لزوم انتشار گزارش نهایی سوانح هوایی
براساس مقررات سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری، دولت‌های عضو باید پس از به پایان رساندن یا تکمیل بررسی ایمنی سوانح و حوادث هوایی، گزارش نهایی خود را در قالب مشخصی منتشر کنند.
براساس مقررات سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری، دولت‌های عضو باید پس از به پایان رساندن یا تکمیل بررسی ایمنی سوانح و حوادث هوایی، گزارش نهایی خود را در قالب مشخصی منتشر کنند.
استاندارد ضمیمه سیزدهم پیمان شیکاگو در این باره می‌گوید «به منفعت جلوگیری از سانحه، دولت اجراکننده بررسی سانحه یا حادثه، باید گزارش نهایی خود را هرچه سریع‌تر و در صورت امکان، در مدت ۱۲ ماه (از تاریخ وقوع واقعه) در دسترس عموم قرار دهد.»
اما در ایران «آیین‌نامه بررسی سوانح و حوادث هوایی (غیر نظامی)» هیات وزیران، به چنین استانداردی تن نداده و حتی به نظر می‌رسد به موجب ماده ۲۸ آیین‌نامه یاد شده، گزارش نهایی سوانح و حوادث هوایی را در زمره اطلاعات غیرقابل افشا و محرمانه تلقی کرده است.
البته این آیین‌نامه در تبصره ۱ ماده ۱۰ به سازمان هواپیمایی کشوری اختیار داده تا بنا به تشخیص خود در موارد مقتضی، اطلاعات مربوط به سانحه را منتشر کند. بدین‌ترتیب می‌توان گفت سازمان هواپیمایی کشوری، تعهدی به انتشار گزارش نهایی سوانح و حوادث هوایی ندارد و در صورت تشخیص صلاحدیدی خود نیز تنها مجاز به انتشار گزارش نهایی سانحه است و از اختیار انتشار گزارش نهایی حادثه یا حادثه جدی برخوردار نیست. با این حال به نظر می‌رسد انتشار گزارش نهایی سوانح و حوادث هوایی تکلیف دولت است؛ چراکه بر اساس ماده ۱۱ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، «مصوبه و تصمیمی که موجد حق یا تکلیف عمومی است، قابل طبقه‌بندی به‌عنوان اسرار دولتی نیست و انتشار آنها الزامی خواهد بود». این دریافت، متکی بر ۲ استدلال است:
۱- چون گزارش بررسی سوانح و حوادث هوایی با تصمیم و تصویب سازمان هواپیمایی کشوری رسمی و نهایی می‌شود، باید گزارش نهایی را مصوبه و تصمیم توصیف کرد.
۲- از آنجا که شهروندان حق آگاهی و اطلاع از مسائل پیرامون خود را دارند و گزارش نهایی نیز اطلاعات مهمی را در جهت آگاهی و اطلاع آنها ارائه می‌کند، می‌توان گزارش نهایی را موجد حق عمومی دانست. همچنین در تایید محرمانه نبودن گزارش نهایی، باید به «شیوه‌نامه محافظت از اطلاعات حاصل از بررسی سانحه» سازمان هواپیمایی کشوری نیز استناد کرد. از منظر شیوه‌نامه یاد شده، فقط تمامی اسناد و اطلاعات جمع‌آوری شده در فرآیند بررسی سانحه و اطلاعات به‌دست آمده از سوانح بررسی شده از سوی سایر کشورها که در قالب «پیش‌نویس گزارش نهایی» برای اعلام نظر به سازمان هواپیمایی کشوری ارسال می‌شوند، در زمره اسناد محرمانه قرار دارند و افشای آنها به صورت کلی و جزئی غیرقانونی است. شیوه‌نامه با آنکه در مقام بیان بوده، گزارش نهایی را نه سندی محرمانه تلقی کرده و نه افشاسازی آن را به صورت کلی و جزئی غیرقانونی خوانده است. به هر روی به منظور رفع ابهام و صعوبت در تفسیر قوانین و مقررات و همچنین به جهت هماهنگی با استانداردهای بین‌المللی، تجدیدنظر در مقررات موجود لازم به نظر می‌رسد.
میلاد صادقی - پژوهشگر حقوق هوافضا
