فرودگاه؛ موتور محرک توسعه

اقتصادی شدن فرودگاه‌های کشور، همواره یکی از چالش‌های مدیران حمل و نقل هوایی بوده است. در حال حاضر فرودگاه‌های امام‌خمینی، مهرآباد، مشهد و شیراز، تنها فرودگاه‌های اقتصادی کشورمان هستند. برای افزایش بازدهی اقتصادی فرودگاه‌ها تاکنون راهکارهایی ارائه شده که رشد قابلیت‌های گردشگری در شهرهای دارای فرودگاه و ایجاد فضاهای چندمنظوره رفاهی در درون آنها یکی از راهکارهاست.

صما در گزارشی به بررسی این معضل صنعت حمل و نقل هوایی کشور پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:

با توجه به هزینه‌های زیاد بهره‌برداری از فرودگاه‌ها، تعداد عمده‌ای از این فرودگاه‌ها به لحاظ پوشش هزینه‌ها، اقتصادی نیستند. در این میان راهکاری که اعضای کمیسیون عمران مجلس برای افزایش بازدهی اقتصادی فرودگاه‌ها ارائه کرده اند، رشد قابلیت‌های گردشگری در شهرهای دارای فرودگاه و ایجاد فضاهای چندمنظوره رفاهی در درون آنها است.

برخی از کارشناسان هم با ارائه یک راهکار دیگر معتقدند: برای اینکه صنعت فرودگاهی کشور سودآور شود، مانند دیگر کشورها، باید شرکت های حمل و نقل ترکیبی مسافر راه‌اندازی شود تا در مسیرهای طولانی، مسافران بخشی از راه را به صورت هوایی به شهرهای بزرگ و سپس بخش دیگر را به صورت ریلی یا جاده ای به مقصد یا شهرهای کوچکتر طی کنند.

واگذاری فرودگاه‌ها به شهرداری‌ها، موفقیت یا شکست؟

از طرفی هم اخیرا مسئولان شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی در تلاشند تا با واگذاری فرودگاه‌ها به شهرداری‌ها و استانداری‌ها، گامی در راه جلوگیری از زیان دهی فرودگاه‌ها بردارند. چرا که به عقیده آنها به طور قطع شهرداری‌ها و استانداری‌ها تلاش می کنند تا فرودگاه را به نماد توسعه یافتگی استان و شهر خود تبدیل کنند و از همین رو، بسیاری از هزینه های جانبی فرودگاه داری را کاهش می دهند تا اثرگذاری فرودگاه را برای منطقه تحت نفوذ خود حفظ کنند. اما از آنجایی که شرکت فرودگاه ها یک شرکت درآمد ـ هزینه است و هیچ ردیف بودجه دولتی ندارد، لذا باید برای همه فرودگاه های کشور هزینه کند که همین موضوع سبب زیان ده شدن بخش اعظمی از فرودگاه ها شده است.

این موضوع در حالی اعلام شده است که به باور برخی دیگر از صاحب نظران، اجرای طرح واگذاری فرودگاه های کم بازده به شهرداری ها و استانداری ها، به نابودی شهرداری ها منجر می شود. چراکه در حال حاضر بسیاری از شهرداری ها حتی از پس هزینه های خود برنمی آیند و درصورت واگذاری این فرودگاه ها به شهرداری ها، مشکلات زیادی گریبان این فرودگاه ها را خواهد گرفت و نمونه این مشکلات در فرودگاه کاشان قابل مشاهده است که شهرداری و شورای شهر کاشان، مالک آن هستند.

ساخت فرودگاه‌های غیراقتصادی درپی فشارهای سیاسی

بر اساس این گزارش، اگرچه اقتصادی نبودن فرودگاه‌ها دلیلی بر کاهش عزم دولت برای توسعه و حمایت از این صنعت نیست، اما واقعیت این است که توازنی بین میزان درآمدها و هزینه‌های جاری در فرودگاه‌های کشور وجود ندارد.

