◄ تعلل در نوسازی بافت‌های فرسوده و ناپایدار شهری

اما بخش‌هایی از شهرها که ساختمان‌ها در آنجا عمر مفید خود را از دست داده است و دیگر کارایی و استحکام لازم را نداشته باشند، بافت فرسوده و ناپایدار محسوب می‌شد و می‌بایست هرچه زودتر تخریب و نوسازی شود، زیرا این بافت‌ها علاوه بر مسائل و مشکلات اجتماعی فراوانی که ایجاد می‌کنند، در برابر زلزله به‌شدت آسیب‌پذیرند و خطرناک محسوب شده و ضروری است هرچه زودتر نوسازی شوند.

یکی از مهم‌ترین معضلات و مشکلات بافت‌های فرسوده در تهران، ریزدانه‌ بودن قطعات تفکیکی و همچنین بالابودن تراکم جمعیتی و تراکم ساختمانی در آن بافت‌هاست، به‌گونه‌ای که مساحت بسیاری از قطعات مسکونی در آنجا کمتر از ۵۰ مترمربع بوده و در همان زمین‌های کوچک نیز بیشتر خانه‌ها دارای ۳ اتاق روی هم در ۳ ‌طبقه با سازه‌ای ناپایدار (دیوار باربر) ساخته شده‌اند.

علاوه بر آن، عمر بسیاری از خانه‌ها در بافت‌های فرسوده بیشتر از چهل سال است. بر اساس طرح تفصیلی مصوب ۱۳۹۱ تهران، شهرداری ملزم به انجام مطالعات و تعیین تعداد ریزدانه‌ها و میزان فرسودگی بافت در مناطق مختلف شهر است.

بر اساس بند ۶-۱۵ طرح تفصیلی و تبصره‌های آن: «شهرداری تهران مکلف است ظرف مدت یک سال از تصویب طرح تفصیلی، نسبت به تدوین ضوابط ویژه برای ساخت‌وساز در پهنه‌های مسکونی دارای فشردگی و فزونی قطعات ریزدانه و ارائه آن به مراجع ذی‌صلاح اقدام کند. همچنین ملزم به شناسایی و برنامه‌ریزی برای قطعات کمتر از ۵۰ مترمربع به‌ویژه در بافت‌های فرسوده و ناپایدار شهری است».

علاوه بر اینها، «شهرداری تهران با همکاری دولت و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط، ملزم به تهیه و تنظیم طرح، لایحه و سایر برنامه‌های مقاوم‌سازی بافت‌های ناپایدار شهری و تصویب آن در مراجع ذی‌ربط است».

با گذشت بیش از پنج سال از تصویب طرح تفصیلی، با وجود ارائه نقشه پهنه‌های دارای قطعات ریزدانه در مناطق مختلف تهران، اقداماتی که تاکنون انجام شده است، کافی و ملموس به نظر نمی‌رسد و با توجه به گستردگی و وسعت بسیار بافت‌های ناپایدار، گذر زمان به فزونی مساحت آن در سطح کلان‌شهر تهران و همچنین فرسوده‌تر و بیشترشدن میزان خطرات کمک می‌کند و انجام هرگونه اقدامات علمی و عملی از ضرورت گذشته و واجب فوری شده است.

بر اساس نتایج مطالعات بافت‌های فرسوده شهر تهران که در ۸/۳/۱۳۸۵ به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رسید، بافت‌های فرسوده و ناپایدار تهران حدود ۱۴ هزار هکتار محاسبه شد که در حدود ۲۰ درصد کل مساحت شهر را در بر می‌گیرد. اگر لکه‌های بزرگ پادگان‌ها و پارک‌های جنگلی را از کل مساحت تهران کسر کنیم، میزان بافت‌های فرسوده به بیش از ۳۰ درصد از مساحت شهر تهران خواهد رسید.

همچنین طبق گفته شهردار تهران (در دی‌ماه ۱۳۹۶)، بیش از ۱۵ درصد از جمعیت تهران، یعنی بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از ساکنان این کلان‌شهر در بافت‌های فرسوده و ناپایدار زندگی می‌کنند که همین مسئله، فوریت‌بخشی به اقدامات عملی در نوسازی پهنه‌ها و بافت‌های ناپایدار را صدچندان کرده است.

البته با توجه به اینکه معمولاً اقدامات انجام‌شده در تهران، همواره الگویی برای سایر شهرهای کشور نیز هست، دیگر فرصت هیچ‌گونه تعللی از سوی نهادهای متولی نوسازی بافت‌های فرسوده باقی نمانده و تهران نیازمند اقدامات ضربتی و اصولی است.