخمی مدیرگروه روابط عمومی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامهطباطبایی، حسین باهر کارشناس رسانه، ناصر بزرگمهر روزنامهنگار و چهره ماندگار روابط عمومی ایران، میرزابابا مطهرینژاد رئیس انجمن روابط عمومی ایران، امیر خجسته نماینده مردم همدان در مجلس و نایب رئیس فراکسیون روابط عمومی و رسانه مجلس، زهرا ساعی نماینده مردم تبریز در مجلس، مینا نظری دارنده جایزه طلایی ایپرا ۲۰۱۷ (روابط عمومی)، محمد سلطانیفر استاد ارتباطات، غلامرضا کاظمی دینان استاد ارتباطات و رئیس پیشین انجمن روابط عمومی ایران، امیرعباس تقیپور مدیرمسئول ماهنامه مدیریت ارتباطات و دبیرخانه دائمی همایشهای سالانه روابط عمومی الکترونیک، حمید شکریخانقاه جامعهشناس ارتباطات، محمدرضا پارسیان دبیرکل نشست روابط عمومی؛ علم تا عمل، امیرحسین شمشادی دبیر اجرایی و قاسم عزیزی دبیر علمی این نشست، احسان شریفی مدیرعامل صندوق ذخیره کارکنان شهرداری تهران، مونا رحمانی مدرس و پژوهشگر ارتباطات، مرتضی بهنام، مهدی ایرانمنش نگارنده کتاب «ادب گفتوگو»، دکتر اکبر نعمت الهی، دکتر سعید خال، استاد ابوالقاسم حکیمیان و... بود. در ابتدای این نشست احسان شریفی با اشاره به صندوق ذخیره کارکنان شهرداری تهران بیان کرد: ۳ بحرانی که به حوزه اقتصادی مرتبط میشود بحران سالمندی، صندوق بازنشستگی و بیاعتمادی است. بحران سالمندی به این معناست که ما تا سال ۱۴۲۵ رشد جمعیت کشورمان به صفر خواهد رسید. بحران صندوق بازنشستگی به این معناست که حدود ۸۵ درصد از صندوقها کسری بودجه دارند؛ اما روابط عمومیها میتوانند نسبت به این صندوقها اعتمادآفرینی، توجیهگری و روشنگری داشته باشند. بحران بیاعتمادی نیز به این معنی است که مردم به صندوقهای مالی و اعتباری بیاعتماد هستند. به نظر شما چرا موسسههای آرمان، کاسپین و فرشتگان به این روز افتادند؟ به نظر من نقش روابط عمومیها در عاقبت این موسسهها پررنگ است. روابط عمومیها باید از این ۳ بحران اطلاع پیدا کنند تا عملیات اقناعی را انجام دهند. روابط عمومیها میتوانند با ارتباط با مشتریان مدیریت داشته باشند و به آنها آرامش دهند. سپس محمدرضا پارسیان، دبیر کل نشستهای «روابط عمومی؛ علم تا عمل» با اشاره به نشستهایی که تا امروز در حوزه روابط عمومی برگزار شده، بیان کرد: نخستین نشست ما ۲۵ تیر ۹۵ به مناسبت درگذشت پدر روابط عمومی ایران (حمید نطقی) بود. نشست دوم ۱۱ مهر ۹۵ با موضوع آیندهپژوهی برگزار شد. نشست سوم نیز ۲۵ تیر ۹۶ به مناسبت هجدهمین سالگرد پدر روابط عمومی ایران حمید نطقی برپا شد. وی ادامه داد: روابط عمومی امروز ۶۵ سالگی خود را سپری میکند اما همچنان دارای چالشهای ساختاری، آموزشی، نیروی متخصص و حرفهای و فرهنگی است و باید بدانیم که چالش فرهنگی از همه قابل تاملتر است و ما تصمیم داریم با برگزاری این سلسله نشستها که با همکاری انجمن روابط عمومی ایران و صندوق ذخیره شهرداری تهران است به این چالشها بپردازیم.