مهم ترین مشکل صنعت فرودگاهی کشور، کم بودن تعداد مسافران فرودگاه‌های کوچک است و بدیهی است که اگر یک فرودگاه فاقد مسافر باشد، به طور قطع ورشکسته خواهد شد. از طرفی هم مشکل فرودگاه های محلی کمبود ناوگان هوایی کوچک است و به همین دلیل اختصاص هواپیماهای بزرگ به فرودگاه های کوچک آن هم در شرایطی که بسیاری از شهروندان شهرهای کوچک، توان مالی کافی برای تردد با هواپیما را ندارند، فرودگاه داری در این مناطق را به امری زیان ده تبدیل می‌کند.

اما موضوعی که برخی کارشناسان صنعت حمل و نقل هوایی بر آن تاکید دارند، این است که راه‌اندازی برخی فرودگاه‌ها جزو برنامه‌ های شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران نبوده، اما به دلیل سیاست‌های دولت یا مسئولان استانی مبنی بر ایجاد توسعه اقتصادی، اجتماعی و... در مناطق خاص کشور، این فرودگاه‌ها احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته اند. برای مثال بخش اعظمی از فرودگاه های کشور به دلیل فشارهای سیاسی نمایندگان مجلس شهرهای کشور ساخته شده‌اند و این در حالی است که ساخت فرودگاه برای شهرهایی که هیچ گونه مزیت اقتصادی ندارند، لزومی ندارد. چرا که نگهداری فرودگاه ها به مراتب به هزینه بیشتری از ساخت اولیه آن نیاز دارد.

فرودگاه ها، راهی برای رفع نیاز مردم یا بنگاه اقتصادی؟

به گزارش «صما» اما فارغ از هزینه هایی که فرودگاه ها به شهرها تحمیل می کنند، به عقیده کارشناسان، نباید به فرودگاه به عنوان یک بنگاه اقتصادی صرف نگاه کرد؛ بلکه باید نقش آنها را در اقتصاد کل یک منطقه یا استان در نظر گرفت و با این نگاه، مشخص است که بسیاری فرودگاه های محلی ایران به دلیل نقشی که در اقتصاد استان ها دارند، سودده هستند.

به عبارتی در تمامی کشورهای پیشرفته فرودگاه ها یکی از با ارزش ترین و در عین حال محوری ترین و اساسی ترین زیرساخت برای توسعه پایدار قلمداد می شوند. با این دیدگاه بدیهی است که فرودگاه به‌ عنوان موتور محرک توسعه هر منطقه، موجب ایجاد رشد و توسعه از ابعاد مختلف در آن مناطق می‌شود.

اساساً وجود فرودگاه و امکان برقراری پرواز در یک منطقه است که موجب می‌شود تا نخبگان، دانشگاهیان، مقامات و مسئولان دولتی، پزشکان، کارآفرینان و... برای ارائه خدمت در این مناطق حضور یابند. چرا که تجربه ثابت‌ کرده که اگر در شهری امکان حمل‌ونقل هوایی وجود نداشته باشد، به دلیل سختی و طولانی بودن زمان سفر، افراد شاخص تمایلی به رفت‌وآمد به آن منطقه پیدا نمی‌کنند. لذا از این منظر، فرودگاه ها ارزش اقتصادی زیادی برای این مناطق ایجاد می‌کنند.

با این اوصاف بدون شک وجود فرودگاه ها لازمه توسعه کشور است. فرودگاه ها علاوه بر اینکه می توانند شامل مجموعه های تفریحی و فروشگاهی باشند، معبری برای اتصال بین شهرها و کشورها هستند که همانند سازه ها و معابر دیگر، مثل راه‌های شوسه، باعث توسعه منطقه می شوند. بنابراین با این دیدگاه، بحث توازن بین هزینه و درآمد فرودگاه‌ها، که مدیران ذیربط به طور دائم به آن می پردازند، کاملاً بی معناست.