روابط عمومیها طرف مردم را بگیرند
پس از صحبتهای پارسیان نوبت به سخنرانی میرزابابا مطهرنژاد رسید.
میرزابابا مطهرینژاد در این نشست به مشکلات اساسی روابط عمومیها اشاره کرد و گفت: روابط عمومی در ایران از ۴ مشکل اساسی رنج میبرد. ابتدا چالش آموزشی؛ به این معنی که هنوز دانشگاههای ما کتابهای سال ۴۵ دکتر امینی را تدریس میکنند که در آن زمان بسیار عالی بود اما اکنون فقط فصل نخست آن قابل تدریس است. ما همچنین بحران عجیبی در رونویسی از روی کتابهای هم و کپی کردن و منتشر کردن کتابها داریم. در حوزه فنون و تکنیک روابط عمومی کارهای جدید و قابل استفادهای در اختیار دانشجویان گذاشته شده است. اما دانشجو نخست باید فلسفه روابط عمومی را بداند و آن را بشناسد تا بداند از چه اصول و تکنیکی استفاده کند. استاد باهر همیشه موضوعی را که میخواستند بیان کنند فلسفه آن را میگفتند تا متوجه شویم در چه مسیری گام گذاشتهایم. زمانی که متخصص روابط عمومی نداند فلسفه روابط عمومی چیست، اگر تکنیک را به او بگویی به کارش نمیآید و چالش آموزشی در ابعاد مختلف خود را نشان میدهد. دانشجویان در دانشگاههای مختلف تحصیل میکنند و در موضوعهای یکسان مطالب متفاوتی را یاد میگیرند که این امر باعث میشود فاصله ایجاد شود.
او با اشاره به چالشهای دیگر حوزه روابط عمومی ادامه داد: در روابط عمومیها تکنیکمنها فراوان هستند اما نیروی حرفهای نداریم که مطالعه کند این مقاله یا مجله روی مخاطب چه تاثیری میگذارد. چالش دیگر ما که از همه مهمتر است، فرهنگی است. جامعه و به ویژه مدیران، با فرهنگ ارتباطی و روابط عمومی و رسانهای آشنا هستند. ما بارها به مسئولان نامه نوشتیم که در جلسه روابط عمومیها از آنها راهکار مشکلات را بخواهند، اما آنها دوباره درس روابط عمومی به فعالان این حوزه میدهند. وزیر در جلسهای که با او داشتیم گفت من روابط عمومی سازمانمحور میخواهم و نمیخواهم روابط عمومی مجیزگوی ما باشد. روابط عمومی سازمانمحور به این معنی است که به مخاطب و مردم توجه نکند و تنها به منافع سازمان بیندیشد. چالش دیگر ساختاری است.
رئیس انجمن روابط عمومی ایران درباره وظیفه روابط عمومیها در برابر مردم گفت: روابط عمومیها باید زمانی که میان منافع سازمان و مردم تعارض بهوجود میآید، طرف مردم را بگیرند. به دلیل اینکه تمام واحدهای سازمانی از منافع سازمان دفاع میکنند و مردم باید ببینند واحدی نیز طرفداری آنها را میکند. زمانی که مردم احساس کنند تمام سازمانها مقابل آنها هستند جرات نمیکنند وارد سازمان شوند. بنابراین به سود سازمان است که طرفدار مردم باشد تا مردم با سازمان آشتی کنند وگرنه شکافی بین مردم و سازمانها بهوجود میآید. سال گذشته آقای رستمیان استاد ارتباطات یادداشتی را در ماهنامه مدیریت ارتباطات منتشر کرد که در آن نوشته شده بود «یکی از مسائلی که جایگاه روابط عمومی در سازمان و جامعه را تضعیف میکند این است که آنها به روزمرگی و کارهای خود عادت کردهاند و دست به ابتکار نمیزنند و طرحی را به سود مردم ارائه نمیدهند که مطالبات مردم در آن موجود باشد. همچنین تمرکز روابط عمومیها حول محور ستادهای کلان است.» ما برای اینکه بتوانیم جایگاه روابط عمومی را ارتقا دهیم باید از روابط عمومی شروع کنیم و مطالبات مردم را در سیاست سازمانها جا دهیم تا مردم احساس کنند سازمان نیازشان را برآورده میکند.
او ادامه داد: من پیشنهاد میکنم دو جریان را از امروز شروع کنیم؛ ابتدا انتظارات مردم را به سیاست سازمان تبدیل و آن را اعلام کنیم و دوم اینکه استادان و کارشناسان در ارتباط با مسائل روابط عمومی کنشگر باشند و وقتی ضعفی را مشاهده میکنند آن را با زبان ادب و فاخر بیان کنند و چشمپوشی نکنند.
روابط عمومی در ایران مظلوم است
امیر خجسته در ادامه این نشست با بیان اینکه روابط عمومی در ایران مظلوم است، گفت: پیام این نشست علمی به تمام مسئولان، مجلس، دولت و قوه قضاییه این است که ما مطالبه داریم و توجه کنید. ارتقا جایگاه روابط عمومی با توجه و فهم مسئولان نظام اتفاق میافتد. اگر این فهم و توجه ایجاد شود ارتقا هم به وجود میآید. توسعه دنیا با روابط عمومی و ارتباطات اتفاق میافتد. در این نشست از انصاری معاون رئیسجمهوری دعوت شد که حضور داشته باشد، اما چرا نیامد؟ من میخواهم که مسئولان در این نوع نشستها حضور پیدا کنند و به حرفها گوش بدهند و راهکار و ساختاری را مشخص کنند. ما از دولت آقای روحانی این انتظار را داریم. با این نشست دستکم صدای فعالان این حوزه در بیرون منعکس میشود و مطالبهگری ایجاد خواهد شد. همچنین ما باید بتوانیم برای توسعه این حوزه جذب سرمایه ملی و بینالمللی داشته باشیم.
این نماینده مجلس فعالان روابط عمومیها را خطاب قرار داد و افزود: من از شما میخواهم برای مشکلات جامعه به ویژه جوانان راهکار بدهید و باید در این مسیر ابتکار و خلاقیت داشته باشید تا به مسئولان بگویید ما از شما مطالبه داریم. اگر شما راهکار پیشنهاد بدهید و کار کارشناسی انجام دهید ما در خدمت شما خواهیم بود و پیگیری خواهیم کرد. حتی میتوان گفت روابط عمومی چشم نظام است.
او با اشاره به اتفاقهایی که برای موسسه کاسپین بهوجود آمد، بیان کرد: من روابط عمومیها را در باره مسئله کاسپین مقصر نمیدانم. زمانی که بانک خصوصی پول مردم را میگرفت و مجوز نداشت مسئولان نمیدیدند؟ این امر ارتباطی به روابط عمومی ندارد. بانکها بزرگترین ظلم را کردند، اما روابط عمومیها وظیفه خود را انجام دادند. سازمانهای نظارتی وظیفه خود را به درستی انجام ندادند.
نمیتوانیم روابط عمومی منفعل را تحمل کنیم
پس از آیین تجلیل از این دو چهره برتر عرصه روابط عمومی نوبت به سخنرانی پروفسور ساروخانی پدر علم جامعه شناسی ارتباطات رسید.
پروفسور محمدباقر ساروخانی، استاد جامعهشناسی ارتباطات با اشاره به نقش و جایگاه مدیران ارشد در تعالی روابط عمومی بیان کرد: روابط عمومی مانند هر دانش دیگری اگر قرار باشد در اتاق دانشگاه محبوس شود روابط عمومی نیست. روابط عمومی باید در عمل و واقعیت تحقق یابد و ما را به کاروان خانواده جهان پیوند دهد و همچنین بگوید که چگونه توسعه پایدار در کشور ایجاد شود.
او با اشاره به آفتهای روابط عمومی اظهار کرد: روابط عمومی آفتهای زیادی دارد که میتوان به مدیحهگویی، آیینی بودن، غیرمهارتی بودن و رابطهای بودن آن اشاره کرد. بنابراین روابط عمومی که با این آفتها همراه باشد دادههایی بیمار تولید میکند.
او ادامه داد: ما نمیتوانیم روابط عمومی منفعل را تحمل کنیم و این نوع روابط عمومی در تعالی روابط عمومی نمیگنجد. تعالی روابط عمومی در روابط عمومی تحلیلگر است که نه تنها داده را دریافت میکند، بلکه به تحلیل و تبیین آن میپردازد. روابط عمومی هوشمند نیز جزو تعالی روابط عمومی به شمار میرود. این نوع روابط عمومی دارای تاکتیک و استراتژی است و نه تنها زمان حاضر را میبیند، بلکه آیندهنگر هم هست. ما نمیتوانیم جهان امروز را بدون روابط عمومی تعالیبخش ببینیم. همچنین نمیتوانیم توسعه پایدار را بدون این نوع روابط عمومی تعریف کنیم.
ساروخانی با بیان اینکه روابط عمومیها آتش، نور و روشنایی را به سازمانها میبخشند، اظهار کرد: این روابطعمومیها منادیان دانایی هستند به دلیل اینکه در بیرون و داخل سازمانها به انتقال دانش میپردازند و جامعه آگاه و بالغ نیز از طریق روابط عمومی تولید خواهد شد.
او با بیان ۳ مرحله حیاتی روابط عمومی ادامه داد: سازمانی که میخواهد تولید شود، باید نخستین گام خود را روابط عمومی قرار دهد. این سازمان باید از مردم بپرسد که چه مطالبهای دارند و این کار روابط عمومی است. هیچ سازمانی نمیتواند باقی بماند مگر اینکه روابط عمومیها در این سازمان حضور داشته باشند. روابط عمومی شرط اصلی برای ورود ما به آستانه هزاره سوم است. ما نیازمند روابط عمومی، استانداردسازی آن و تعالی این دانش هستیم. نظام روابط عمومی باید از کارگزارانش دفاع کند. چرا پزشکان و مهندسان، نظامی برای خود دارند اما روابط عمومیها نظام حمایتگر ندارند؟
ساروخانی اضافه کرد: ما باید تخصصی را برای روابط عمومی تعریف کنیم تا کسی نتواند بدون آگاهی و با رابطه وارد این کار شود. اگر قرار است در سازمانی بدرخشیم و صدایمان شنیده شود، باید مهارتی عمل کنیم و به همه نشان دهیم که ما یک دانش و مهارت قوی هستیم.
او با اشاره به کسانی که وارد کار روابط عمومی میشوند، بیان کرد: افرادی که کار روابط عمومی میکنند باید دارای استعداد باشند زیرا روابط عمومی یک شغل عادی و روزمره نیست، بلکه خلاق است. همچنین این فرد باید ارتباطات قوی داشته باشند. افرادی که در این حرفه قرار میگیرند باید بتوانند استعداد خود را پردازش کنند اما باید انگیزه نیز داشته باشند.
ساروخانی با انتقاد از برخی سازمانها بیان کرد: رئیس نباید هر چه را روابط عمومی بیان میکند، طرد کند. من اسم این کار را سندرم نفی میگذارم. رئیس باید با شوق حرف روابط عمومیها را گوش کند و حتی بپذیرد. گام مهمتر در این کار بکارگیری است. به این معنی که اندیشه جدیدی که شنیده و پذیرفته میشود را به کار بگیرند. در نهایت بازخوردها را بررسی و نواقص را برطرف کنند. ما بهدنبال چنین افرادی برای ریاست سازمان هستیم.
چرا در ایران تیراژ مطبوعات را اعلام نمیکنیم؟
حسینعلی افخمی در ادامه نشست چهارم «روابط عمومی؛ علم تا عمل» بیان کرد: ما ۵۰ سال است روابط عمومی را در دانشگاه علامه راهاندازی کردهایم، اما توانستیم تا ۱۰ سال نخست به خوبی پیش برویم و ۴۰ سال بعدی پیشرفتی نداشتیم. ما از سال ۸۶ خواستار راهاندازی فوقلیسانس روابط عمومی در دانشگاه علامه بودیم، اما نتوانستیم این کار را انجام بدهیم.
او با بیان محورهای روابط عمومی گفت: ۳محور کار روابط عمومی تغییر، عمل و ارتباطات است که بعدها ارزیابی به این سه محور اضافه شد. ما درس برنامهریزی را سال ۵۰ در دانشگاهها داشتیم اما پس از مدتی این درس از واحدهای روابط عمومی حذف شود، اما دوباره سال ۸۳ این درس را به کارشناسی اضافه کردیم.
مدیر گروه روابط عمومی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: ۳ کشوری که برنامهریزی داشتند شامل کشورهای سوسیالیستی روسیه، چین، هند و کشورهایی دارای نظام چند حزبی دموکراتیک بودند. ما نیز در کشور خود برنامهریزی را آوردیم اما نگفتیم ریشه آن از کجا میآید. کشور ما همچنین نظام چند حزبی دموکراتیک ندارد. در واقع تکنوکراتها و افراد تحصیلکرده میآیند و برنامهای را مینویسند که تبدیل به سیاست میشود. اما زمانی که دولتها عوض میشوند نمیتوانند همان برنامهای که در دولت قبل تصویب شده بود را اجرا کنند. این مشکل به دلیل این است که افکار عمومی آن سالی که برنامه تصویب شد با امروز فرق دارد.
افخمی با بیان مثالی اظهار کرد: مدیر روابط عمومی که با رأی آموزش دولتی بر کرسی نشسته است میخواهد برنامهای که با رای خصوصی تصویب شده را عملی کند اما نمیشود. ایراد در ساختار ما است به دلیل اینکه ما نظام حزبی نداریم و رابطه دوگانهای میان مجلس و برنامه اجرایی ما در کشور وجود دارد.
او با بیان اینکه وسایل ارتباط جمعی دنیای جدیدی را ایجاد کردهاند، گفت: چرا ما تیراژ مطبوعات خود را اعلام نمیکنیم اما در کشورهای دیگر موظف هستند که از تیراژ مطبوعات خود گزارش ارائه بدهند. ما باید بدانیم این امر جزو بدیهیات است. مطبوعات باید بگویند درآمدشان از کجا میآید تا شفافیت ایجاد شود. اگر نگویند این چه شفافیتی خواهد بود؟ این مسائل باعث ایجاد فساد انباشته میشود.
افخمی با اشاره به نمایشگاه مطبوعاتی که قرار است امسال برگزار شود، اظهار کرد: من بهعنوان کارشناس روابط عمومی میگویم که نمایشگاه مطبوعات دکه روزنامهفروشی است که افراد اگر سکه یا پول خردی برای خرید داشته باشند، میآیند. روابط عمومی در بستری که هیچکس پاسخگو نیست توسعه پیدا نمیکند. ما برنامهریزیهایی داریم که به دلیل نبود شفافیت، نامشخص بودن ساختارها، برنامهها بیهوده خواهد بود. بدون یک تشکل حرفهای برای روابط عمومیها این حرفه نمیتواند وجود داشته باشد. روابط عمومی حوزه علمی آکادمیک است. اما ما چگونه به آن نگاه میکنیم و کشورهای دیگر چگونه به این حرفه نگاه میکنند؟
در بخشی از این برنامه مونا رحمانی، مدرس و پژوهشگر ارتباطات با اشاره به عملکرد روابط عمومیها در کشور ایران بیان کرد: روابط عمومیها در سالهای گذشته مجهز به ابزار مدرن نبودند. در دنیا از مردن روابط عمومیها صحبت میکنند زیرا معتقدند مارکتینگهای با سرعت بالا و رسانهها جای روابط عمومیها را میگیرند. به نظر شما آیا رسانهها، مارکتینگها و خبرنگاران میتوانند جای روابط عمومیها را بگیرند، جواب من خیر است. ما باید خاک روابط عمومی را بخوریم و به دانش روز آن مجهز بشویم تا بتوانیم در این حوزه موفق شویم. به نظر من فقط به این فکر کنید که شما چقدر توانستهاید بهعنوان یک فعال حوزه روابط عمومی از مباحثی که در دانشگاه یاد گرفتهاید استفاده کنید و چه میزان پذیرای نقد هستید.
به گزارش صمت، در این آیین از مینا نظری بهعنوان دارنده جایزه طلایی ایپرا ۲۰۱۷ (روابط عمومی) قدردانی شد.
همچنین بعد از آیین قدردانی، از دو کتاب «ادب گفتوگو» به قلم مهدی ایرانمنش و «راهنمای عملی برگزاری کنفرانسها و همایشها» به قلم مینا نظری رونمایی شد.
مینا نظری اظهار کرد: از دبیرخانه سلسله نشستهای علم تا عمل تشکر میکنم و افتخار میکنم که بهعنوان یک زن در آن سوی مرزها توانستم این جایزه را دریافت کنم.
مهدی ایرانمنش پس از رونمایی از کتابش گفت: ارتباطات از تکنیک و هنر برخوردار است و هنر ارتباطاتی از مسیر گفتوگو میگذرد. من به گفتوگو قبل از تالیف این کتاب آگاه بودم. یکی از موضوعهای مورد نیاز ما در حوزه روابط عمومی گفتوگو است و ما باید اصول آن را یاد بگیریم. اگر معضلات جامعه را بررسی کنیم متوجه میشویم ما همه چیز داریم اما چرا مشکلات حل نمیشود. سرمایههای اجتماعی ما اعتماد، نشاط و امید هستند و این سرمایهها در جامعه ما لطمه خورده است و این سرمایهها باید به گفتوگو و شناسایی روی بیاورند. ما هیچ مسئله سیاسی و اجتماعی نداریم که از مسیر گفتوگو عبور نکند. هابرماس میگوید اگر ما احکام یک گفتوگوی سالم، آزادانه و منصفانه را بشناسیم احکام یک جامعه انسانی و اخلاقی را شناختهایم. اگر گفتوگو را یاد بگیریم تمام مشکلات ما حل میشود.
در این آیین نوبت به تقدیر از دو چهره برتر و پیشکسوت عرصه روابط عمومی رسید. در این بخش از برنامه که با حضور تمامی استادان و چهرههای برتر عرصه روابط عمومی که روی صحنه آمده بودند برگزار شد، از یک عمر تلاش و پژوهش محمد سلطانیفر استاد رشته ارتباطات و از چهرههای پیشکسوت و صاحب نظر این عرصه تجلیل شد.
محمد سلطانیفر در سخنان خود از اهالی روابط عمومی و دوستان و همچنین محمد باقر ساروخانی تشکر کرد.
سپس از استاد ناصر بزرگمهر چهره ماندگار عرصه روابط عمومی و مدیرمسئول روزنامه صمت به خاطر بیش از ۴ دهه تلاش در عرصه روابط عمومی و ارتباطات و تربیت نسلهای بعدی روزنامهنگاری و همچنین به پاس مداومت در پژوهشها و مقالههای متعدد در جهت ارتقای جایگاه روابط عمومی تجلیل به عمل آمد. استاد ناصر بزرگمهر پس از دریافت لوح سپاس برای یک عمر فعالیت از دستان بزرگان عرصه روابط عمومی در سخنانی گفت: بهنام او که هر چه بخواهد همان میشود. من اغلب همه یادداشتهایم را با این جمله شروع میکنم. عنوان این همایش علم تا عمل است و شما در بخش علمی این همایش از دکتر سلطانیفر تجلیل کردید و از من برای بخش عملی آن. ۴۵ سال است با افتخار در عرصه رسانه و روابط عمومی کار میکنم و نتیجه این سالها را در یک جمله خلاصه میکنم که روابط عمومی با یک سلام آغاز و با یک لبخند شکوفا میشود. امشب، لبخند، هدیه این آیین به من و آقای سلطانیفر بود که از سوی تمامی حاضران و عزیزان در این جمع دریافت کردیم. از تمامی بزرگان و برگزارکنندگان این آیین تشکر میکنم.